[Truder]

Een pot nat. Dat is de mening van menig man in de straat over 'de politiek'. En de enige remedie is het Vlaams Blok. Derk Jan Eppink begrijpt dat standpunt. Want als beleidspartijen samensmeden tot gesloten blokken met haast dictatoriale regimes, gaat de kiezer op zoek naar 'het enige alternatief'.

DE Duitse professor Hans Herbert Von Arnim publiceerde enkele jaren geleden het boek Das System . Hij wees op de gevaren van beleidspartijen die zich ontwikkelen tot gesloten blokken, die worden bestuurd via coöptatie en die onderling baantjes verdelen. Die partijen worden 'dove organisaties'. Protest wordt genegeerd en uiteindelijk regeren de beleidspartijen allemaal samen. Dat resulteert, aldus Von Arnim die bestuurskunde doceert aan de gerenommeerde universiteit van Speyer, in een Mehrparteiendiktatur . Von Arnim doelde op Duitsland, maar het huidige Vlaanderen past veel beter in zijn beschrijving.

Misschien is het woord dictatuur wat te zwaar maar Das System is, indien toegepast op de Wetstraat, veelzeggend. Na 13 juni zitten alle beleidspartijen wel ergens in een of andere regering. Oppositie voeren is het monopolie van één partij: het Vlaams Blok. Die partij, volgens peilingen uitgegroeid tot de grootste van het land, wint moeiteloos bij elke verkiezing. De beleidspartijen raken verkrampt. Ze kruipen steeds dichter bij elkaar. Binnen die partijen wordt elke discussie gemeden. Via coöptatie zorgt de partijtop ervoor dat de leidinggevende posten enkel toekomen aan kandidaten die loyaal zijn aan Das System . Gevolg: de kiezers zijn het beu en lopen massaal naar de 'antisysteempartij'. Het gaat van kwaad naar erger.

Elke beleidspartij zegt een interne partijdemocratie te hebben maar dat is dikwijls een wassen neus. De SP.A heeft de commandocultuur van een schip met galeislaven. Op de brug beslist de partijvoorzitter. De galeislaven (de militanten) moeten niet zeuren maar roeien. Dat stuit niet op veel weerstand omdat de socialistische familie van nature een sterk groepsgevoel heeft. Steve Stevaert gaat alle afdelingen af en kijkt of het lokale bestuur wel voldoende rendeert. Als hij 'kreupele paarden' ziet zoals in Mechelen, worden deze vervangen door vazallen van de voorzitter. Een ondernemer die zo'n beleid voert, wordt uitgemaakt voor asociaal en bandiet. Maar een socialistische partijleider die dat doet wordt geprezen voor zijn inzicht.

Bij de VLD werkt de geslotenheid anders. Liberalen zijn van nature wat anarchistisch en laten zich niet zo gemakkelijk commanderen. De partijstatuten beloven inspraak, verkiezingen en referenda maar achter de façade van de burgerdemocratie werkt het 'systeem-V', vernoemd naar de partijleider, tevens oprichter. Het systeem-V is een netwerk getrouwen rond de partijleider en heeft tot doel rivalen of mogelijke facties de pas af te snijden. Er zijn wel interne verkiezingen maar slechts 'de kandidaat van het systeem' moet worden verkozen. Alleen Herman De Croo is ongrijpbaar voor het systeem-V wegens zijn grote aantal voorkeurstemmen.

Hoe gaat dat in zijn werk? De VLD heeft een nieuwe voorzitter nodig. Bart Somers, getrouwe vazal van de partijleider, wordt gekandideerd. Vervolgens zorgt het systeem ervoor dat er geen serieuze tegenkandidaten zijn. Dat gaat goedschiks via een belofte voor een mandaat, een positie in een beheersraad of een parlementaire zetel voor zoon of dochter. Zo nodig gebeurt het kwaadschiks met intimidatie, degradatie of liquidatie. Rik Daems bedenkt zich wel twee keer voordat hij nog eens tegen het systeem ingaat. Hugo Coveliers is misschien gemotiveerd omdat hij intussen een museum kan inrichten met loze beloften uit de Melsensstraat.

