[tabufferkwa]

De volledige tekst:

De VRT en de verkiezingen

De media hadden het na 13 juni niet onder de markt: ze moesten in eigen boezem kijken, zich terdege bezinnen, hun conclusies trekken. Vooral de VRT moest het ontgelden. De voltallige ploeg achter de verkiezingsprogramma's bijt van zich af.

DE Vlaamse en Europese verkiezingen van 13 juni 2004 liggen nu al meer dan een week achter de rug. Het Vlaams Blok behaalde zijn twaalfde opeenvolgende verkiezingsoverwinning en is na 13 juni de (tweede) grootste partij van Vlaanderen geworden. Burgers - en vooral opiniemakers - zoeken naar een verklaring en willen verantwoordelijkheden aanwijzen. De politiek ligt daarbij al langer onder vuur: er is gebrek aan een democratische rechtse partij; de centrumpartijen missen een duidelijke identiteit; er is te veel tegenspraak tussen de programma's van de kartelpartners, het wij of de chaos-discours van de politici heeft de antipolitiek gevoed, enzovoort.

Ook sociologisch zijn er verklaringen die de opgang van het Blok moeten verklaren: het ontbreken van een verenigingsleven, het gebrek aan een stevig middenveld, Nieuw is dat nu ook de gewone burger (verwende kiezers die van partij naar partij shoppen, die te weinig engagement vertonen, enzovoort) en de media - ook de openbare omroep - mee verantwoordelijk worden gesteld voor de opgang van het Blok.

Wat die openbare omroep betreft lopen de meningen nogal uiteen. Communicatie-adviseur Evert Van Wijk vond vorige week in De Standaard dat de VRT het Vlaams Blok juist te hard had aangepakt, waardoor de underdogpositie versterkt wordt waarin het Blok zich zo graag wentelt. Knack-hoofdredacteur Rik Van Cauwelaert schreef dan weer dat ,,de berichtgeving over het Blok op de VRT een schande was. De openbare omroep heeft de partij gebanaliseerd () Er heerste een sfeer van gemoedelijkheid en van hen slecht geïnformeerd tegemoet te treden.''

Ook sommige academici waren niet mals voor de VRT. Zo beweerde Luc Huyse in De Standaard dat er een verband bestaat tussen de toegenomen interesse van de media voor de politiek en de opgang van het Blok. En dat de media te weinig over inhoud en te veel over weinig terzake doende details hebben bericht. Ook Bea Cantillon en Koen Raes vinden dat een programma als Doe De Stemtest niet kan, omdat het de politiek simplificeert en banaliseert.

Wat ons opvalt in deze kritiek is vooral de eenzijdigheid van de opmerkingen, die in schril contrast staat met de genuanceerde aanpak die de VRT in haar verkiezingsprogramma's probeert na te streven. In de voorbereiding naar de verkiezingen had de VRT zich een dubbele taak gesteld: kijkers en luisteraars informeren over feiten en inhoud en de mensen dichter bij de politiek brengen. Wie de inhoud en de kijk- en luistercijfers van de VRT-verkiezingsprogramma's bekijkt en analyseert, kan niet anders dan toegeven dat de VRT in die opdracht is geslaagd. De openbare omroep heeft met een waaier verbredende én verdiepende programma's op TV, radio en on line getracht alle mogelijke leeftijdsgroepen en socio-economische groepen te bereiken.

Doe De Stemtest haalde gemiddeld meer dan 600.000 kijkers, waaronder zowel jongeren als ouderen, zowel hoog als laag opgeleiden. Op Canvas waren er in tegenstelling tot vorig jaar verschillende inhoudelijke debatten in Terzake, Terzake 04 en Audit 04 te zien. Daarnaast waren er op TV1 nog het campagnejournaal, Woord tegen Woord, een debat tussen de Europese lijsttrekkers, een slotdebat tussen de kopstukken van alle partijen en een groot voorzittersdebat waarin de politieke partijen uitvoerig aan bod kwamen met hun inhoudelijke standpunten.

Bij de radio waren de verkiezingsprogramma's met live-debatten en lange interviews met de kopstukken op Radio 1, Radio 2, Studio Brussel en Klara op maat gesneden van de luisteraars. Ook het moeilijke segment van de jonge luisteraars werd bereikt in Advocaat van de Duivel, dat tegelijk op TV1 en Studio Brussel liep. Tegelijk bood de VRT-verkiezingssite een sterk inhoudelijk en tegelijk breed aanbod. Het bezoekersaantal van vrtkies.net steeg tot 40.000 bezoekers per dag in de week voor de verkiezingen. Daarmee bereikte de VRT in de aanloop naar de verkiezingen bijna 4,5 miljoen Vlamingen. Nog nooit in haar geschiedenis heeft de openbare omroep zoveel mensen over politiek geïnformeerd; nog nooit heeft de openbare omroep zo'n genuanceerd verkiezingsprogramma - met zowel verdiepende als verbredende programma's - aangeboden.

