Zo speculatief is het allemaal niet. In de Zuidelijke Nederlanden is de wetenschap nooit tot grote bloei gekomen noch heeft men ooit enige interesse gehad in ontdekkingsreizen. Er is weinig reden om aan te nemen dat zonder de Val van Antwerpen daar opeens verandering in zou komen.
Het is weliswaar zo dat Antwerpen later ook nog een zekere opleving heeft gekend. Maar er was een rechtstreeks verband tussen het aantal opdrachten dat bijvoorbeeld Rubens kreeg en het economische tij. Antwerpen was nog steeds een relatief belangrijke en welvarende stad.
In de Noordelijke Nederlanden was dit overigens ook zo. De musea hangen vol met portretten van rijke kooplieden. Men had in de Noordelijke Nederlanden duidelijk een andere smaak. Zonder de Val van Antwerpen en de daaropvolgende bloei van steden als Amsterdam, Haarlem en Delft had de Nederlandse schilderkunst nooit zo'n enorme vlucht kunnen nemen. Bijvoorbeeld Vermeer is z'n hele actieve carrière afhankelijk geweest van rijke weldoeners.
De bewering van Adam Smith, dat er alleen sprake is geweest van herverdeling en niet van groei, is zelfs in economisch opzicht niet juist, laat staan in cultuur opzicht. Want zonder de Hollandse kennis van de scheepsbouw - en bijvoorbeeld de uitvinding van een nauwkeurige scheepsklok door Huygens - had de VOC nooit een concurrentievoordeel kunnen behalen tegenover de Engelsen.
Vanuit historisch perspectief is het totaal onzinnig om het verband te ontkennen tussen economische bloei en de bloei van wetenschap en cultuur, zoals Jacob van Artevelde doet. Er zijn voorbeelden te over: de stadstaten in Mesopotamië, Griekenland en Italië, het Britse rijk, Amerika, etc. Dat er ook individuen zijn zoals Van Gogh die zich daaraan weten te onttrekken, doet daar niets aan af.
|