Somers heeft totale steun van het systeem nodig want hij heeft in Mechelen een electorale opdoffer gehad. Hij is typisch het voorbeeld van een jong talent dat zijn kruit te vroeg verschoot en aangeschoten wild is. Maar er is troost: in het systeem-V kun je zwaar verliezen en toch worden beloond. Het criterium is namelijk niet kwaliteit maar loyaliteit.

De CD&V is ook een hardhorende organisatie omdat het ACW een 'gouden aandeel' in de partij heeft. Het ACW is de enig overlevende 'stand' en heeft haar eigen kandidaten op tal van posten gezet. Een kandidaat die niet de zegen van het ACW heeft kan rekenen op banvloeken: rechts, niet sociaal, geen teamwerker. Door het 'gouden aandeel' plant het ACW zijn kernprobleem over op de CD&V: de kloof tussen top en basis. ACW-voorman Jan Renders zei vorig jaar wellicht niet op de CD&V te stemmen, maar op de socialisten of groenen. Tegelijk had hij niet in de gaten dat een groot deel van zijn eigen achterban tussen de één miljoen stemmen op het Vlaams Blok zat. Dat kan het ACW kennelijk niets schelen. Het gaat om loyaliteit aan het systeem, niet om de kwaliteit van het bestuur. Het gaat om de macht van de 'stand' in de partij, niet om de electorale positie van de partij.

Een goed voorbeeld is de wijze waarop CD&V kamerlid Greta D'hondt (ACW) reageerde op de voorzitterskandidatuur van Pieter De Crem (niet-ACW). Zij kraakte de kandidatuur af op de bijtende dictie die haar naam eer aandoet. Zij beschuldigde De Crem ervan geen ploegleider te zijn. Toch zit D'hondt in de kamerfractie waarvan De Crem voorzitter is. Zij publiceerden onlangs - samen nog wel - een artikel in deze krant over de vergrijzing. En vervolgens klaagt ze over ploegleiderschap.

CD&V hervalt in de fouten van de CVP: geen profiel, georganiseerde grijsheid. De partij stelde zich tijdens de verkiezingen van 13 juni op als alternatief voor paars. Nu is zij weer beleidspartij, samen mét paars. CD&V heeft geen tegenstander meer want de christen-democraten zijn opnieuw deel van het systeem. Sommige figuren vinden dat wel voldoende en baden weer lekker in het vet van de macht: 'we zijn er weer bij'. Maar de electorale positie erodeert opnieuw als de partijtop niet meer is dan een gezelschap koorknapen dat blij is weer te mogen zingen tijdens de hoogmis.

De CD&V lijdt na vijf jaar oppositie aan het syndroom van Stockholm. Dat syndroom verwijst naar gegijzelden in de Duitse ambassade in Stockholm die zo onder de indruk waren van hun gijzelnemers dat ze het met hen eens werden. CD&V is zo door paars geïndoctrineerd dat ze nu ook paars praat. Tegelijk lijdt de VLD aan het syndroom van Acapulco. Haar leiders zien koele champagne, wuivende palmen en blote dames maar ze hebben niet in de gaten dat de 'orkaan Filip' eraan komt.

Nu alle partijen als gesloten blokken in het System zitten, is de enige winnaar per definitie de antisysteempartij. De gemeenteraadsverkiezingen van 2006 zijn niet meer ver weg. De huidige toestand leidt onherroepelijk tot een dijkbreuk van het Blok dat zich een vriendelijker mombakkes aanmeet. Dewinter, vroeger nog strak in pak, doet ook al modieus en verschijnt op televisie zonder stropdas. Grote steden vallen straks als rijpe appels in zijn handen; ook op het platteland wordt het Blok een grote partij.

Daarom moeten beleidspartijen hun eigen System openbreken, stoppen met de heilloze coöptatie en hun partijtoppen luistervaardigheid bijbrengen. Beleidspartijen moeten onderwerpen die leven in de maatschappij agenderen, niet een zweeppartij. Zo niet, roepen zij in 2006 een ramp af over zichzelf.



Derk Jan Eppink

(De auteur is medewerker van Europees Commissaris Frits Bolkestein)

01/10/2004

Derk Jan Eppink

[size=1]Gepikt van Vicky op Vlaanderen Actueel. [/size]