[Knuppel]

Hoe hemelbestormer Van Quickenborne op de brute realiteiten van Justitie botst: gevangenissen zitten overvol, belofte van “elke straf uitvoeren” staat opnieuw op de helling

Een crisis in opbouw bij Justitie: De gevangenissen zitten met ongeveer 11.000 gedetineerden overvol, onder meer door corona, maar ook door de politieoorlog tegen drugs. Tegelijk stokt de “nieuwe aanpak” die minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) wilde lanceren met zijn detentiehuizen, een kleinschalige, ‘Scandinavische methode’ van opvang van gevangenen: nog geen enkel van de vijftien geplande plekken is operationeel, na een lawine van lokale protesten. En zo wordt het ‘droomdepartement’ van de ambitieuze Van Quickenborne steeds meer een nachtmerrie voor hem: de kans is groot dat hij zijn forse aankondiging, om tegen de zomer effectief alle gevangenisstraffen uit te voeren, alweer zal moeten bijsturen. Eind vorig jaar werd de deadline al eens opgeschoven, in alle stilte. “Er is nooit een goed moment op Justitie, er is altijd druk. Maar ooit moeten we dat wel doorduwen”, klinkt het op het kabinet.

In het nieuws: Deze week een klein berichtje over een nieuw detentiehuis in Meise, waar een storm van lokaal protest opduikt.

De details: Het is de zoveelste keer dat die kleinschalige opvang van gevangenen lokaal wordt afgewezen. En zo dreigt een grotere ambitie te ontsporen.
•“Niemand wil een gevangenis in zijn straat. Zelfs als het een kleine is, waar de grote gangsters niet komen.” Met die wel erg plastische omschrijving vatte Kathleen Van De Vijver, de woordvoerder van het Gevangeniswezen deze week de toestand bij Justitie feilloos samen.
•De reactie kwam er na een zoveelste fel lokaal protest voor het mogelijks openen van een detentiehuis, deze keer in Meise, waar minister Van Quickenborne plannen had met een voormalig hotel. De lokale burgemeester en heel de rest van de gemeente wezen dat idee resoluut naar de prullenmand.
•Nochtans waren (en zijn) die zogenaamde detentiehuizen dé mirakelmethode van Van Quickenborne om anders met gevangenen om te gaan. In theorie zouden daar zo’n vijftig gedetineerden met een korte celstraf worden opgevangen, om op kleine schaal, met een focus op re-integratie en meer verantwoordelijkheid hun straf uit te zitten.
•“Een veel efficiëntere manier van met gevangenen omgaan, een beetje de Scandinavische aanpak”, zo duidt justitiespecialist Stefaan Van Hecke (Groen). “Iedereen is hier voorstander van, zelfs N-VA stemde mee toen dit in de Kamer werd goedgekeurd.”
•En Van Quickenborne zag het grootst, deze legislatuur zijn er liefst vijftien nieuwe huizen aangekondigd, goed voor 720 bijkomende plaatsen. En tegelijk kondigde hij ook zeven transitiehuizen aan, waar gedetineerden het laatste stukje van hun straf zouden uitzitten, een soortgelijke methode van opsluiten, gefocust op re-integratie. Dat zou nog eens goed zijn voor 450 nieuwe plaatsen. “Team Justitie” van minister Van Quickenborne zag er een manier in om recidive te verkleinen en het gevangeniswezen radicaal te moderniseren.
•Alleen lijkt het eerder uit te draaien op één lange kruisweg. In Meise is er nu fel verzet, maar dat was eerder al het geval in Anderlecht en Steenokkerzeel, waar de lokale burgemeesters zich enorm defensief opstelden. In de eigen thuishaven Kortrijk was het worstelen met de buurtbewoners en ook in Verviers was er fel protest van een aanpalende school.
•In juni zal het eerste detentiehuis opengaan in Kortrijk. De gesprekken met Verviers zitten in een eindfase om een instapklaar gebouw te kunnen betrekken. En op nog drie andere locaties zijn concrete gesprekken lopende met zicht op korte termijn en vijf op iets langere termijn”, zegt de woordvoerder van Van Quickenborne, die niets terugneemt van de ambitie om tegen 2024 op vijftien detentiehuizen te eindigen. Aan het huidige tempo, en halfweg in de legislatuur, lijkt dat onmogelijk.
•“Justitie kampt met het NIMBY-syndroom: not in my back yard“, zo stelt Van Hecke. Een these die beaamd wordt op het kabinet zelf: “We moeten inderdaad nog beter uitleggen wat de voordelen zijn van die detentiehuizen. Nationaal is er een politiek draagvlak, maar lokaal nog niet.”

