[De schoofzak]

Uit een gazet (link kwijt):

"Terwijl curve steeg, sloot overheid labo's"
Waarom onze testcapaciteit écht gecrasht is

Door de nieuwe strategie waarbij asymptomatische mensen niet meer getest worden, ziet het testdorp in Antwerpen veertig procent minder bezoekers. Gregory Van Gansen / Photo News
Sinds deze week kunnen mensen zonder symptomen zich niet meer laten testen en in woonzorgcentra kan niet meer preventief gescreend worden. De testcapaciteit zou gecrasht zijn omdat er te veel Belgen besmet zijn. Maar klopt dat wel? Wij doken in de cijfers en ontdekten dat men niet de hele waarheid vertelt. Er had voldoende testcapaciteit kúnnen zijn. Of toch als de overheid haar zaakjes op orde had.
JEROEN BOSSAERT
1 Te veel besmettingen? Te weinig testen
Het federale testplatform was in de begindagen van de coronacrisis het paradepaardje van ons testbeleid. Toen in maart Covid-19 door België raasde, hadden de private labo's amper ruimte om te testen. Om dat op te vangen sloot minister Philippe De Backer (Open Vld) een deal met een aantal farma- en biotechbedrijven. Samen met de universiteit van Luik zorgden zij ervoor dat we in een mum van tijd tienduizend testen en meer per dag konden doen. De Backer kreeg daar lof voor en maakte van België een Europese koploper op het vlak van testen. Maar de voorbije maanden is dat federale testplatform veel van zijn pluimen verloren. En daarover is amper iets gezegd.

In theorie had het platform tot eind oktober de capaciteit moeten hebben om twintigduizend testen per dag uit te voeren. In werkelijkheid wordt dat streefdoel al lang niet meer gehaald. Het aantal testen schippert al weken tussen vier- en tienduizend per dag. De meerderheid van die testen wordt bovendien geanalyseerd door de universiteit van Luik. Dat komt omdat de farma- en biotechbedrijven deze zomer langzaam hun Covid-labo's hebben afgebouwd. Zij wilden hun gewone activiteiten opnieuw opstarten: onderzoek naar nieuwe geneesmiddelen. In september hebben twee firma's expliciet aan het kabinet-De Backer laten weten dat ze uit het platform stapten. Maar ook de labo's die officieel op post bleven, verwerkten in september en oktober op sommige dagen geen enkele Covid-test meer. En dat terwijl de curve voortdurend aan het stijgen was en de wachttijden voor een test in Brussel opliepen.
Tijdverlies
Toch werd het federale testplatform in september niet opgevuld met nieuwe labo's. De zoektocht op het kabinet-De Backer verliep traag. Ondertussen vertrouwde men erop dat de private labo's het gat zouden opvullen. Terwijl zij naar omhoog klommen tot zestigduizend testen per dag, daalde de federale capaciteit. Begin oktober maakte dat de sector onrustig. "We zagen de curve stijgen en wisten dat we onze capaciteit niet konden blijven vergroten", zuchten verschillende directeurs van private labo's. De overheid verloor tijd, vinden ze. Want pas tien dagen geleden slaagde die erin om nieuwe labo's toe te voegen aan het federale platform. Sindsdien is de capaciteit opnieuw toegenomen en heeft het federale platform vorige week - voor het eerst sinds lang - nog eens vijftienduizend testen in één dag kunnen analyseren. Deze week klom men zelfs alweer naar zeventienduizend testen. Gemiddeld bleef de dagelijkse capaciteit vorige week echter hangen op tienduizend. Er sloeg paniek toe, zowel in de private labo's als bij het federale platform. Zo kregen de regio's vorige woensdag te horen dat er onvoldoende capaciteit is voor preventieve testen in de woonzorgcentra. Het federale platform kon zogezegd niet meer volgen omdat er te veel besmettingen waren. De waarheid is genuanceerder: het federale testplatform is leeggelopen en niet op tijd opgevuld.
2 Eerste superlab heeft tot acht weken vertraging
In de sector is men het erover eens: door het opzetten van een gloednieuw testplatform had deze crash vermeden kunnen worden. Dat was ook beloofd door de overheid, maar is er nog steeds niet. "Als dat er vandaag al was geweest, dan konden we makkelijk negentigduizend testen per dag verwerken", klinkt het bij de labo's. "Misschien zelfs meer dan honderdduizend." Het nieuwe platform zit echter vier weken achter op schema. Nochtans is het dossier door het kabinet-De Backer al voor de zomer geopend. Eind juli werd een bedrag van vijftig miljoen euro uitgetrokken om testmachines te kopen en personeel aan te werven. Daarmee zouden in universiteiten over het hele land acht 'superlabo's' opgericht worden die veertigduizend testen per dag verwerken.
Bureaucratie
Begin augustus stuurde De Backer een persbericht de wereld in met als boodschap dat België dankzij het nieuwe platform tot negentigduizend testen per dag zou kunnen uitvoeren. Vijftigduizend testen via de private labo's en veertigduizend via het nieuwe platform. Deadline? Eind september. We zijn bijna eind oktober en het eerste 'superlabo' moet de deuren nog openen.

