Citaat:
Oorspronkelijk geplaatst door patrickve
Is nochtans al die tijd aanwezig geweest.
Dat is wat het vandaag is. De mob, dat is de staat. De geweldmonopolist. Meer is daar niet aan.
|
Nee, ik bedoel écht the mob. Zoals in: "ah, die Patrick lijkt het goed te hebben, laten we met vijftig man in zijn huis inbreken om te zien wat we kunnen rapen, hij was ons sowieso al een doorn in het oog met zijn redeneringskes".
Enfin, het grote probleem van de mens, zoals Girard laat zien, is het mimetisme. In wezen is dat iets goeds: de mens is een na-aper en daardoor kan nieuwe informatie zich snel langs niet-genetische weg verspreiden. Maar de imitatie maakt op zich geen inhoudelijk onderscheid. Ook toe-eigeningsgedrag en dominantiesignalen worden nagebootst, waardoor iedereen het goed van de ander wil afpakken en elk teken van dominantie wil pareren met een eigen claim op de macht. Hierdoor raken - alweer vanwege die imitatie - grote mensengroepen intern en extern (maar in de eerste plaats intern) met elkaar in conflict en ontstaat wat in de mythologie verschijnt als een 'draak': de draak van het collectieve geweld van allen tegen allen. Dat is de nultoestand van het mens-zijn. Veel menselijke groepen zullen hierdoor ook gewoon uitgeroeid zijn. Dit in tegenstelling tot dieren: bij dieren heb je ook wel gevechten (veeleer schijngevechten) maar wordt veel sneller een leider geaccepteerd. Bij apen begint dat al moeilijker te worden: je krijgt bij apen al 'samenzweringen' tegen de leider. Maar bij mensen zit er op zich geen enkele equilibratie in.
Hoe ontstond die equilibratie dan toch? Dat kan alleen door hetzelfde mechanisme, het mimetisme, gekomen zijn. In het gevecht krijg je een kanalisatie van het geweld tegen 1 tegenstander (doordat men elkaar gaandeweg imiteert in de 'keuze' van die tegenstander). Als die ene vijand dan uitgeschakeld wordt, wordt zowel de strijd zelf als de oplossing ervan met die ene vijand geïdentificeerd (in een soort religieuze Aha-Erlebnis). Denk aan Oedipus bij Sophokles: er is een 'pest', kortom een crisis, de vraag is meteen: wie is de schuldige? Oedipus, Kreoon, Teiresias? Er komt pas een einde aan de crisis als de massa 'de schuldige' (zogezegd) gevonden heeft en zo de crisis kan uitdrijven. Maar dan zitten we al IN de cultuur. Aanvankelijk moet dat gewoon een lynchpartij geweest zijn, die nagespeeld wordt in zaken als de dionysische rituelen. Een ritueel is niets anders dan de enscenering van een gevecht (symbolisch via dansen bv.) en de verlossende moord (die een offer wordt, aanvankelijk een mensenoffer). Tegelijk installeert de religie zeer strikte taboes die het mimetisme moeten blokkeren wanneer dat conflicten zou kunnen verwekken.
Als je die religieuze bescherming wegneemt, beland je opnieuw in de strijd van allen tegen allen. Tenzij je dus een andere bron van 'spiritualiteit' vindt, noch die van de moord (de kick van het verslaan van de ander, met zijn tegendeel er steeds bij: de angst voor de ander), noch die van de sacrale onwetendheid (om het rituele systeem te laten functioneren, is het noodzakelijk dat je niet weet hoe het écht werkt), maar die van de samenwerking onder verstandig leiderschap (vanuit inzicht, in de eerste plaats in de mens zelf). Omdat het mimetisme een 'openheid' toelaat in de bepaling van het gedrag is dat mogelijk, al vergt het inderdaad een moeizame onttrekking aan de spontane mimetisme impuls tot vechten (op dezelfde manier waarop het voor primitieven moeilijk is om echt aan economie te beginnen doen: ze willen meteen alles opeten en pas geleidelijk leren ze dat af voor een beter resultaat op termijn. Maar het is nog moeilijker als het om relationeel gedrag gaat). Die evolutie naar een hogere vorm van menselijk gedrag zie je weerspiegeld in bv. de manier waarop het jodendom weigert om God een naam te geven ("ik ben die ben"). "God" evolueert naarmate de mens zelf evolueert en "God" leert zelf om afstand te doen van het geweld (cf. na de 'zondvloed' of door Abraham er op het laatste moment van te weerhouden om zijn zoon te offeren). "God" wordt het symbool of het ankerpunt van de mensheid die op weg is naar een hoger organisatieniveau. Dat laatste is moeilijk, misschien zelfs onwaarschijnlijk, maar anders gaan we gewoon ten onder. Een voorwaarde is het loslaten van de leugen van het 'individu' (alsof dat zomaar zou kunnen 'bestaan') en het inzicht dat je pas echt een Individu (iemand die zich aan de meute onttrekt, dus ook aan de neiging van de meute om onderling te gaan vechten) kan worden door bewust met het mimetisme om te gaan, om de voordelen ervan te behouden (de kennisopbouw onder 'wetenden') en de nadelen ervan - althans van het mimetisme in rauwe vorm - te vermijden (vandaar: 'heb je naaste lief als jezelf', wat een ander soort mimetisme in gang zet, dat van de vruchtbare samenwerking).