The Big Picture: Voor de ambitieuze vicepremier van Open Vld staat wel wat op het spel.
•Van Quickenborne verkoos destijds bij de verdeling van de portefeuilles binnen Vivaldi het departement Justitie boven Binnenlandse Zaken, net omdat hij geloofde dat er voldoende extra middelen waren onderhandeld, om een ware revolutie te ontketenen. Daarbij schermde de liberaal met een aantal dure ambities, die vandaag bijzonder moeilijk haalbaar lijken.
•Wat het meest in het oog springt is de strafuitvoering, een ‘law and order’-stokpaardje dat mooi bekt voor een zelfverklaarde donkerblauwe liberaal: “Élke veroordeelde die een celstraf opgelegd krijgt, zal straks in de gevangenis belanden”, zo herhaalde hij al meermaals. Die belofte werd ook opgenomen, met grote woorden, in het Vivaldi-regeerakkoord: “Het gevoel van straffeloosheid, dat heerst, zal worden aangepakt”.

•Tel daarbij de forse manier van communiceren van de liberale vicepremier, en hij en zijn ‘Team Justitie’ (inclusief opzichtig logo dat als pin op de revers van elk van zijn kostuums kleeft), plus een hele batterij imagomedewerkers op het kabinet, leken klaar om onder Vivaldi de justitiehemel te bestormen.

Een oud zeer: De strafuitvoering is een klassieker in de Belgische justitie.
•Wie vandaag straffen onder de drie jaar krijgt van een rechter, wordt haast nooit effectief opgesloten: dat eindigt haast altijd in een enkelband. Bijna altijd wordt die ook in werkelijkheid veel minder lang gedragen dan de volle straftijd. Is de effectieve gevangenisstraf minder dan zes maanden effectief, dan hoor je zelfs niets meer over de uitvoering ervan. Enkel voor terrorisme of zedenfeiten zal men voor dergelijke strafmaten effectief opgesloten worden.

•Die niet-uitvoering leidt tot een ander fenomeen bij justitie: de zogenaamde ‘strafinflatie’. Rechters weten zeer goed dat die straffen niet worden uitgesproken onder de drie jaar, en geven dus bijzonder vaak ’37 maanden’, of net 3 jaar en één maand: dan moet een veroordeelde wel zeker ‘binnen’, achter tralies. “Het was dat fenomeen dat we ook wilden aanpakken, los van een lik-op-stukbeleid: dan gaan rechters eindelijk de juiste straffen uitspraken”, zo stelt Van Hecke.
•Die ‘strafinflatie’ aan banden leggen, is net ook de hoop van Van Quickenborne: achter de forse communicatie gaat dus de filosofie schuil dat uiteindelijk dan de gevangenispopulatie net zal dalen, door alle straffen effectief uit te voeren. En voor diegenen die dan korte straffen krijgen, zijn in principe dan de nieuwe detentiehuizen klaar, om hen daar op te vangen. Dat laatste in theorie althans, want pas in de zomer gaat Kortrijk als eerste open.
•En daarbij opnieuw de steile ambities van de Kortrijkzaan: die wil er een nieuw strafwetboek doorkrijgen (iets wat voorganger Koen Geens (CD&V) niet lukte), waarin de straffen nog duidelijker staan, en sommige misdrijven zelfs geen gevangenisstraf meer krijgen. Dat initiatief zit tussen de kabinetten, maar Van Quickenborne hoopt het nog dit jaar door het Parlement goedgekeurd te krijgen.

