Hegel streefde naar de ontwikkeling van één totaal-concept waarin hij wetenschap, esthetica, godsdienst en filosofie wilde verenigen. Hij zag de werkelijkheid niet als statisch maar als de uitkomst van een continu doorgaand proces waarbij nieuwe tegenstellingen telkens worden opgeheven.
Kernwoord hierbij is "opheffen" (het Duitse aufheben), dat zowel optillen als afschaffen en bewaren betekent. Tijdens het dialectisch proces wordt iets (bijvoorbeeld een moment) eerst gesteld, daarna ontkend, om tot slot tot een hogere waarheid te komen. Eerder werden door Fichte hiervoor de begrippen these, antithese en synthese gebruikt (die deze overigens weer van Kant had, zie bijvoorbeeld o.a. zijn Kritiek van de zuivere rede, B495), die later door de Marxisten werden overgenomen.
Dit dialectische systeem, waarbij de zgn. 'geest' de aard aller dingen is en middels het confronteren van these en antithese tot een nieuwe synthese komt, zou uiteindelijk moeten leiden naar de 'Absolute Idee', waar alle individuele elementen van de geest in opgaan en zichzelf overstijgen. [2]
Er bestaat geen echte waarheid,* maar wel een waarheid die steeds dieper en rijper wordt. Toch zag Hegel in zijn beroemde boek Die Phänomenologie des Geistes (1807) zijn eigen filosofie als de synthese van het werk van al zijn voorgangers.
*De filosofie van Hegel is verder ontwikkeld in mijn atoomtheorie waarin de Waarheid wel degelijk bestaat en wel als een oneindige reeks van steeds hogere culturen in de microkosmos.