Algemeen wordt erkend dat de mens een kuddedier is. Eveneens wordt algemeen erkend dat de massa dom en hysterisch is. Als we dit erkennen dan kunnen we er niet zeker van zijn dat de huidige maatschappelijke, sociale en godsdienstige opvattingen logisch, waarachtig, of rechtvaardig zijn.
Hoe graag mensen hun mening en gedrag laten bepalen door anderen is wetenschappelijk onderzocht. Het tv-programma
Labyrint toonde dinsdag enkele frappante voorbeelden. In een groep kunnen we zelfs dingen die evident onwaar zijn waar noemen als dat de algemene opvatting is. Dat zegt nog al wat over de betekenis van politieke of godsdienstige opvattingen van ouders.
De meningsvorming bij een groep mensen lijkt op de meningsvorming bij een groep kakkerlakken. Die insecten schuilen het liefst op het donkerste plekje, dachten we. Maar een proefneming toonde aan dat ze het liefst bij elkaar schuilen. Het bleek dat mensen het gedrag van
kakkerlakken kunnen manipuleren. In een proefopstelling werden enkele mini-robots in de groep gezet, gemerkt met de geur van een kakkerlak, die waren voorzien van sensoren en geprogrammeerd om het gedrag van kakkerlakken na te bootsen, rondjes te rijden en dan vooral een wat minder donker plekje op te zoeken. Tenslotte koos de hele groep het minder donkere plekje waar de robots schuilden.
De mens vertrouwt evenals de kakkerlak eerder op de mening van een bepaalde groep of de massa dan op zijn eigen mening. Dat is nuttig voor de sociale cohesie van een bevolkingsgroep, maar het kan ook leiden tot godsdiensttwisten en een felle richtingenstrijd en klassenstrijd in een rechtsstaat. Daarom is volgens mij in een rechtsstaat het sluiten van compromissen tussen partijen belangrijker dan het bewijzen van het eigen gelijk.