[Kallikles]

Oorspronkelijk geplaatst door Geert C

Ik weet wel waar geopolitiek over gaat, maar ik ben geen aanhanger van geografisch determinisme.

Het gaat niet over determinisme. Het gaat erover dat jij het veiligheidsdilemma - en niet alleen de geografische aspecten ervan, die maar één aspect zijn, naast demografie, rijkdom, technologie, enz... - gewoon wegcijfert. Los van de vraag hoe determinerend men het veiligheidsdilemma acht - hoe "realistisch" men denkt - je zal geen enkele ernstige auteur vinden die dat dilemma gewoonweg vergeet.

Je vergeet ook totaal de geschiedenis en haar impact op de Russische cultuur: alle invasies van Rusland, van Napoleon tot Hitler, zijn altijd via Oekraïne gelopen (en hebben daar hun tanden stuk gebeten).

Als dat het basisprincipe is moet je me toch eens uitleggen hoe dat te rijmen valt met de Russische houding ten aanzien van China...

China heeft Rusland nooit fundamenteel in gevaar gebracht in de ex-Sovjet-Unie. De Chinese investeringen in Centraal-Azië gebeuren op een manier die Rusland niet voor het hoofd stoot. Het project van de nieuwe Zijden Route van China is pas mogelijk mits een goede verstandhouding tussen Beijing en Moskou.

Ook is China erg bezig met de Oost-Chinese Zee en de Zuid-Chinese Zee.

Tot slot is Rusland de Sovjet-Unie niet meer. De demografische en economische slagkracht van China heeft het zwaartepunt in de relatie veel meer in de riching van Beijing geduwd.

Neen, dat was niet denkbaar. De basis werd bij verdrag gegarandeerd tot 2042 en Rusland kon ook zonder annexatie een herziening van dat verdrag beletten. Een overdracht aan de NAVO was dus op geen enkel ogenblik denkbaar.

Het zinken van de Titanic was ook ondenkbaar. Geopolitiek gaat precies over de voor de man in de straat "ondenkbare" gebeurtenissen. Het is precies de dreiging van het "ondenkbare" die de opties voor het handelen van staten stevig beperkt.

Dan was Rusland één basis kwijt in een zee waarin het zelf nog een andere vlootbasis heeft, een zee waarvan de NAVO de toegangswegen beheerst. Een zee die waarschijnlijk niet eens zo belangrijk zal zijn voor Rusland in een eeuw waarin de voornaamste uitdagingen voor Rusland in Centraal-Azië en het Verre Oosten zullen liggen (en dat geopolitieke "conflict" is Rusland onder Poetin aan het verliezen).

De enige toegang van Rusland tot de Middelandse Zee is wel fundamenteel. Zoals ik reeds zei, China heeft noch het belang, noch de wil om Rusland problemen te bezorgen. China heeft echt wel beters te doen dan de Russische haven Vladivostok te gaan bezetten. China zal eerder er op toezien dat Japan de Koerillen (na W.O. II door Japan aan de SU afgestaan) niet terugheroverd.

Nu is Rusland Oekraïne kwijt. Nu is de Russische invloedssfeer kleiner dan ooit tevoren, de Russische invloed in Europa heeft een stevige klap gekregen (en als de veelbesproken energie-unie er komt zou dat weleens de fatale klap kunnen zijn). Nu heeft Rusland erg nadelige contracten moeten sluiten met China, een China dat zich overigens steeds nadrukkelijker manifesteert in wat nog niet zo lang geleden Sovjet-Centraal-Azië was. Als het op deze weg verder gaat is Rusland over een paar decennia zelf een Chinese vazalstaat.

Daar zie ik toch vooral jaloezie. Die miljardendeal was wel degelijk een ongelofelijke opsteker voor Rusland, én een heel duidelijk teken van Beijing (voor de slechte verstaander: een middelvinger richting Washington).

Ik denk dat als je de balans opmaakt, de annexatie van de Krim een geopolitieke blunder was. Een blunder die de geopolitieke positie van Rusland op zowat alle "fronten" heeft verzwakt (en de geopolitieke positie van het Westen en China heeft versterkt).

Rusland heeft niets verloren door de Krim te annexeren. Je zegt dat de rest van Oekraïne "verloren" was, maar dat was het al. Oekraïne is sowieso een verloren land, niet alleen voor Rusland, maar op de eerste plaats voor de eigen bevolking die heel hard lijdt (en nauwelijks hulp krijgt van het gouden Westen, dat nochtans geld genoeg heeft om de noodlijdende bevolking te helpen, maar uit walgelijk egoïsme zelfs niet bereid is om de Grieken, Ieren, Spanjaarden en Portugezen te helpen).

Er bestaat niet zoiets als "objectieve krachten van de geopolitiek". Geografie is een objectieve wetenschap, geopolitiek is dat allesbehalve. En de intenties van individuele leiders kunnen het geopolitieke "schaakbord" van de ene dag op de andere omgooien.

Dat onderscheid tussen "object" en "subject" is erg ... subjectief én achterhaald. Geografie, militaire technologie, economische indicatoren, neurale netwerken, adrenaline, .... Het zijn allemaal zaken die kunnen bestudeerd worden en aanleiding kunnen geven tot "objective truth (..) which is no more or no less than the best way we have up to now to explain what is going on" (Richard Rorty).