[Visjnu]

Oorspronkelijk geplaatst door Goldband

Mijn reactie: je stelt de waarde van het begrip 'waarheid' in vraag. Waarom zou iets dat 'waar' is 'beter' zijn dan onzin? Dat is de achilleshiel van de vrijzinnige omdat je het gehele fundament van ons kennen onderuithaalt. Een ontologisch en epistemologisch nihilisme, zeg maar (sorry voor de wat poshy woorden).

Ik ontken inderdaad de kenbaarheid van de absolute waarheid (van de werkelijkheid), maar wat je hierboven schrijft komt niet helemaal overeen met mijn stelling. Wegens onze intellectuele en fysische beperkingen observeren we de werkelijkheid noodgedwongen door een klein vervormend denkraam. Elke manier om kennis te vergaren van fenomenen (uit de natuur, maar ook gevoelens) is beperkt tot het vervormen en modeleren van deze gebeurtenissen tot concepten die door dit denkraam heen kunnen. De "echte" werkelijkheid (de kantiaanse noumenale wereld) blijft ons aldus onbekend en het is onmogelijk daar zinvol over te spreken. Bijgevolg is de absolute waarheid, die toch noodgedwongen enkel over stellingen van de "echte" wereld kan gaan, voor ons een onbereikbaar ideaal.

Mijn standpunt staat echter zeer ver van het nihilisme, want ik geef een alternatief. Waarheid bestaat voor mij enkel binnen een context en wordt er hier ook volledig door bepaald. Het criterium om te bepalen of iets al dan niet waar is, is de vraag of het werkt binnen deze context. Het concept "magnetisch veld" is niet omdat het zo exact mogelijk de "werkelijkheid" zou benaderen waar, maar omdat het zo exact mogelijk objectief voorspellingen kan maken en fenomenen verklaren. We kunnen dus stellen dat het "magnetisch veld" binnen de context van de wetenschap werkt en dus waarheid is.

Toch een overtuigd betoog om de waarheid (voor zover we die kunnen kennen etc) te verkiezen boven een ander model:

Aangezien ons fysieke, biologische bestaan zich per definitie in de waarheid afspeelt, zorgt het voor minder menselijk lijden wanneer we onze moraal (via onze ruimere levensbeschouwing) afstemmen op die waarheid.

Het stukje in het vet is de crux van deze stelling, zoals hierboven reeds aangehaald kunnen we "de" waarheid niet kennen. Onze moraal enkel afstemmen op wat in het meest gunstige geval slechts een gebrekkig model is van de waarheid lijkt me niet aangewezen om voor minder menselijk lijden te zorgen. In extreme gevallen leidt dit mechanisme juist tot fundamentalisme.

Ik zou eerder het omgekeerde stellen, bekijk de gevolgen van morele beslissingen en stem daar je waarheid op af.

Moraal is iets dat steeds in twee fases gebeurd:
1) Het aannemen van bepaalde postulaten (in jouw voorbeeld bijvoorbeeld de zeer betwistbare stelling dat het goede doen equivalent is met de keuze om voor minder menselijk lijden te zorgen)
2) Het gebruik van een bepaalde methodiek om op basis van deze postulaten tot een moraal te komen.

Jouw redenering gaat enkel maar over stap 2 en komt er, als ik je goed begrijp, eigenlijk op neer dat deze methodiek rationeel moet zijn en op basis van onze huidige kennis en situatie. Ik ga daar volledig mee akkoord, maar dat is een discussie die niets met geloof te maken heeft. Er zijn ook ongelovigen die andere methodieken gebruiken, zoals het klakkeloos overnemen van wat autoriteiten beweren. De exacte methodiek wordt door verschillende factoren (karakter, cultuur,...) bepaald, maar staat los van de gebruikte postulaten (zoals de aanname dat God bestaat).

De essentie van de discussie zou echter juist over de postulaten moeten gaan. Onder "verkeerde" postulaten kan namelijk jouw rationeel afstemmen met de waarheid ook tot verschrikkingen leiden. Alle negatieve zaken die je opsomt (seksualiteitsmoraal, voortplantingsmoraal, levensbeëindiging, terrorisme, vrouwenonderdrukking, imperialisme) kunnen even goed rationeel afgeleid worden van jouw postulaat. Als iemand ervan overtuigd is dat het terrorisme van nu later uiteindelijk voor minder menselijk lijden zorgt, maakt dit terrorisme dan moreel aanvaardbaar?

Het positieve effect van godsdiensten (troost, rituelen, gemeenschapszin, ...) kun je ook vinden zonder godsdienst. Waarom? Precies omdat we mensen zijn en allen in zekere mate religieus. Godsdienstig zijn heeft alles welbeschouwd weinig voordelen en riskeert menselijk lijden te vergroten.

Dat kunnen mensen slechts voor zichzelf uitmaken, want dit wordt bepaald door hun innerlijke beleveniswereld.

Neem nu op reis gaan. Men kan zich ook thuis ontspannen en als men iets van een land wil zien, dan kan men even goed op Google Images foto's browsen. Op reis gaan heeft alles welbeschouwd weinig voordelen en riskeert menselijk lijden (oa. dagen lang vast zitten op de luchthaven) te vergroten. Is dat een eerlijke behandeling van het begrip op reis gaan? De ganse ervaring van op reis gaan wordt hier gemarginaliseerd, net zoals jij dit doet met godsdienstbeleving.

Tot slot: jouw vraag waarom iets eigenlijk 'waar' moet zijn dwingt mij in de verdediging maar ze zou bij gelovigen hetzelfde effect hebben.

Mijn vraag was eigenlijk waarom de stelling dat God bestaat zou moeten voldoen aan de criteria van de wetenschappelijke context. De wetenschap is een gereedschapskist met enkele zeer handige werktuigen. Het is echter niet omdat een hamer extreem handig is om een spijker in de muur te kloppen, dat ik een hamer ook moet gebruiken om mijn horloge te herstellen.

Want er zijn maar weinig gelovigen die zeggen 'het is misschien niet waar wat ik geloof, maar het is waar voor mij en dat is genoeg'. Helaas claimen gelovigen precies DIE ABSOLUTE WAARHEID, terwijl jij ze hier relativeerde.

De meeste mensen hebben nood aan zekerheden, welke ze gaan zoeken in zaken zoals geloof, wetenschap,... Dat is op zich niet slecht en geheel natuurlijk, maar het leidt tot zelfbedrog. De gedachten dat het mogelijk is iets echt te begrijpen geeft comfort en het is moeilijk dit te laten varen, zowel voor gelovigen als ongelovigen.