[Sjaax]

Het hiernavolgende is geen antwoord op Adrians vraag. Maar het geeft wel een idee over de gevolgen van de klimaatopwarming. En het formuleert punten over wat we niet en wel moeten doen.

Salomon Kroonenberg publiceerde in 2006 het boek ‘De menselijke maat'. Een aantal citaten uit een herziene editie van 2008 geef ik met reflecties.

Oorspronkelijk geplaatst door p. 12

We maken ons zorgen over rampen die ons treffen, maar veel van die rampen zijn alleen maar zo catastrofaal omdat we zelf op vulkanen zijn gaan wonen, op actieve breuken, aan de inzakkende kusten, aan de overstromende rivieren. We hebben zelf het bos weggehaald zodat de rivieren meer water moeten meevoeren, we hebben zelf het veen afgegraven zodat het land onder de zeespiegel kwam te liggen en de zee het land kon binnendringen. Tobbers zijn we geworden, vol schuldgevoel.

De frase is enigszins gechargeerd, maar ik voel voor een groot deel met hem mee. Mensen hebben heel veel mogelijkheden tot adaptatie. De fixatie op wat we hebben en het beste zou zijn, is soms vreemd. Het klimaat kan een boel veranderen, zonder dat het pijnlijk wordt, het kan zelfs stukken beter worden.

Oorspronkelijk geplaatst door p. 181-182

Op dit moment is het gehalte [CO2-gehalte; sjx] laag, maar in het Krijt, zo’n 100 miljoen jaar geleden, naar schatting wel twintig keer zo hoog als nu. Dat was pas een echte broeikasaarde! In de greenhouse earth van het Krijt was het klimaat tropisch tot subtropisch van de evenaar tot de polen. Nergens waren ijskappen. Op Groenland groeiden broodvruchtbomen, in Alaska wandelden eendebekdinosauriërs rond en in Siberië krioelde het van de krokodillen. In de ondiepe zeeën wemelde het van het leven, eencellige organismen vermenigvuldigden zich met zo’n duizelingwekkende snelheid dat hun skeletjes kalklagen van honderden meters dik over de hele aarde vormden.

Nu is wegens de kalkafzettingen ook meteen duidelijk waar de term Krijt vandaan komt voor deze periode in de aardgeschiedenis. Is dat op zich geen aantrekkelijk alternatief: een tropisch tot subtropisch klimaat over de gehele aarde? Maar in zo’n situatie zullen de Nederlanden grotendeels overstromen.
Willen we dat? Als je mondiaal denkt, biedt zo’n Krijt-klimaat veel kansen. Nergens ijs, je kan gewoon om de Noord varen, de droom van Willem Barentsz. In Siberië geen ijswoestijnen, maar waarschijnlijk een redelijk klimaat voor menselijke bewoning.
Is er eigenlijk kans op zo’n Krijt-klimaat, als we zouden willen? Nee, ons klimaat zit vastgeketend in de Milankovic-cycli. Dat zijn astronomische cycli die voor periodieke ijstijden en interglacialen zorgen. Momenteel zitten we op het noordelijk halfrond in een ‘zomerse’ periode. Over enige tijd gaan we onherroepelijk weer naar een kouder klimaat toe. Op korte termijn echter kan het nog warmer worden, maar niet zo warm als tijdens het Krijt.

Oorspronkelijk geplaatst door p. 182

Maar nog eens 100 miljoen jaar terug, in het Perm en Trias, leek het gehalte koolzuurgas weer op het huidige, en was er wel een ijskap. En 100 miljoen daarvoor, in het vroeg-Paleozoïcum, was er weer wel een broeikasaarde en geen ijskap. Wat betekent dit? Waarom krijgt ook de aarde wisselbaden in de sauna? De oplossing zit in de plaattektoniek. Een ijskap zoals die van Antartica en Groenland kan zich alleen vormen als er land ligt op de polen, en dat wordt bepaald door de plaats waar de continenten op dat moment toevallig liggen.

Met andere woorden, zolang op de Zuidpool een continent ligt, zal er daar een ijskap liggen en zullen de temperaturen op aarde niet die waarden bereiken als in het Krijt. Over lange tijd, miljoenen jaren, kan er een verschuiving van het Antarctische continent plaatsvinden, maar dat gaat niet zo snel, in ieder geval niet voor de volgende ijstijd.

Is het nu warmer dan in de menselijke historie bekend?

Oorspronkelijk geplaatst door p.171

De Amerikaanse geoloog Michael Mann en anderen hebben op basis van allerlei soorten gegevens een reconstructie gemaakt van de wereldwijde gemiddelde temperatuur van de jaren 1000 tot 2000. Uit die curve zou moeten blijken dat de hoge temperaturen in de twintigste eeuw volstrekt uitzonderlijk zijn, en geen precedent hebben in de hele recente geologische geschiedenis. De curve is bekend geworden als de ‘hockeystick’.

