Oorspronkelijk geplaatst door patrickve
Ik denk dat de grootste fout is die we maken (omdat een zekere club daar voordeel bij heeft en het ons inlepelt sinds geboorte), te denken dat wij verschillend zijn van "dieren". Helemaal niet. Wij zijn individuen, die aangename en onaangename ervaringen hebben (ons ingegeven door onze lichaamsbouw, ons instinct en dergelijke meer). Wij kunnen niet *beslissen* dat "op onze teen kloppen met een hamer" een gezelig gevoel is, en "leuke sex hebben" een bijzonder onaangename en pijnlijke ervaring is. Op identiek dezelfde wijze als dieren hebben wij dus "externe" aangename en onaangename ervaringen. Bij de mens zijn die dingen wel veel complexer dan bij dieren, maar ze zijn er net zo goed.
De essentie van het leven bestaat erin om de aangename sensaties na te streven, en de onaangename willen te vermijden. Dat gaat uiteraard niet perfect lukken.
Dat gegeven is wat ons karakteriseert, en waarom "goed" en "slecht" enkel maar op individueel vlak bestaan: goed is wat aangename sensaties veroorzaakt, slecht is wat onaangename sensaties veroorzaakt. PUNT.
Gans de ethiek, elke morele overweging, moet uitgaan van dat basis idee: goed is wat "aangenaam" is voor mij, "slecht" is wat "onaangenaam" is voor mij.
Wat er met een ander gebeurt, is enkel maar gebonden aan goed en kwaad via een mechanisme dat we "empathie" noemen: net zoals op mijn teen kloppen met een hamer mij doet vaststellen dat dat zeer doet, moet ik vaststellen dat mijn DENKEN dat Jan onaangename sensaties ondergaat, ook aangename, of onaangename, sensaties bij mij opwekt, maar als dat bij Piet gebeurt, voel ik niks.
Die correlatie tussen mijn IDEE van wat een ander ervaart, en mijn eigen directe ervaring, bij sommige anderen, is wat het verschijnsel van "empathie" inhoudt. Als de correlatie coefficient positief is, wil dat zeggen dat ik "meevoel" met die andere. Hoe blijer die andere is, hoe beter dat voor mij is. Hoe meer die andere miserie heeft, hoe meer ik mij ongelukkig voel. Als die correlatie coefficient negatief is, wil dat zeggen dat ik die andere haat of jaloers ben: hoe meer hij afziet (of ik DENK dat hij afziet), hoe beter ik mij voel.
Maar net zoals met die teen en die hamer, is empathie een verschijnsel dat ik vaststel. Voor Jan heb ik positieve empathie, voor Piet, negatieve, en eerlijk gezegd, al de anderen, 't kan mij geen ballen schelen.
DAT is de basis van "goed" en "kwaad": mijn eigen goeie en slechte sensaties.
Maar om tot een vorm van ethiek te komen, moet daar een vorm van reciprociteit aan gegeven worden. In welke mate is het MUTUEEL voordelig om wat "eigen goed" op te offeren of wat "eigen slecht" te aanvaarden, zodat de andere wat "van zijn goed" opoffert en wat "van zijn slecht" aanvaardt, zodat we er alletwee winst bij maken. Maar kijk, we zijn weer aangekomen bij ons basis contract !
Elke overweging van "het is a priori niet netjes" moet onder de loep genomen worden: WAAROM zou het niet netjes zijn ? In welke mate is dat "slecht voor mij" (de enige zinnige definitie van "goed" en "kwaad") ? Is het omdat "het algemeen niet netjes vinden" een voordelig mutueel contract is ?
Mijn gans punt is dat het waarschijnlijk inderdaad "mutueel voordelig" is om het "niet netjes te vinden" om elkaar mogen af te lappen. Maar het is geen slecht idee om dat "mutueel voordelig" langs mijn kant eens onder de loep te nemen om na te gaan of ik er wel netto voordeel bij doe.
|