[1handclapping]

Het romeinse rijk was polytheïstisch en zeer tolerant : de goden van overwonnen volkeren werden gewoon "bijgezet" in hun pantheon. Ook in verre landen en andere beschavingen zien we dat na verloop van tijd monotheïstische tendensen optreden in polytheïstische maatschappijen
taoisme in China, Bhoeddisme in India, de Aton-religie van Echnaton in Egypte.
Ook behalve het Jodendom en het christendom waren er nog Mysteriëncultussen e.d. waaronder die van Mithras & Isis zeer populair in het romeinse rijk. Een conclusie trekken als zou de "beschaving" in de religie vertrekkend van animistische godsdiensten (zie de aboriginals in Australië)
naar meer gepersonifieërde polytheïstische modellen natuurlijk naar een monotheïstische en uiteindelijk atheïstische opvatting evolueren is allicht voorbarig..

Wel vind ik het een merkwaardig "toeval" dat de schriftelijke vastlegging van het nieuwe testament in feite samenviel met het verspreiden van de Joden
over het rijk. Het komt me voor dat daar 2 strekkingen het behoud van de godsdienst wilden bewerkstelligen nl. een conservatieve die zich tegen
"assimilatie" verzette en een progressieve die de "heidenen" wilde bekeren
en de godsdienst in een lichter verteerbare vorm ging propageren (zonder esnijdenis verbod op schaaldieren en varkensvlees om slechts de meest bekende te noemen). Er zijn zelfs kwatongen die beweren dat het christendom door de romeinse heersers zelf in het leven werd geropen om de joden via spionnen goed in de gaten te kunnen houden.