De discussies en de oprispingen over de manier waarop de openbare omroep het Blok behandelt, zijn zo oud als de straat. Het Blok bestaat. Volgens de ene doen we te weinig aan het Blok; volgens de andere te veel. De ene vindt onze aanpak te hard, volgens de andere rollen we met onze zachte aanpak de rode loper uit voor de partij. Volgens sommigen moeten we het Blok doodzwijgen. Anderen vinden dan weer dat de openbare omroep de partij moet doodkloppen met kritische vragen. Behandel je hen sereen dan geef je hen een forum, pak je hen hard aan dan maak je er martelaars van.

Een ding is duidelijk: wat de openbare omroep ook doet, het is nooit goed (genoeg). In de jaren tachtig en negentig was het eenvoudiger. Toen ging de openbare omroep zelden de confrontatie met het Blok aan. Af en toe werd een poging gedaan om een zogezegd harde ontmaskerende reportage te maken, maar het Vlaams Blok steeg en bleef stijgen. Doodzwijgen of de harde kritische aanpak, het heeft niets geholpen. Trouwens, de eerlijkheid gebiedt ook te zeggen dat het zeventigpuntenplan de laatste jaren is afgezwakt en dat discriminerende en racistische opmerkingen getemperd zijn. Het huidige programma van het Blok bevat (openlijk) nog nauwelijks punten die strijdig zijn met de mensenrechten of fundamentele democratische waarden.

De aanpak uit het verleden was dus niet langer haalbaar. Daarom heeft de VRT bij deze laatste verkiezingen resoluut gekozen voor een niet betuttelende aanpak in deze noch gene richting. Zoals in het redactiestatuut en de deontologische code van de nieuwsdienst opgenomen is, stonden onpartijdigheid, afstandelijkheid en een kritische houding centraal. De journalistieke kernopdracht van een openbare omroep is informeren, uitleggen en duiden. Daarom ook hebben we tijdens de verkiezingsprogramma's het Vlaams Blok behandeld op dezelfde kritische manier als alle andere partijen. Maar we hebben wel rekening gehouden met enkele feitelijke gegevens: wegens bepaalde standpunten wordt het Vlaams Blok uitgesloten van het beleid. Bovendien is de partij door de rechtbank veroordeeld wegens discriminatie en racisme. Als standpunten van het Blok (zouden) ingaan tegen algemene principes van de mensenrechten - zoals die zijn vastgelegd in de beheersovereenkomst met de VRT en in de nota 'de VRT en de democratische samenleving' - wordt dat telkens aan kijkers, luisteraars en on line lezers gemeld.

Het Blok is niet dankzij, maar ondanks de media groot geworden. Niemand weet op dit moment blijkbaar wat de beste manier is om het Blok aan te pakken. Het meest opvallende de voorbije dagen is trouwens dat iedereen plots met het Blok wil praten. De problemen waarmee de maatschappij nu worstelt, zijn veel ingewikkelder dan de simplistische analyse dat het Blok groot is geworden door een overdosis populaire politieke programma's. Al wie begaan is met een verdraagzame samenleving blijft kritisch tegen het Blok. Maar een defensieve aanpak en uitsluiting van het Vlaams Blok zijn verleden tijd. Wel is de openbare omroep zich meer dan ooit bewust van zijn missie om bij te dragen tot een democratische en pluralistische samenleving, die niet gebaseerd is op uitsluiting. Daar zullen we de komende weken dan ook grondig over nadenken. Als onderdeel van de Vlaamse samenleving wil de VRT - samen met andere actoren - al het mogelijke blijven doen om, met respect voor ieders rol en verantwoordelijkheid, actief mee te werken aan een verdraagzaam en open Vlaanderen.

Leo Hellemans, Jos Bouveroux, Pieter Knapen, Kris Hoflack, Wim Willems, Siegfried Bracke, Ivan De Vadder, Tim Pauwels, Dirk Tieleman, Erik Wijnen, Phara de Aguirre, Wim Van Waesberghe, Carl Voet, Martine Tanghe, Wim De Vilder, Annemie Nijs, Alain Coninx, Frieda Van Wijck, Guy Janssens, Jos Van Hemelrijck, Annemie Peeters, Mark Van de Looverbosch, Johny Vansevenant, Brigitte Vermeersch, Kathleen Cools, Bruno Huygebaert, Griet De Craen, Dirk Reynaers, Flip Feyten
(De auteurs zijn de presentatoren en verantwoordelijken voor de verkiezingsprogramma's van de VRT-nieuwsdienst)

Wat in bold gezet dat ik interessant vond als zinnen, zonder daarmee at tegen te spreken noch te onderschrijven.

wel herinner ik mij de reactie van Bracke toen De Winter (of Van Hecke) zei dat het VB de onderhandelingen moest starten : "dan bent u in een half uur klaar" . Als onpartijdigheid kan dat wel meetellen. Ik had zoiets eerder van een humorist verwacht (en dan ook wel geapprecieerd) dan van een die zelfingenomen arrivist.