Voor mensen die wat dieper willen ingaan op de visie van Marx:
Wat van belang is, is dat je het historisch-materialisme van Marx goed begrijpt...
Het is namelijk zijn visie op hoe we de "geschiedenis" moeten begrijpen.
Als zelfverklaard leerling van Hegel ziet hij verandering optreden onder invloed van een dialectisch proces. Je hebt dus aan de ene kant een "these" aan de andere kant een "anti-these" en beiden gaan op in de "synthese" die iets anders is als beide voorgaande. De synthese wordt dan dus zelf these en het hele spel kan opnieuw beginnen...
Dat is dus eigenlijk geschiedenis...
Maar wat stelt marx nu? Hij stelt dat geschiedenis "aangedreven" wordt door de mens en niet door "het lot", "god" enz...
dat lijkt voor ons evident maar in de 19de eeuw was dat allerminst zo...
Wat maakt het "historisch materialisme" nu materialistisch (materialisme is een filosofische school die samengevat stelt "zonder fosfor geen gedachten")?
Eigenlijk is het simpel, het historisch materialisme gaat immers na hoe onze "materiële cultuur" (gebruiksvoorwerpen, enz...)zich aan het ontwikkelen is...
En hoe deze materiêle cultuur op haar beurt de basis is van de historische veranderingen.
Wat "geschiedenis" (te verstaan als veranderingen in de samenleving voor alle duidelijkheid) doet veranderen zijn dus mensen en hun "werktuigen, gebruiksvoorwerpen".
Die gebruiksvoorwerpen zijn de "productiemiddelen" zij worden uiteraard gebruikt binnen een arbeidscontext die steeds sociaal is want wij leven niet alleen. Die context is onze samenleving die vorm krijgt in functie van het gebruik van de productiemiddelen. Datgene wat zal bepalen hoe mensen werken met hun werktuigen zijn de "productieverhoudingen".
De productieverhouding is hoe de verschillende mensen in de samenleving zich verhouden tegenover elkaar met betrekking tot de productie van goederen (b.v. diegene die de arbeid doet bezit de werktuigen niet terwijl diegene die niets doet ze wel bezit). De "productiemiddelen" en de "productieverhoudingen" vormen samen een "productiewijze"...(logisch toch?)...
Maar ziet in de geschiedenis 5 basis productiewijzen zoals b.v. de feodale staat, het kapitalisme...enz...
De ene productiewijze gaat echter in de andere over. Het concept klassenstrijd is daarbij belangrijk. Dat is namelijk de motor van de verandering. Neem nu het Hegeliaanse schema (these-antithese-synthese) en vul daar de begrippen: kapitalisten en proletarieërs in. De synthese van beide is een nieuwe productiewijze en de laatste van alle productiewijzen is volgens Marx de "socialistische" en op dat ogenblik stopt "het dialectische proces" en is de geschiedenis dus afgelopen.
Elke productiewijze heeft uiteraard specifieke kenmerken en die zullen uiteraard verreikende invloed hebben.
Neem nu een andere productiewijze zoals de "slavernij". Het is duidelijk dat deze productiewijze de sociale verhoudingen zal bepalen en de cultuur (geloof bijvoorbeeld). Waarom? De cultuur zal namelijk in functie staan van de "slavenstaat" en ze rechtvaardigen...
De onderbouw is dus de "productiewijze" en alles wat zich in een samenleving voor zal doen hangt af van deze productiewijze of zal de invloed er van ondergaan. De verhoudingen van mensen in het productieproces (dus de productieverhoudingen neem nu de arbeider die geen middelen heeft en de kapitalist die ze wel heeft) zullen andere sociale verhoudingen genereren en dus de cultuur zelf. De bovenbouw bestaat dus uit zowat alles: geloof, filosofie, het politieke systeem, moraal, kunst en wetenschappen.
Al deze zaken krijgen dus vorm via de "onderbouw"...
De vraag is dan hoe dat kan, hoe werkt de onderbouw in op de bovenbouw?
Daarvoor gebruikt Marx het concept "ideologie"...
"Ideologie" zal bepalen hoe wij denken over kunst, geloof, politiek, moraal enz...
Het is dus het raamwerk waarbinnen mensen in een samenleving nadenken over de zaken die ze ervaren en de ontwikkelingen die zich voordoen, het zal dus hun oordeel bepalen over vele zaken zoals kunst en moraal...
Volgens Marx staat deze ideologie steeds in functie van de "onderbouw" dus de "productiewijze"...
Zij zal dus steeds die productiewijze "rechtvaardigen"...
Volgens Friedrich Engels is deze "ideologie" dus steeds een "leugen" het verstopt iets anders, de echte werkelijkheid. Een voorbeeld is een ideologie die aan arbeiders doet denken in termen van: "mijn baas werkt infunctie van mij en de samenleving" terwijl volgens marxisten de realiteit is dat arbeiders en kapitalisten tegenstrijdige belangen hebben.
Die "ideologie" zorgt dus voor waanvoorstellingen en een "vals bewustzijn"...
Dat "vals bewustzijn" zorgt ervoor dat de "onderdrukten" niet opkomen tegen hun onderdrukkers; de kapitalisten.
|