[liberalist_NL]

Oorspronkelijk geplaatst door BN de Stem

DEN HAAG - "Ik roep u op met elkaar te gaan praten.

Laat angst niet de overhand krijgen, ook al zijn de vooruitzichten voor velen somber." De rede die de IJslandse premier Geir Haarde (57) gisteren in het parlement afstak was dramatisch.

De eerste minister werd ademloos aangehoord. Radio en tv zonden zijn speech rechtstreeks uit.

Haarde hield zijn 320.000 landgenoten voor dat er een reëel gevaar bestaat dat de IJslandse economie wordt meegezogen met de financiële crisis bij de IJslandse banken. Dat kan leiden tot een nationaal bankroet. "Geen enkele verantwoordelijke regering riskeert de toekomst van haar burgers, zelfs niet als het bancaire systeem op het spel staat. De IJslandse staat en zijn toekomst gaat boven alles", aldus Haarde.

IJsland, een eiland driemaal zo groot als Nederland, kende tot voor kort alleen maar voorspoed. De economie groeide met zes procent per jaar. Werkloosheid was er niet. De inflatie lag beneden 2,5 procent. Het succes werd echter gekocht. De import kostte jaarlijks vijftig procent meer dan de export opbracht. De buitenlandse schuld van de staat werd vijfmaal zo hoog als het IJslandse bruto nationaal product (bnp, de totale verdiensten van een land) en dat is twaalf miljard euro.

De drie nationale banken – Glitner, Kaupthing en Landsbanki – die het succes financierden, werden te groot voor het eiland. Expansie in het buitenland werd de norm. Ook in risicovolle producten, ondermeer in de VS bij Lehman Brothers. Het trio groeide en bloeide. "Het leek een sprookje", aldus de minister-president. Hun verplichtingen namen echter ook toe. Qua omvang lagen ze vele malen hoger dan het bnp.

De zich ontwikkelende mondiale crisis had grote effecten. De banken konden hun verplichtingen niet meer via geleend geld afdekken. Glitner raakte in financiële problemen en klopte bij de overheid aan. Die stak 600 miljoen euro in de bank, omgerekend 75 procent van de aandelen. Beide andere banken kregen een lening van 500 miljoen euro elk. Het vertrouwen was echter gebroken. De koers van de nationale munt, de kroon, stortte in. Hetzelfde gold voor de koersen op de beurs van Reykjavik.

Gisteren greep de regering weer in. De aandelenhandel werd stilgelegd, de koers van de kroon werd aan de euro gekoppeld en de banken werden middels een noodwet onder curatele van de staat gesteld. "Als er ooit een moment is dat IJsland als natie schouder aan schouder moet staan en kracht moet tonen in tijden van tegenspoed, dan is het nu", verklaarde Haarde. Pensioenfondsen, financiële instituten en investeerders werden opgeroepen tegoeden uit het buitenland terug te halen. Dat zullen de drie nationale banken ook moeten doen. Rusland zegde een lening toe van vier miljard euro.

Haarde: "Het fundament van onze samenleving en economie is goed. Het is belangrijk dat we wel kalm blijven in deze moeilijke tijden. Dat wij onze moed niet verliezen en elkaar zo goed mogelijk steunen. Met IJslands optimisme, vastberadenheid en solidariteit overleven wij deze storm. God zegene IJsland."

Dat zal nodig zijn. De Organisatie voor economische samenwerking en ontwikkeling (OECD) voorspelt stijgende inflatie (tot tien procent), oplopende werkloosheid, inzakkende consumptie en een krimp van de economie met twee procent in 2009. Het land krijgt voor het eerst te maken met een tekort op de rijksbegroting.

Dinsdagochtend viel in Reykjavik de eerste sneeuw. Vanuit de hoofdstad en de regio werden talloze verkeersongelukken gemeld. Dat kon er nog wel bij.

Dat ik dit nog zou kunnen meemaken. Daar sta je dan met je geen-lidmaatschap van de EU. Ondertussen haalt het land op zielige wijze economische banden aan met Europa, onder meer een koppeling van de munt aan de euro, en afspraken omtrent de garantie van spaargelden van Europese spaarders.