Citaat:
Oorspronkelijk geplaatst door patrickve
Ik moet wel zeggen dat ik niet zou weten wat "kunst" nu eigenlijk is, behalve dan wat iemand "kunst" vindt, he. Dat is helemaal anders met concepten als "wetenschap" of "taal" of "technologie" of zo: daar is er een min of meer consensus over het gros van de definitie, en zijn er misschien bestreden aspecten over randgevallen. Nu ja, bij kunst is er waarschijnlijk ook een "centrum" concept waar min of meer iedereen het eens is, maar dan eerder door "imitatie" en niet door het nagaan van een aantal definierende eigenschappen.
Zo zullen ongeveer alle mensen een Rubens als "kunst" klasseren waarschijnlijk, maar hoogstwaarschijnlijk grotendeels omdat zij dat op school zo geleerd hebben, of omdat er veel Rubens schilderijen in gekende musea staan of zoiets.
Echter, om nu een *definitie* te geven die maakt dat een Rubens WEL kunst is, en een foto van mijn vrouw op mijn facebook pagina GEEN kunst is, op een overduidelijke manier, dat is al stukken moeilijker.
Maw, om af te leiden of een zeker object een kunstobject is, puur op basis van de fysico-chemische eigenschappen van dat object, samen met enkele wat minder abstracte concepten van het menselijke bestaan, is stukken moeilijker dan voor een technologie object zoals een benzine motor.
Welke zijn de definierende eigenschappen van een materieel object om het tot "Kunst" te verheffen ?
Om dat te illustreren. Ik kan maar weinig mensen daarvan overtuigen, maar ik vind hoogspanningslijnen door het landschap "kunst". Dat is niet om idioot te doen (hoewel mensen in mijn omgeving dat denken). Ik heb gewoon een kunstzinnige ervaring als ik een hoogspanningslijn doorheen een landschap zie, en dan nog vooral wanneer het daarmee een beetje contrasteert.
Ik heb dat ook met koeltorens van kerncentrales.
Ik vind de combinatie van de wiskundige eenvoudige eigenschappen van die geometrische objecten (de hyperboloide van koeltorens en de cycloide van hangende hoogspanningslijnen) gecombineerd met hun technologische nuttigheid en de fysische processen die dat veroorzaken, gewoon kunst, kunst die door de mens is geschapen, en die hierbij dingen gebruikt die voor totaal andere concepten ingevoerd werden als intellectueel spel.
Weinigen hebben die kunstervaring met mij.
|
Ik zal kort de essentie schetsen. Het is om te beginnen al een anachronistische misvatting dat "esthetiek" (in de moderne zin van het woord) het wezenlijke van de kunst zou zijn. Dat is historisch gezien een epifenomeen. De kunst is geworteld in het ritueel (het woord 'art' is dan ook ethymologisch verwant met 'ritueel', net als met 'orde', 'aretè' etc.): het gaat om het 'arrangement' waarbij de mythe of delen van de mythe of personen in de mythe uitgebeeld of gerepresenteerd worden en is als zodanig functioneel voor het behoud van de maatschappelijke orde. Het is echter misleidend om het 'propaganda' te noemen aangezien dat 'conspirationeel' zou zijn, wat het niet is (althans niet gedurende vele millennia zolang de kritische rede niet bestond). Naarmate rituelen minder bloederig worden, krijgen ze een meer 'symbolisch' karakter, en kan de klemtoon verschuiven naar de 'esthetiek' als zodanig, in die mate dat de esthetiek zelf op de voorgrond treedt als een 'verbindend' element: men vergaapt zich aan een voorstelling in plaats van zich te verlustigen in een concreet offer. De 'kunstenaar' is hier natuurlijk nog altijd geen modern-'renaissancistisch' personage, maar een ambachtsman. Naarmate nu in een cultuur de rede groeit, kan het medium van het theater, de schilderkunst... gebruikt worden om net meerlagig te communiceren: het volk ziet nog steeds slechts een herbevestiging van de mythe en de daarmee verbonden richtlijnen voor 'goed gedrag', maar voor gevorderden kan de kunst commentaar beginnen leveren op de mythe of die zelfs bekritiseren of parodiëren. Uiteraard moeten de kunstenaars hier erg voorzichtig mee zijn, want de institutionele elite wordt erdoor bedreigd (en ook het volk wil niet 'teleurgesteld' worden in zijn 'verwachtingen'). Vandaar het belang van de allegorie, gelaagdheid, dubbele bodems... bij grote kunstenaars.
Nu, dat alles heeft weinig te maken met het concept van 'kunst' zoals dat vanaf de negentiende eeuw is gegroeid. Vanaf de negentiende eeuw associëren mensen kunst met 'originaliteit' of 'experiment' of 'l'art pour l'art' of als een kwestie van subjectieve voorkeuren en 'interpretaties'. Dat heeft natuurlijk te maken met het anomische karakter van de Verlichting: de 'rede' van de Verlichting heeft de restanten van de religieuze mythe (die natuurlijk al lang niet meer vergelijkbaar waren met hun oorspronkelijke gedaante) verworpen maar geen hoger inzicht in de plaats gebracht. De kennis van een Shakespeare is verloren gegaan bij de goedbedoelde 'platheden' van een enkel instrumentele 'rationaliteit' die zelf gepaard gaat met een nieuwe illusie: dat je de mensen 'vrij' kan laten en het zo wel goed zal komen. Rituelen worden op die manier anti-rituelen: we 'vieren' dat we géén orde meer hebben en in onze waan menen we dat dat een goede zaak is, zolang de gevolgen niet te zeer zichtbaar zijn. In de kunst komt dit tot uitdrukking in aanvankelijk, na de oppervlakkige reanimatie van 'het klassieke' in het neoclassicisme, een sentimentalisering (de romantiek) maar al gauw in een op zichzelf opererend 'kunstcircuit' waarin aanvankelijk nog 'stromingen' maar al gauw individuele 'kunstenaars-ondernemers' alle anderen in het veld (de 'connaisseurs') van hun 'relevantie' willen overtuigen door op steeds nieuwe manieren de aandacht te trekken of via een snobistisch spel van referenties waar ook een 'inwijding' voor nodig is, maar dan een inwijding in precies dat soort snobisme.
Uiteraard is dat maar een grove schets, maar het geeft hopelijk een idee.