Voor de federale overheid is dat geen nieuws. Enkele dagen na het persbericht in augustus wist De Backer al dat de deadline van eind september onrealistisch was. Bureaucratie gooide roet in het eten: de testmachines mochten niet aangekocht worden via een spoedprocedure. Het moest via een openbare aanbesteding gebeuren. Gevolg? Minstens twee weken vertraging. "Midden augustus werd ons al meegedeeld dat het nieuwe testplatform niet op tijd zou klaar zijn", zeggen drie bronnen in de sector ons. "Wij hebben toen het kabinet-De Backer al gewaarschuwd dat de situatie precair zou worden in oktober. Zeker als de tweede golf zou aantrekken." Ondertussen is met man en macht gewerkt om het eerste 'superlabo' klaar te krijgen. Eind volgende week zou dat opgestart worden, wat onze capaciteit zal verhogen. Tegen midden of eind november moet het nieuwe platform op volle kracht draaien. Dat is zes tot acht weken na de deadline.
3 Labo's kunnen testen al maanden niet vlot uitwisselen
Er is nóg een reden waarom ons systeem gecrasht is: private labo's kunnen al maanden amper testen uitwisselen. Het zorgt ervoor dat capaciteit onbenut blijft. Stel dat een labo in Oostende nog ruimte heeft om driehonderd testen te verwerken en een labo in Charleroi driehonderd testen te veel heeft liggen, dan is er geen automatisch, eenvoudig systeem om die capaciteit aan elkaar door te geven. Labo's doen het soms wel, maar er komt veel administratieve rompslomp bij kijken. Ook dat heeft te maken met de federale overheid. Midden mei werd door toenmalig minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) een Koninklijk Besluit opgesteld dat het voor labo's lastig maakt om testen uit te wisselen. Eenvoudig gezegd: de labo's die een test binnenkrijgen, moeten die zelf factureren en kunnen geen labo's in onderaanneming voor zich laten werken. Dat maakt het ingewikkeld.

De sector heeft dat in mei al aan De Block laten weten, maar maandenlang is er geen verandering gekomen. Het nieuwe Koninklijk Besluit dat onderaanneming wél mogelijk zou maken, ligt vandaag op het kabinet van De Blocks opvolger Frank Vandenbroucke (sp.a) te wachten op goedkeuring.
Conclusie?
Crash was perfect te vermijden
Als ons land deze week zijn teststrategie drastisch heeft moeten bijsturen, dan is dat niet alleen omdat het aantal besmettingen oploopt. Er had genoeg labocapaciteit kúnnen zijn. De private labo's draaien al enorme volumes. Voeg daar een robuust federaal platform bij, en België was voldoende gewapend geweest voor deze tweede golf. Dat scenario is helaas mislukt en de gevolgen zijn groot. Mensen zonder symptomen kunnen zich niet meer laten testen en in woonzorgcentra kan men niet meer preventief screenen. Ons land vaart met nog slechts één oog door de storm. En dat had vermeden kunnen worden.