Back to reality: De gevangenissen vandaag puilen uit.
•Er is op dit moment bij Justitie een enorme achterstand in het uitvoeren van de gevangenisstraffen, door corona. En succes aan de ene kant, zijn bijkomende gevangen aan de andere kant: het enorme afluisterprogramma in het SKY-ECC-dossier, dat grote drugscriminelen in kaart bracht, leverde 500 arrestaties en 240 verdachten extra in voorhechtenis op.
•De teller staat zo op bijna 11.000 gedetineerden, terwijl het streefdoel sinds de Zweedse regering is om het aantal effectieve gevangen onder de 10.000 te doen zakken. De maximumcapaciteit is in feite vandaag zelfs maar 9.500 gedetineerden: permanent zit men dus met een overbevolking, wat ook even permanent klachten oplevert van mensenrechtenorganisaties.
•Dat alles maakt dat het altijd de politiek van opeenvolgende regeringen is geweest om toch maar de overbevolking in de gevangenissen onder controle te houden. Wat daarbij meespeelt: de vakbonden staan erg sterk in de gevangenissen: wil men constante syndicale spanning vermijden, zeker in Franstalig België, dan moet men het aantal gedetineerden onder controle houden, willen of niet.

•Onder impuls van vooral CD&V, die ook tijdens de regeringsonderhandelingen met Geens de minister van Justitie leverde, verhoogde Vivaldi bij het schrijven van het regeerakkoord het budget voor Justitie enorm: het stijgt van 2 miljard per jaar bij het begin van de legislatuur naar 2,5 miljard jaarlijks tegen 2024.
•Met die bedragen kon Van Quickenborne enorme investeringen in personeel aankondigen: in totaal zouden er liefst 800 vacatures uitgeschreven worden binnen de parketten en rechtbanken, zo kondigde hij in juni 2021 aan. En daarbovenop zou er nog eens 200 man extra personeel voor de gevangenissen komen. De sky leek de limit.

•Zeker omdat er tegelijk ook nieuwe gevangenissen zouden opengaan onder zijn regime: de complexen in Haren en Dendermonde waren klaar, wat 1.700 plekken moest opleveren.
•Op die harde beloftes van strafuitvoering stonden dus meteen ook deadlines: vanaf 1 december 2021 zouden alle straffen ook effectief uitgevoerd worden, zo bezwoer Van Quickeborne. In één klap zouden er dan 600 effectieve gevangen bijkomen.
•Van die belofte kwam dus niets in huis. In alle stilte verschoof Van Quickenborne de deadline van zijn law and order-maatregel naar 1 juni 2022: pas dan zal iedereen zijn of haar straf ook effectief moeten uitzitten.

•Die datum komt nu in sneltempo in zicht, zonder dat er echt iets is verandert. Als de maatregel er deze keer effectief komt, dreigt de bevolking in de gevangenissen helemaal te exploderen. Het kabinet houdt nu al een slag onder de arm, en klinkt daarbij veel minder voluntaristisch dan Van Quickenborne zelf: “Behalve als corona roet in het eten blijft gooien is het de bedoeling dat de wet op de korte straffen op 1 juni in uitvoering gaat.

En nu? De noodoplossing van Sint-Gillis en van Dendermonde, kan die volstaan?

•Komt daarbij dat de temperatuur in de gevangenissen toeneemt: een combinatie van die overbevolking en tekort aan personeel in Antwerpen (door de drugsoorlog zit de Begijnenstraat overvol) maar ook Bergen, Doornik en Sint-Gillis, raken de vakbonden dichter bij hun kookpunt: er waren eind 2021 al stakingen in Brussel en Wallonië.

•Daarom trok Van Quickenborne aan de noodrem: de oude gevangenis van Sint-Gillis blijft plots nog drie jaar open voor 200 man en ook de aftandse gevangenis van Dendermonde, waar ook een nieuwe is gebouwd, blijft nog vijf jaar gedeeltelijk gevangenen opvangen, voor 100 gedetineerden.

•Dat lokte meteen boze reacties uit in Brussel, waar Van Quickenborne wel eens hommeles zou kunnen krijgen met de PS: Er is altijd afgesproken dat de gevangenis van Haren die in Vorst en Sint-Gillis zou vervangen, niet dat ze samen zouden blijven bestaan”, zo reageerde Rudi Vervoort (PS), de Brusselse minister-president. Het Brussels Gewest aast op de site waar nu de gevangenis staat, met Charles Picqué (PS) als burgemeester van Sint-Gillis als trekker van het dossier. Die wil er sociale woningen en scholen.

