[De schoofzak]

titel: En wat als er nieuwe verkiezingen zouden komen?
https://www.standaard.be/cnt/dmf20190808_04550521

De federale onderhandelingen blijven als een slagschaduw boven de Vlaamse hangen. Zo moet een aantal partijen vrezen voor een electorale afslachting bij nieuwe federale verkiezingen.

In juli pauzeerde Vlaams informateur Bart De Wever voor een maand lang de Vlaamse regeringsonderhandelingen, omdat hij beter zicht wilde krijgen op wat er op federaal niveau gebeurde. Na een rondetafel met de PS, klonk het bij de N-VA dat er voldoende houvast was om Vlaams een versnelling hoger te schakelen.

Maar bijna twee weken na die federale vergadering heeft de N-VA-voorzitter de knoop nog steeds niet doorgehakt. De slagschaduw van de federale onderhandelingen blijft boven de Vlaamse regeringsvorming hangen.

De Wever staat in regelmatig contact met de federale informateurs Johan Vande Lanotte (SP.A) en Didier Reynders (MR), valt te vernemen in hun omgeving. Zij proberen de N-VA en de PS tot een akkoord te bewegen, maar de scepsis blijft groot. Bovendien is er nog een andere kwestie die mogelijk opdoemt in de verte: vervroegde verkiezingen.

1. Zijn nieuwe verkiezingen mogelijk?

Ja. Het Vlaamse Parlement is, net als de andere deelstaatparlementen, verkozen voor de hele legislatuur van vijf jaar en kan niet ontbonden worden. De eerstvolgende Vlaamse verkiezingen vinden dus pas plaats in 2024.

Maar het federale parlement is geen legislatuurparlement. De koning (lees: de regering) kan de Kamer ontbinden als de meerderheid van de Kamerleden zelf zo’n ontbindingsbesluit goedkeurt.

2. Wie pleit ervoor?

Het gebeurde nooit eerder dat er vervroegde verkiezingen plaatsvonden voor een federale regering werd gevormd. Maar al sinds de dag na de verkiezingen van 26 mei gingen er al verschillende stemmen op. Bij de N-VA werd toen opgemerkt dat zo’n vervroegde stembusslag een referendum over het einde van België zou betekenen.

Slechts drie dagen na de verkiezingen opperde ook professor grondwettelijk recht Marc Uyttendaele, de echtgenoot van PS-boegbeeld Laurette Onkelinx, de piste. ‘De enige vraag is dan ook wanneer de politici zullen toegeven dat we opnieuw naar de stembus moeten’, zei Uyttendaele, die zei ‘een veelvoud aan onmogelijkheden’ te zien, op de RTBF. ‘Dat is volgens mij de meest waarschijnlijke hypothese.’

‘Failliet’, noemde Uyttendaele het Belgische model. ‘Ik zie geen gemeenschappelijke grond meer tussen de twee gemeenschappen in ons land. De enige zekerheid is dat er geen oplossing is. De enige vraag die overblijft: wanneer gaan we weer stemmen? Er moet een debat over de toekomst van de staat gevoerd worden.’

3. Zijn nieuwe verkiezingen voor meteen?

Zeker niet. Het is ondenkbaar dat bij de partijen in de Kamer een meerderheid gevonden wordt die zichzelf naar huis wil sturen, zolang niet alle opties geprobeerd zijn. Eerst moeten de onderhandelingen tussen de PS en de N-VA mislukken, waarna paars-groen kan verkend worden. Pas als ook dat spoor finaal doodloopt, zijn er mogelijkheden. Uyttendaele had het over een termijn van zes maanden tot een jaar.

Er is één meer reguliere manier om tot nieuwe verkiezingen te komen. Wanneer wat onmogelijk lijkt toch realiteit wordt en de PS en de N-VA – en de andere partijen – nog deze legislatuur een groot staatshervormend akkoord sluiten en willen uitvoeren, zijn er mogelijk grondwetswijzigingen nodig. Omdat de communautair gevoelige artikelen van de Grondwet voor de verkiezingen niet werden opengezet, zijn in zo’n geval nieuwe verkiezingen nodig.

4. Voor wie komen verkiezingen goed uit?

De PS lijkt niet slecht geplaatst. De Franstalige socialisten verloren bij de verkiezingen veel stemmen aan de PTB/PVDA en Ecolo, maar beide partijen maakten sindsdien niet zo’n goede beurt. De PTB weigerde in Wallonië ernstig te onderhandelen over een regering, terwijl Ecolo zichzelf federaal voorlopig buitenspel zet. De PS kan zich opwerpen als de behoeder van België en de sociale zekerheid.

Tegelijk komt het de PS ook goed uit dat de N-VA verzwakt uit nieuwe verkiezingen dreigt te komen. De partij riskeert de prijs te betalen voor het feit dat het Vlaams geen meerderheid vormde met Vlaams Belang, de grote winnaar van 26 mei. Een bron dicht bij de N-VA zegt dat de partij wel degelijk rekening houdt met zo’n scenario.

5. Het einde van samenvallende verkiezingen

Er is voor de N-VA ook minstens een voordeel verbonden aan nieuwe verkiezingen. Het zou tot gevolg hebben dat de federale verkiezingen niet meer samenvallen met de Europese en regionale, wat de partij altijd heeft bepleit.

Bij de zesde staatshervorming van 2011 werd afgesproken dat alle stembusslagen, behalve de lokale, voortaan zouden samenvallen. Er werd vastgelegd dat de Kamer wel nog ontbonden kon worden, maar dat de nieuwe legislatuur slechts zou lopen tot de volgende Europese verkiezingen. Dat laatste werd nooit uitgevoerd, waardoor nieuwe verkiezingen leiden tot een nieuwe, volledige legislatuur.