Het probleem met dit soort van discussies is dat de terminologie ontzettend vaag blijft, dat er geen duidelijke definities bestaan. Iedereen met een greintje gevoel hoort de klok wel luiden, maar het is toch zo moeilijk om het onder woorden te brengen... Cultuur is iets wat ten dele rationeel kan geduid worden, maar wat in z'n kern en wortels vooral "beleefd" of "doorvoeld" wordt. De affiniteiten die we "voelen" met de culturele realiteit in, pakweg het zuiden van Spanje, ontbreken volledig wanneer we amper enkele honderden kilometers verder zuidwaards trekken en ons op Marrokaanse bodem bevinden. Dit is wat mij het sterkste frappeerde toen ik vanuit Istanboel doorreisde naar het binnenland van Turkije, in vroeger en vooral onschuldiger tijden. De culturele kloof was ontzettend tastbaar, maar moeilijk onder woorden te brengen.
En over die kloven gaat het grotendeels, wanneer we het debat over multiculturaliteit opstarten. Breuklijnen in het culturele landschap die zich over de tijd geleidelijk uitdiepen: geografie, klimaat, economie, taal, religie, ... Na verloop van honderden jaren kunnen culturen uit elkaar drijven of juist naar elkaar toegroeien, versmelten of bittere strijd leveren. Een beetje zoals de geologische "platen" die uit elkaar drijven, met elkaar fuseren, wrijven, botsen, opstuwen, ...
Die gelijkenis gaat echter niet op wanneer je mensen compleet losknipt uit de hun vertrouwde cultuur om ze te verpoten binnen een totaal andere culturele realiteit. D�*n blijkt pas hoe diep iets grotendeels ontastbaars als "cultuur" wel snijdt. Cultuur beheerst immers het denken, het voelen, de "intuïtie" van de mens. Cultuur biedt het referentiekader waarmee we de wereld vooral vanuit "menselijk", vnl. gevoelsmatig perspectief benaderen. Losknippen van de cultuur betekent onvermijdelijk dat je een aantal zeer diep ingebakken denkbeelden moet kunnen loslaten, en dat is zeer weinigen gegeven. Waarom loslaten? Simpel, omdat ze anders scleroseren, verworden tot fossielen... omdat ze niet langer gevoed worden door de gemeenschap waarin je leeft. Stel je even voor dat je in de jaren '70 Vlaanderen zou verlaten hebben om je te gaan vestigen in China... Hoe "Vlaams" ben je dan nog anno 2004? Hoe "Vlaams" is het Vlaanderen van nu afgemeten aan de standaard van de jaren '70? Als ik na enkele tientallen jaren terug in m'n geboortedorp kom, herken ik het ook nog nauwelijks...
En nu is een gemeenschap best in staat om een aantal nieuwkomers zonder probleem op te nemen, zélfs als die nieuwkomers vasthouden aan (de herinnering aan) hun eigen zeden en gewoonten... Een gemeenschap kan immers altijd een zekere dosis excentriekelingen (in de zin van mensen die niet leven volgens de verwachtingen, de heersende cultuur) aan. Ze verrijken die gemeenschap ook, ze maken de gemeenschap kleurrijker en interessanter. Maar er bestaat m.i. ook een "kritische massa" die ervoor zorgt dat de autochtone bevolking zich bedreigd kan gaan voelen in z'n way of life. Als die kritische massa zich gaat afzonderen in z'n eigen culturele microcosmos, d�*n ontstaat een "wij" versus "zij" -denken. D�*n zie je hoe die breuklijnen binnen de gemeenschap almaar duidelijker worden.
De droom van een multiculturele samenleving die sommigen koesteren is er één waarbij we komen tot een smeltkroes van culturen over die breuklijnen heen. Maar wat zijn die breuklijnen? En zijn ze wel te overbruggen? Laten water en vuur zich wel mengen? In toenemende mate zien we hoe een aantal fundamentele waarden uit onze Westerse cultuur botsen met een aantal fundamentele geloofspunten uit een geloofsovertuiging waarmee wij niet de minste voeling hebben. En wat zie je d�*n gebeuren? De overtuigde aanhangers van het multiculturele model beginnen prompt na de denken over compromissen... hoe kunnen we onze absolute, zgn. "universele" waarden afzwakken of conditioneren? (cf. debat in de 7de dag van 7 nov. rond de moord op Theo Van Gogh) Waarden waarvan we tot voor kort nog volhielden dat ze de hoekstenen van onze beschaving uitmaakten.
Maar dé denkfout in dit multiculturele construct is dat een cultuur zich nooit van bovenaf laat opleggen, maar onveranderlijk groeit vanuit de gemeenschap. Het geloof in de "maakbaarheid" van de samenleving zit er nog diep in. Maar juist omd�*t cultuur grotendeels een kwestie is van aanvoelen van de wereld, kan je ze niet vatten in regeltjes en voorschriften en kan je ze ook niet reduceren binnen een sterk gejuridificeerd kader. Vrijheid van meningsuiting is niet zozeer een wettelijk recht, als wel de emanatie van de kritische attitude van de mensen. Je kan die vrijheid wel proberen te knechten, maar dat leidt enkel tot het opbouwen van spanningen. In onze democratie heeft die spanning heel concreet en meetbaar een uitlaatklep gevonden in de verkiezingsuitslagen van het Vlaams Blok. Niet zozeer de mensen zijn xenofoob of rascistisch geworden; de heersende politieke kaste die onze cultuur heeft willen insnoeren volgens het dictaat van het zgn. politiek correcte denken, is een heel stuk onverdraagzamer geworden.
... en dat is verontrustend, op z'n zachtst gesteld.
Blijft dan natuurlijk nog de vraag hoe we deze problematiek oplossen, maar da's voer voor een andere thread.
__________________
[font=Trebuchet MS]Et in Arcadia ego[/font]
|