[Antoon]

Uitzonderlijke nuchterheid en visie in onderstaande opiniestuk van de voormalige Duitse Minister van Buitenlandse Zaken en vicebondskanselier Joschka Fischer. Toch?

Iran mist unieke kans

Iran zou beter de uitgestoken hand van Barack Obama aannemen. De Iraanse leiders zouden de laatste antikoloniale en antiwesterse revoluties, ook die tegen de sjah in 1979, eens van nabij moeten bekijken. Dan zouden ze zien dat industrialisering en modernisering niet kunnen zonder vrijheid, democratie en rechtsstaat.
Iran is goed bezig een van de grootste historische kansen te verkwanselen die het land sinds de revolutie van 1979 of misschien zelfs in de jongste honderd jaar heeft gekregen. Die unieke kans heeft een naam: Barack Obama. Het feit dat de Amerikaanse president Iran de hand reikt, betekent voor het land een unieke opportuniteit.

Er is evenwel een grote 'maar': de Iraanse leiders moeten ook bereid zijn die uitgestoken hand aan te nemen. Het ziet er niet meteen naar uit dat dat zal gebeuren. Voor de Iraanse leiders houdt Obama immers een groot gevaar in. De grootste vrees van de Iraniërs is dat de spanningen met Amerika zouden afnemen. Voor het Iraanse regime was George Bush met zijn neoconservatieve regering een goede zaak. De Iraanse leiders konden de rangen sluiten en zagen de weg vrij om invloed uit te oefenen op Irak en Afghanistan.

Net zoals alle partijdige vernieuwers in autoritaire regimes willen de Iraanse heersers wel een geïndustrialiseerde economie, technologie en infrastructuur, maar geen vrijheid, democratie of rechtsstaat. Dat verklaart hun grote vrees of zelfs hun obsessie voor een Oranjerevolutie - zoals de niet-gewelddadige opstanden die onlangs vrede brachten in Georgië, Oekraïne en Libanon - ook al zijn ze de facto goed op weg een dergelijke opstand uit te lokken.

VERKIEZINGEN

De frauduleuze verkiezingen van juni hebben geleid tot aanhoudende massademonstraties, geweld, martelingen en repressie. Dat wijst erop dat er in de Iraanse machtselite onenigheid bestaat over de fundamentele koers van de islamitische republiek. Gaat het land voor meer openheid of voor meer isolatie, voor meer integratie of voor meer destabilisering? De isolationisten hebben nu de overhand, maar dat is daarom nog geen definitieve toestand.

De revolutie van ayatollah Khomeini in 1979 werd omschreven als een islamitische revolutie. Maar in se was het een nationale opstand. De belangrijkste doelstelling was de onafhankelijkheid van het land te vrijwaren van buitenlandse invloeden. Dertig jaar later maakt het aanbod van Obama het Iran mogelijk zijn eigen onafhankelijkheid te versterken middels een verzoening met de Verenigde Staten. Bovendien zou Iran in de regio en de wereldpolitiek aan belang winnen. De droom van Iran als herrezen grootmacht en beschaving kan worden gerealiseerd in overeenstemming met de grote regionale en wereldmachten. Anders wacht enkel de nachtmerrie van de confrontatie. Voorlopig kiezen de Iraanse leiders voor het nachtmerriescenario.

De huidige crisis maakt duidelijk dat de Iraanse revolutie tegen de sjah niet de eerste islamitische revolutie, maar wel een van de laatste antikoloniale opstanden was. Het was eerder het sluitstuk dan het begin van een historisch tijdperk.

Een van de eerste succesvolle revoluties van die aard en zeker ook een van de belangrijkste, vond in 1949 plaats in China. Daarna volgden tal van succesvolle nationale bevrijdingsbewegingen in Azië, Afrika en Latijns-Amerika. Zij waren meestal tegen het Westen gericht, en daar was een goede reden voor.

SOVJETS

De meeste revoluties kozen voor het economische model van de Sovjets: een combinatie van een door de staat gecontroleerde economie en een geringe integratie in de wereldmarkt. Heel wat landen betaalden daarvoor een hoge prijs.

De Iraanse leiders zouden deze casussen eens goed moeten bekijken. De Sovjet-Unie ging ten onder aan de economie van schaarste, en niet aan het gebrek aan raketten en kernkoppen. De enorme olie- en gasvoorraden van het land konden het einde van de Sovjet-Unie niet verhinderen. Maar de Iraanse leiders willen blijkbaar geen lessen trekken uit de geschiedenis. In de plaats vestigen ze nog steeds hun hoop op oude dekolonisatie- en nationalistische strategieën. Nu maken ze zelfs gebruik van beproefde stalinistische methodes zoals schijnzittingen van de rechtbank op openbare plaatsen. Op termijn heeft die totalitaire aanpak weinig effect.

Uiteraard delen alle partijdige vernieuwers in China, Rusland, Vietnam en andere landen hun vrees voor een 'Oranjerevolutie'. Maar om dat type van politieke modernisering te vermijden, kozen die landen allemaal voor een economische en sociale liberalisering en een integratie in de wereldmarkt.

ANTIKOLONIALISME

Er blijven nog enkele niet-hervormde socialistische landen over, zoals Noord-Korea en Cuba. Maar er zijn ook een paar nieuwe: Venezuela en Bolivia. Die landen zijn niet in staat zich onafhankelijk te ontwikkelen en beschikken niet over een alternatief voor een wereldmacht. Al wat zij hun mensen te bieden hebben, is een nieuwe gemiste kans, geen greintje hoop en onbetaalde rekeningen. En de Iraanse president Mahmoud Ahmadinejad wordt meer gelinkt aan de triestige restanten van de antikoloniale revoluties in Latijns-Amerika dan aan de gemeenschap van islamitische landen.

Als de Iraniërs zich met India, Brazilië en Turkije willen vergelijken, zal die houding tot een nog somberder toekomst leiden. Het indrukwekkende succes van die landen toont aan welke economische, sociale en technologische voorwaarden moet zijn voldaan om in de 21ste eeuw een regionale of zelfs een grootmacht te worden.

TURKIJE

Op middellange termijn zal voor Iran de belangrijkste concurrentie in de regio niet komen van Israël of de Arabische buren, maar van Turkije. Intern legt Iran de vrijheid aan banden en extern voert het een beleid van regionale destabilisering. Daarbij concentreert Iran zich op de ontwikkeling van kernwapens. Dat ondermijnt eerder de veiligheid dan die te versterken.

Maar ondertussen zit Turkije in een proces van een succesvolle en algehele modernisering. Daarom is Turkije en niet Iran op weg om deze eeuw de belangrijkste macht van het Midden-Oosten te worden.

Aangezien Iran het uraniumverrijkingsprogramma onverminderd voortzet, zullen volgende lente belangrijke beslissingen moeten worden genomen. Iran is op een haar na in staat kernwapens te produceren. De Iraanse leiders zullen nu moeten beslissen of ze de uitgestoken hand van de Amerikaanse president, Barack Obama, aanvaarden of of ze het land in een nieuwe fase van confrontaties brengen. Een kijkje in de geschiedenisboeken moet het mogelijk maken die beslissing te nemen.