[Rudy]

OPINIE. Alternatieve geneeskunde: Toverdrankjes alom

OF WAAROM MENSEN ZICH LATEN OPLICHTEN DOOR KWAKZALVERS

door Lieven Sioen - De Standaard 18/02/08




> Wanhopig zieke mensen grijpen elke strohalm
> Sommige alternatieve therapieën zijn erkend
> Dat creëert verwarring en risico op misbruik


De in opspraak gekomen internist Patrick Van Eeghem uit Kortrijk stelde niet alleen kankerdiagnoses met de wichelroede, hij stuurde zijn patiënten ook naar huis met dure medicijnen die slechts water en alcohol bevatten, zo blijkt uit verder onderzoek van Het Nieuwsblad. Terecht is de verontwaardiging groot dat een erkend internist zich met zulke praktijken inlaat. Tegelijk wekt het verbazing dat mensen zich laten overtuigen om hun kanker met een wichelroede en kosmische straling te laten behandelen.

Even veel verbazing mag het wekken dat mensen horoscopen lezen, ontgiftingskuren volgen of met de pendel allergieën opsporen, schrijft de Amerikaanse psycholoog Barry Beyerstein, die veel onderzoek deed naar de vraag waarom mensen geloven in onwetenschappelijke alternatieve therapieën. Hij wijst erop dat onze maatschappij doordrongen is van zulk geloof. Pers en publiciteit bulken van voeding- en wellnessproducten met dubieuze gezondheidsclaims. Bekende Vlamingen gaan met hun chakra's op tournee. De overheid erkent vier alternatieve therapieën en de ziekenfondsen betalen er een aantal terug. Maar of het nu gaat om kankerdiagnose met een wichelroede, handoplegging in een evangelische kerk of homeopathie bij de huisarts; de hele panoplie van alternatieve therapieën heeft gemeen dat voor geen ervan enig wetenschappelijk bewijs is geleverd dat ze werken.

De alternatieve therapieën gedijen in een klimaat waarin ieder zijn waarheid heeft, de industrie en beroepsorde verdacht zijn en al wat natuurlijk is per definitie gezonder. Bovendien heeft ons geloof in de wetenschap een knak gekregen. Niet alle vooruitgangsbeloften zijn waargemaakt. Multiple sclerose blijft ongeneeslijk, kanker vaak dodelijk en we kampen met allerlei vage psychische en lichamelijke klachten waar de klassieke arts geen antwoord op heeft. Elk falen of misbruik binnen de klassieke geneeskunde versterkt het geloof in de alternatieve geneeskunde. Hoe vaak wordt de overconsumptie van antibiotica niet aangehaald als argument pro homeopathie? Voeg daaraan toe dat de gemiddelde kennis van wetenschappelijke basisbeginselen zeer beperkt is, en het hoeft niet te verbazen dat mensen het wijwater vervangen door een brede waaier aan alternatieve geneeswijzen.

Ideologische overtuiging, maar ook wanhoop brengen mensen naar de alternatieve genezer, als laatste strohalm. Zij ontpoppen zich vaak tot de meest overtuigde propagandisten, die met een religieuze bekeringsijver anderen van hun gelijk overtuigen. Hoop verkoopt beter dan waarheid. Maar wie zich opgelicht voelt, zwijgt. Uit schaamte, of omdat hij het niet meer kan navertellen. Gevolg is dat over alternatieve geneeskunde bijna uitsluitend positieve getuigenissen circuleren, het belangrijkste argument trouwens van de therapeuten dat hun behandelingen werken.

Maar werken doen ze niet. Helpen blijkbaar wel. Voor die paradox zijn meerdere verklaringen. Er is het fameuze placebo-effect, er is de invloed van de extra aandacht die alternatieve genezers aan hun patiënt besteden en er zijn de spontane genezingen, die aan de alternatieve therapie worden toegeschreven. Bovendien kennen veel chronische ziektes een cyclisch verloop. Een verslechtering in de toestand is dan de schuld van de klassieke arts, een verbetering te danken aan de alternatieve therapie.

Alternatieve genezers binnen of buiten de erkende geneeskunde kunnen van onwetendheid, wanhoop en goedgelovigheid misbruik maken. Ze weten hun waar meesterlijk te verkopen, manipuleren mensen en zuigen ze leeg, 'blaming the victim'. Want wie niet geneest, heeft niet hard genoeg geloofd.

Toch zijn veel genezers er oprecht van overtuigd dat hun therapie werkt. Uit onmacht bij het lijden van hun patiënt en frustratie over de beperkingen van de klassieke geneeskunde. Dat versterkt het geloof in alternatieve geneeskunde. Als een wetenschappelijk geschoold arts het toepast, zal er wel iets van aan zijn, is de redenering. Zeker als de arts specialist-internist is.

Alternatieve geneeskunde kent weinig weerwerk. Eenduidige overheidsinformatie is nergens te vinden. De Orde van Geneesheren, voor wie evidence based medicine nochtans de norm is, gedoogt volgens het principe 'baat het niet, dan schaadt het niet.' Veel alternatieve therapieën schaden inderdaad niet. Een wichelroede is even ongevaarlijk als pakweg acupunctuur. Ze worden pas gevaarlijk als de patiënt er zijn klassieke behandeling voor laat. Andere therapieën, onder meer met kruiden, kunnen wel gevaarlijk zijn.

In de praktijk treedt de Orde van Geneesheren, of het parket, pas op na klachten of flagrante misbruiken. Misbruik bewijzen is dan weer moeilijk, want elke arts heeft de volle vrijheid van diagnose en therapie. Niet-erkende artsen kunnen vervolgd worden wegens het onwettelijk uitoefenen van de geneeskunde. Het Observatorium van de Sekten waarschuwt vaak voor religieuze groepen die miraculeuze alternatieve genezingen beloven. Maar de grens tussen godsdienstvrijheid en onwettelijke uitoefening van de geneeskunde is juridisch niet altijd even scherp te trekken.

Met zoveel onwetendheid, verwarring en gedoging hoeft het niet te verbazen dat wanhopige kankerpatiënten bij een internist met toverdrankjes eindigen.