•De politieke vraag voor Van Quickenborne zal zijn of hij nogmaals geruisloos zijn belofte van volledige strafuitvoering kan opschuiven, die dus deze voor deze zomer gepland is.

•Wat ondertussen wel duidelijk is: zijn wittebroodsweken op Justitie lijken voorbij. Want afgelopen week doken twee vervelende dossiers op, waar fel ongenoegen in de Kamer over te horen wasDe viervoudige moordenaar Osman Calli, die in 2008 in Gent veroordeeld werd tot levenslang, na een gruwelijke moord op zijn vrouw, zijn zus, zijn ex en haar schoonmoeder, waarbij hij ook twee mensen levenslang gehandicapt maakte, bleek gewoon op vrije voeten in Turkije.

Ironisch genoeg pochte Van Quickenborne dit jaar nog dat Justitie “nog nooit zo’n hoge cijfers had gehaald” bij het terugsturen van gedetineerden voor celstraffen in eigen land (een kleine honderd in 2021), maar in de zaak van Osman Calli was het extra pijnlijk dat de Belgische Justitie niet eens op de hoogte bleek, en dat het N-VA-kamerlid Christoph D’Haese was die de kat de bel aanbond.

In Gent werd een duo verkrachters, die in een bar in de Overpoortstraat een 19-jarig meisje aanrandden, en bovendien nog alles filmden, door de rechter veroordeeld voor celstraffen van 16 en 20 maanden, maar allebei volledig met uitstel. “Ze waren onbezonnen, maar ze hadden niet louter een criminele ingesteldheid”, zo stelde de rechter in het vonnis.
Dat leverde een snoeiharde reactie op van Open Vld-Kamerlid Goedele Liekens, nochtans partijgenote van de minister: “Twee vrienden verkrachten beurtelings een 19 jarige in een café en filmen stoer hun misdrijven. ‘Onbezonnen’ zegt de rechter. ‘Niet crimineel’. Ik. Word. Misselijk. Welke boodschap geven we hier?” Het Openbaar Ministerie heeft ondertussen in Beroep een strengere straf gevraagd.

https://businessam.be/hoe-hemelbesto...erm=2022-02-18

En dan is er ook nog dit:

Conflict tussen Van Quickenborne en Moslimexecutieve lijkt te ontsporen

Al weken gaat het heen en weer tussen de bevoegde minister van Justitie, Vincent Van Quickenborne (Open Vld) en de leiders van de moslimgeloofsgemeenschap in België, via hun spreekbuis de Moslimexecutieve. Maar nu dreigt die laatste openlijk de band door te knippen met de Belgische staat, waarna Van Quickenborne dan maar zelf dreigt de financiering stop te zetten. Binnen de meerderheid is niet iedereen gelukkig met die escalatie. Want dat zou het einde betekenen van een jarenlange inspanning.

