[N-Vb]

Volgens Newsmonkey nie


8 redenen waarom België helemaal niet zo democratisch is als we denken!


8 april 2016



Belgie staat algemeen bekend als een democratisch en beschaafd land, en ongetwijfeld zijn er vooral minder goede landen in de wereld. Toch zijn er een aantal zandkorrels in de democratische machine geslopen die een goeie democratische werking in de weg staan. We maken een lijstje.


1. Het middenveld regeert het land (beter als nooit tevoren!)

Hoewel partijen verkozen worden, een regering wordt samengesteld, en partijen dan ministers aanduiden, worden steeds vaker grote sociaal economische beslissingen genomen door het zogenaamde 'middenveld'. Dat middenveld bestaat uit vakbonden en werkgevers organisaties. Die organisaties hebben betalende leden, en in het beste geval, doch zelden, ook interne verkiezingen om mandaten uit te delen. Daar is volgende kritiek op te geven: Belgen die niet betalen om lid te worden van één of andere organisatie die mee aan tafel mag zitten hebben geen inspraak. Doordat verkozen ministers niet zelf beslissen maar keuzes overlaten aan die organisaties staat dat dus een volledige democratische vertegenwoordiging in de weg.



2. De regering is te afhankelijk van soms zeer kleine belangengroepen

Enige tijd geleden probeerde de regering vanwege begrotingsproblemen iedereen langer aan het werk te houden. De pensioenleeftijd zou voor iedereen opgetrokken worden. Zware beroepen met zware fysieke belasting zouden milder worden behandelt. Al snel bleek dat de politie daar geen zin in had. En omdat geen enkele regering zonder politie kan functioneren werd al snel beslist om ook politie als 'zwaar beroep' te catalogeren, om hen alzo uit te sluiten van de verhoging voor pensioenleeftijd.

Een ander recent voorbeeld zijn de Schelde loodsen, die ondanks een loon van zowat 7000 euro netto en een 20h-werkweek méér geld wilden omdat de schepen waarop ze werkten gemiddeld groter geworden waren. Ze hebben hun 'grootsheid'-premie ook gekregen... Voor zulke voorbeelden is uiteraard geen enkele steun vanuit de bevolking om dat betalen met extra belastingen, en toch staat een democratie machteloos.


3. Bij voorbaat worden één partij uitgesloten

Nu al ruim een kwart eeuw geleden werd het cordon sanitair uitgeroepen tegen het toenmalige Vlaams Blok, die later vervelde in het Vlaams Belang. Die partij sprong tijdens de hoogdagen vlot over de 20%, maar heeft vanwege het cordon nooit aan enig bestuur deelgenomen behalve uitzonderlijk op lokaal niveau. Uiteraard zullen er argumenten voor en tegen zijn, maar in elk geval is het niet democratisch (de partij zelf wordt ook verweten ondemocratisch te zijn) om een partij systematisch uit te sluiten. Voorstanders van het cordon argumenteren dat extreme partijen moeten geweerd worden (hoewel dat niet blijkt te gelden voor extreem links), tegenstanders geven aan dat het bestuur nu geen evenwichtig (maar met bias naar links) bestuur wordt gevoerd.


4. De alarmbelprocedure

Deze procedure die al bestaat sinds 1970, is een stuk unieke Belgische wetgeving, is een gevolg van één van de staatshervormingen, en heeft als doel dat één taalgroep niet eenzijdig een beslissing kan opleggen aan heel het land. De benadeelde taalgroep kan dan de wetgevende procedure zeg maar de voorgestelde wet tegenhouden. Hoewel de bedoeling van de alarmbelprocedure zeker te begrijpen valt (de Duitstalige of Franstalige gemeenschap is immers altijd in de minderheid), zorgt het er wel voor dat niet iedereen evenveel macht heeft. De democratische macht van één persoon in de kleinere taalgemeenschappen is zo wiskundig groter dan die van de een persoon uit een andere. En dat is niet evenwichtig democratisch


