[Dies]

De wereld is contingent.

Welke wereld wensen we, waar wensen we naartoe? Het is een vraag die regelmatig de kop op steekt en van alle tijden is. Hoe nuttig en nodig het echter ook is om ons deze vraag te stellen, is haar formulering incorrect.
De wereld en haar geschiedenis zijn contingent, dat wil zeggen dat alles noodzakelijk noch onmogelijk is en dat het m.a.w. ook anders had kunnen zijn. Hieruit mag echter niet worden afgeleid al zou alles arbitrair en dus veranderbaar en dus maakbaar zijn.
Karl Marx beschreef het eigenlijk treffend toen hij stelde dat de mensen hun eigen geschiedenis maken, doch niet onder de voorwaarden die zij zelf kiezen.
Het maakt ons tevens duidelijk waarom geen enkele ideologie een antwoord kan zijn op de gestelde vraag en het zich blijvend stellende probleem. Of het nu socialisme, marxisme, communisme, fascisme, conservatisme, corporatisme, etc. heet allen hebben zij de pretentie de hele wereld te willen veroveren. Iedereen moest ervoor gewonnen worden. Mensen gingen ervoor op de barricade en gaven er hun leven voor. Allen propageerde zij een samenhangende visie op de wereld en streefde zij naar het door hen bepaalde ideaal. Een utopie, in al haar betekenissen, zeg maar.
Allen veronderstellen zij, ten onrechte, dat het volstaat om de wereld te begrijpen, een ideaal te hebben en de wil om daarnaar te streven. Een uitzondering vormt misschien het liberalisme, zij biedt geen kant en klare maatschappij aan en streeft niet naar het ‘onderwerpen’ van allen aan haar ‘geloof’. Des al niet te min schuif ik haar als oplossing opzij, omdat ze één van haar belangrijkste peilers, namelijk de gelijkheid van kansen, nooit zal kunnen verwezenlijken op een aanvaardbare en vreedzame wijze. De ongelijkheid veroorzaakt door biologische diversiteit is misschien nog wel aanvaardbaar en zelden in twijfel getrokken, de belangrijkste factor die ongelijkheid creëert is echter het sociale milieu. En laat het nu net dat sociale milieu zijn dat steeds per definitie veranderlijk zal zijn, invloed zal uitoefenen, maar onaangetast dient te blijven. Plato te nagelaten zal geen enkel persoon namelijk durven pleiten voor een samenleving waarin kinderen gemeenschappelijk bezit zijn. Dat zou echter de enige mogelijkheid zijn om een zo gelijk mogelijk sociaal milieu te creëren voor alle individuen. Dieper wens ik hier niet op in te gaan, daar ik er overtuigd van ben dat niemand zulks zou wensen te bepleiten en de onmogelijkheid van zulk idee onmiddellijk begrijpt zonder veel verdere toelichting.
Alle ideologieën, het liberalisme incluis, verworpen omwille van hun utopische maatschappijstreven dienen we terug te komen op het begin van ons schrijven waarin we stelde dat de vraag hoe we de samenleving zien en welke samenleving we eventueel zouden wensen niet volstaat of zelfs gewoon de verkeerde is; de juiste vraag zou immers zijn: “welke samenleving kunnen we wensen?”!