De Belgische overheid worstelt al jaren met de vraag hoe een structurele band op te bouwen met de (steeds groter wordende) moslimgeloofsgemeenschap in dit land. Het essentieel probleem daarbij: er is geen heldere hiërarchie tussen en onder moskeeën, zoals die er wel is in de Katholieke Kerk, of de Orthodoxe of Joodse gemeenschap. Hoe breng je de moslims dan ook onder in één vehikel, zodat met hen afspraken kunnen gemaakt worden over allerlei zaken, gaande van het vastgoed tot de opleiding van de imams?
Onderliggend is er uiteraard ook de problematiek van radicalisatie: hoe kan de overheid ervoor zorgen dat geen haat of andere boodschappen worden gepredikt, die manifest in strijd zijn met de normen en waarden of zelfs gewoon de wetten in dit land?
Die vraag loste men op eind de jaren ‘90 door de Moslimexecutieve te vormen. Dat orgaan functioneert sindsdien, zij het met horten en stoten, als de spreekbuis en het doorgeefluik. En het ontvangt uiteraard financiering, zo’n half miljoen euro per jaar.
Alleen liep het de afgelopen maanden stevig fout: een rapport van de Staatsveiligheid lekte, waarin gewag werd gemaakt van een potentieel gevaarlijke situatie in de Sultan Ahmet-moskee in Heusden-Zolder. Die moskee zou een ‘belangrijke rol’ spelen bij het verspreiden van extremistische ideeën in Limburg.
Meteen kwam de voorzitter van de Moslimexecutieve, Mehmet Üstün, onder vuur: hij is een van de leiders van die bewuste moskee. Die druk werd gebruikt door de minister, om meteen te vragen “schoon schip te maken”.
Nochtans is het zaak om met twee woorden te spreken, over een rapport van de Staatsveiligheid. In het verleden bleek meermaals dat daarin wel ‘een bron’ kan geciteerd worden, zonder dat daarom veel meer bewezen is. Van een gerechtelijke procedure is vooralsnog geen sprake bij Üstün. Maar het rapport lekte, en werd gebruikt als stok.
Op de achtergrond speelt bovendien dat er telkens “buitenlandse inmenging” zou zijn. Maar ook dat is en blijft problematisch om tegen te gaan: zowel in Turkije als Marokko, de landen waar de meeste Belgische moslims hun roots hebben, staat de islam stevig onder curatele van de overheid, die er de moskeeën organiseert en stevig in het oog houdt. Per definitie zijn imams die vanuit die landen komen, of er opleiding volgen, dus mensen “met banden”. Bovendien is zeker Turkije onder Erdogan opgeschoven richting een meer radicale visie op de islam.
Ondertussen is er een bijkomend rapport besteld bij Staatsveiligheid over die “buitenlandse inmenging”, dat binnenkort klaar zou moeten zijn. Maar daarmee is de zaak ten gronde uiteraard niet opgelost.
Bijkomend probleem op lange termijn bovendien: er komt maar geen Belgische imamopleiding van de grond. De universiteiten bieden ze wel aan, maar er zijn geen inschrijvingen. En ook de handboeken blijven zo komen van het Midden-Oosten, waar men er behoorlijk conservatieve visies op nahoudt.
Andere Europese landen losten immers dergelijke soortgelijke problemen op door zelf de imamopleidingen en de moskeeën te organiseren. Meteen ontstond zo in die landen een ‘verlichte’ Europese vorm van islam, die gepredikt wordt.

En nu? Het conflict lijkt niet meteen positief te kunnen eindigen.

Deze week kwam Üstün in Het Belang van Limburg, na de oplopende spanning, met een open dreigement: de centen van de Belgische staat, die kunnen ze wel missen. “Die 500.000 euro zullen we zelf wel bijeenzoeken. We gaan daar onze autonomie niet voor opofferen”, zo stelde hij fors.
Het zou meteen de ultieme breuk zijn, na jarenlange inspanningen om de moslimgemeenschap “in de tent” te krijgen, eerder dan erbuiten. Een tussenoplossing zou erin kunnen bestaan dat Üstün een stap opzij zet als voorzitter. Vraag is of dat volstaat.
Want Van Quickenborne antwoordt vandaag in De Tijd, met even forse taal: “Het is simpel. We hebben de Moslimexecutieve gevraagd schoon schip te maken en orde op zaken te stellen. We hebben geen antwoord ontvangen. We gaan verder met de vernieuwing, maar als die niet van de grond komt, zullen we niet aarzelen om de erkenning en de financiering van de Moslimexecutieve in te trekken. We subsidiëren die organisatie, het is normaal dat daar een behoorlijk bestuur tegenover staat.”

https://businessam.be/conflict-tusse...erm=2022-02-18

Het zit niet alleen de ambitieuze Quicky niet mee wat betreft zijn ambitie als minister van justitie. Ook zijn partij doet dit electoraal geen goed.

Quicky laat gelukkig zijn tanden zien wat betreft de subsidiëring van de extremistische moslimexecutieve. Daar zal de schrik voor het Vlaams Belang wel voor iets tussen zitten, maar toch krijgt Quicky hiervoor een pluim van mij.
Hopelijk komt er geen onwelriekend staartje aan dit subsidieverhaal.