5. Geen referenda

In het algemeen werkt de Belgische democratie zo dat de bevolking éénmalig in een legislatuur, haar politieke vertegenwoordigers kiest, waarna die politici min of meer vrij kiezen hoe ze de wetgeving en dagelijks bestuur invullen. Daardoor gebeurt het vaak dat ministers of de overheid in het algemeen wetten uitvaardigt die helemaal niet gesteund wordt door de bevolking, of waartegen die bevolking zelfs sterk gekant is. Vooral in fundamentele keuzes maakt dat vaak een groot verschil. In vele landen, zoals bijvoorbeeld Zwitserland, zijn er daarom bindende referendums, waarbij de bevolking zich onafhankelijk van partijen, uitspreekt over een specifieke beleidskeuze. In Zwitserland ging dat zoal over al dan niet extra investeren in treinvervoer, of over specifieke vragen inzake immigratie. Tegenstanders hebben als argument dan weer dat soms minder populaire maatregelen moeten genomen worden.

Uiteraard is het ondoenbaar om elke bestuurskeuze in een referendum vast te laten leggen, maar dat er in België helemaal géén referenda, laat staan bindende referenda bestaan, geeft het land wiskundig een lager democratisch gehalte.


6. Verzuiling

Sinds de jaren '70 is België erg verzuild. Dat betekend dat enkele grote historische partijen niet enkel politiek, maar ook sociaal economisch, via vakbonden, of bijvoorbeeld sociale zekerheid, het land regelen. Democratisch maakt dat niet zo'n groot verschil, indien de historische verhoudingen niet te veel veranderen. Wanneer er echter een nieuwe partij grotere verkiezingsresultaten haalt werkt dat erg ontwrichtend. Het is voor nieuwe partijen dan immers extra moeilijk of onmogelijk een aantal zaken te veranderen omdat het in de uitvoering wordt tegengewerkt door gevestigde zuilen. De burgers zien achteraf dan weinig resultaat, waardoor vaak de zuilen weer de macht kunnen grijpen. Het effect is stabiliserend, en dus soms ook een voordeel. Maar tegelijk is het in elk geval vooral minder democratisch op het moment dat de bevolking kiest voor verandering. Dat effect heeft in het verleden al verschillende malen gespeeld, telkens er een nieuwe partij voor verandering pleitte.


7. Raad van State

De raad van state is een groep personen die, meestal politiek, benoemd worden. De taak is om te kijken of nieuwe wetten op verschillende niveaus niet botsen met wetten van een hoger niveau, meestal de grondwet. Deze benoemingen zijn echter voor het leven, en de hoewel de raad eigenlijk neutraal zou moeten zijn, is hij toch vooral samengesteld uit mensen van historisch machtige politieke partijen, waardoor nieuwe partijen vaak erg grote moeite hebben om nieuwe wetten goed te laten keuren door de raad. De raad van staten is ook niet democratisch verkozen. Dat maakt dat hoewel de raad in principe a-politiek is, het eerder een obstakel vormt voor nieuwe wetten die wel via democratische vernieuwing tot stand komen.


8. De parabel van een coalitie.

België wordt steeds bestuurd door coalities, omdat er vrijwel nooit partijen absolute meerderheden hebben. Daardoor moeten er akkoorden gemaakt worden. Zo kan het bijvoorbeeld dat drie partijen besluiten samen een regering te vormen, omdat ze samen een meerderheid vormen. Om zulke regeringen samen te stellen, zullen ze een aantal zaken afspreken. In praktijk krijgt dan elke partij één of enkele verkiezingsseizoen, in ruil voor die van de andere partijen. Het effect wordt dan echter dat er minstens drie aanpassingen of nieuwe wetten zijn, waar voor geen één van de drie (of meer) beleidswijzigingen reëel een meerderheid is. Zo worden wetten gemaakt waar slechts een zeer kleine minderheid democratisch voor gekozen heeft.


Conclusie: Dat mensen vaak het gevoel hebben dat verkiezingen er nauwelijks toe doen, klopt minstens gedeeltelijk, en nu weet u ook waarom...