Oorspronkelijk geplaatst door p. 173

Inmiddels hebben de Canadese outsiders Stephen McIntyre en Ross McKitrick Manns gegevens kritisch doorgerekend. Zij komen tot een heel andere curve, waarmee de Warme Middeleeuwse periode juist warmer blijkt dan de twintigste eeuw. Zij tonen aan dat Mann bewust gegevens die het hockeystickmodel tegenspraken uit zijn dataset heeft weggelaten, en ontoelaatbare statistische procedures heeft gehanteerd om het gewenste resultaat te krijgen. De reactie van Mann daarop is onheilspellend: in plaats van in te gaan op hun argumenten beschuldigt hij de auteurs ervan dat zij hun onderzoek in opdracht van oliemaatschappijen hebben uitgevoerd. Het lijkt erop dat Mann nog diep zal vallen, en daarmee ook het IPCC-rapport, dat Manns curve als uitgangspunt heeft genomen.

Oorspronkelijk geplaatst door p. 303

Daarom is het interessant te zien wat het lot is geworden van de hockeystick in het vierde rapport van het IPCC, dat in 2007 is uitgebracht. De curve is verdwenen uit het Summary for Policymakers, er staat alleen een laf zinnetje in dat sommige recente onderzoekingen een grotere natuurlijke variabiliteit in de temperatuur van het noordelijk halfrond laten zien dan in het derde rapport werd gesuggereerd, met name in de twaalfde tot veertiende eeuw, de zeventiende en de negentiende eeuw. Het IPCC heeft de Kleine IJstijd ontdekt!

Betekent dat het broeikaseffect niet bestaat, dat de huidige warme periode een toevallige samenloop van omstandigheden is? Nee! Al in 1896 ontdekte Svante Arrhenius het broeikasaffect. Hij schreef zelfs een boek waarin hij betoogde dat menselijke CO2-uitstoot een nieuwe ijstijd zou kunnen voorkomen. Een warmere aarde zou nodig zijn om de toenemende wereldbevolking te voeden. Maar goed, dat was voor de ontdekking van de platentektoniek door Alfred Wegener en voor de decenniadurende berekeningen op schrift(!) door Milutin Milankovic van de naar hem genoemde astronomische cycli. Naast die Milankovic-cycli bestaan er nog tal van andere kleinere cycli. Eén daarvan veroorzaakte het Middeleeuwse klimaatoptimum. Kortom, het broeikaseffect bestaat, maar is niet meer dan een rimpeling bij de grote astronomische en geologische processen.

Oorspronkelijk geplaatst door p. 304-305

De internationale gemeenschap heeft zich vastgebeten in het verminderen van de uitstoot van koolzuurgas, in de hoop dat daardoor de temperatuurstijging minder ernstig wordt. Energie besparen is op zich noodzakelijk. We moeten zuinig zijn met energie, en tegelijk hard zoeken naar andere manieren om energie op te wekken. Maar wel om de juiste redenen: niet vanwege het klimaat, maar omdat de voorraad fossiele brandstoffen eindig zijn. Wie zich schuldig voelt over een verre vliegreis, moet elders op zijn energierekening bezuinigen, maar geen bomen planten, want dat helpt evenveel tegen de opwarming als een houtvuurtje tegen de ijstijd. Als je door de energiebesparing minder broeikas uitstoot en dat een gunstig effect op het klimaat zou hebben, dan is dat meegenomen. Helpt het niet, dan is het toch nuttig geweest omdat je grondstoffen hebt bespaard. Anders wordt het als je actief koolzuurgas in de grond gaat pompen. Dat bespaart geen energie, maar kost juist extra energie, en ook heel veel geld.

Ik voel me niet schuldig over de opwarming. Ik denk dat het mondiaal gezien een gunstig effect zal hebben. Als naar schatting 20% van de aardse landmassa met permafrost te maken heeft, scheelt het al aanzienlijk in mogelijkheden tot bodemgebruik wanneer de helft ervan ontdooit. Een andere kwestie is vanzelfsprekend de eindigheid van fossiele brandstoffen. Het is zonde en duur om die te verspillen.

Wat betreft duurzaamheid worden het broeikaseffect en energieverspilling vaak op een hoop gegooid. Het zou beter zijn die processen te onderscheiden en vooral aandacht te besteden aan energiezuinigheid. CO2-reductie door kernenergie kan dan daarbij geen argument zijn pro kerncentrales.