[Der Wanderer]

Ten slotte citeer ik nog eens een passage van Shakespeare die Girard ook in zijn boek over hem aanhaalt en die goed het gevaar van de mimetische crisis weergeeft die steeds de cultuur (die zelf voortgekomen is uit een mimetische crisis vanuit de kanalisering van het geweld tegen de zondebok en de praktijken die daaruit afgeleid werden zonder begrip van de logica erachter) bedreigt als die niet werkelijk aristocratisch wordt (gericht op een hogere doelmatigheid dan louter mimetisch versterkte driften en verlangens, in lijn met de aristocratie die in het begin van de passage op de natuur wordt geprojecteerd):

The heavens themselves, the planets and this centre
Observe degree, priority and place,
Insisture, course, proportion, season, form,
Office and custom, in all line of order;
And therefore is the glorious planet Sol
In noble eminence enthroned and sphered
Amidst the other; whose medicinable eye
Corrects the ill aspects of planets evil,
And posts, like the commandment of a king,
Sans cheque to good and bad: but when the planets
In evil mixture to disorder wander,
What plagues and what portents! what mutiny!
What raging of the sea! shaking of earth!
Commotion in the winds! frights, changes, horrors,
Divert and crack, rend and deracinate
The unity and married calm of states
Quite from their fixure! O, when degree is shaked,
Which is the ladder to all high designs,
Then enterprise is sick! How could communities,
Degrees in schools and brotherhoods in cities,
Peaceful commerce from dividable shores,
The primogenitive and due of birth,
Prerogative of age, crowns, sceptres, laurels,
But by degree, stand in authentic place?
Take but degree away, untune that string,
And, hark, what discord follows! each thing meets
In mere oppugnancy: the bounded waters
Should lift their bosoms higher than the shores
And make a sop of all this solid globe:
Strength should be lord of imbecility,
And the rude son should strike his father dead:
Force should be right; or rather, right and wrong,
Between whose endless jar justice resides,
Should lose their names, and so should justice too.
Then every thing includes itself in power,
Power into will, will into appetite;
And appetite, an universal wolf,
So doubly seconded with will and power,
Must make perforce an universal prey,
And last eat up himself. Great Agamemnon,
This chaos, when degree is suffocate,
Follows the choking.
And this neglection of degree it is
That by a pace goes backward, with a purpose
It hath to climb. The general's disdain'd
By him one step below, he by the next,
That next by him beneath; so every step,
Exampled by the first pace that is sick
Of his superior, grows to an envious fever
Of pale and bloodless emulation:


Er komt hier veel samen. Voor een volledige analyse in de samenhang met het hele werk ("Troilus and Cressida") en het oeuvre verwijs ik uiteraard naar Girard zelf ("A Theater of Envy"). Het zij hier kort aangestipt dat:

- het duidelijk wordt hoe de vruchtbare gedifferentieerde orde plaats maakt voor de ongedifferentieerdheid van het mimetisch conflict ("each THING meets in MERE oppugnancy") dat bovendien zijn eigen leven gaat leiden door toedoen van de escalatie.
- het verband wordt gelegd met het oeroude thema van wat wij kennen als de 'zondvloed', het geweld dat alles dreigt weg te spoelen.
- er wordt getoond hoe epidemisch maar tegelijk endemisch het mimetische geweld is: ook zonen slaan hun vaders dood.
- er wordt getoond hoe de taal ontbonden raakt en enkel nog symmetisch dienst doet als wapen in de crisis (cf. de stichomythie en spiegelingen in de tragedie)
- er wordt gewezen op de toename van de wanorde, stap voor stap, tot overal 'pale emulation' overheerst. Er wordt ook aangegeven hoe men aanvankelijk de illusie kan hebben dat men 'vooruitgaat' door de Degree af te breken in plaats van haar te verbeteren: "with a purpose it hath to climb".
- zelfs de zondeboklogica wordt deels gesuggereerd door de universele wolf die zichzelf opeet: het collectieve geweld reinigt hierbij zichzelf vanuit de verenigende kracht die eerst alles vernietigend (universal prey) maar daarna ook kanaliserend en regenererend werkt. We kunnen hierbij tevens denken aan het symbool van de draak of slang (het onderscheid is vaak niet duidelijk te maken; het gaat in elk geval om monsters die de ontbonden massa tegelijk in één wezen 'samenvatten') waarachter zich de geweldadige massa verbergt (niet dat dat het enige gebruik is van het symbool van de slang overigens).