Los bericht bekijken
Oud 9 januari 2007, 18:46   #17
Dirk Van Duppen
 
 
Dirk Van Duppen's schermafbeelding
 
Geregistreerd: 10 april 2005
Berichten: 37
Standaard

“Wanneer het vrije ondernemingsschap botst met de vrijheid op leven, welke vrijheid zullen we dan moeten inperken?”, dat zeg ik niet, deze woorden komen van professor Jerry Avorn, farmaca-epidemioloog van Harvard, gepubliceerd in het wetenschappelijk toptijdschrift: de Journal of the American Medical Association (JAMA).
Ik wil de discussie over vrijheid concreet terugbrengen tot een domein waar ik goed in thuis ben, dat vandaag en hier goed verifieerbaar is, dat brandend actueel is en dat zo relevant is dat het de gezondheid en het leven van miljoenen mensen aangaat.

Politiek redacteur Tom Cochez schreef in De Morgen van zaterdag 30/12/2006 over het debat dat nu los gebarsten is omtrent de peperdure kankermedicatie: "Moeten we, om onze sociale zekerheid overeind te houden, echt keuzes maken in de toekomst? Die jonge vrouw wel, maar die oude verstokte roker toch maar beter niet? Een geneesmiddel dat de levensverwachting met vijf jaar verlengt wel en dat andere, dat maar één kwaliteitsvol levensjaar toevoegt, beter niet? Het zijn schrijnende keuzes die in feite gewoon niet te maken zijn, al helemaal niet als er het gezicht van een bekende opgeplakt staat.
De keuzes die nu plots en voor het eerst op ons bord liggen, zijn keuzes die zich elders in de wereld al veel langer en oneindig veel scherper stellen. In grote delen van de wereld ontbreken nog steeds de meest elementaire geneesmiddelen. Daar leeft niet de vraag naar betaalbare kankermedicatie, maar naar de meest banale antibiotica, naar levensreddende vaccins of betaalbare aidsremmers. In essentie is de vraag hier en ginder dezelfde: hoeveel geld kunnen en willen we besteden om een mensenleven te redden? Alleen de bedragen en de behandelingen verschillen. Hier gaat het om kankerbehandelingen van 40.000 euro, ginds gaat het om levensreddende antibiotica van nog geen halve euro.
Terwijl de dilemma's wereldwijd prangender worden, rinkelt de kassa van de grote farmaceutische bedrijven steeds luider. Ethische reflecties lijken er niet meteen de eerste zorg, of ze moeten passen in een pr-actie om het imago wat op te krikken. Deze week nog smeekte Artsen zonder Grenzen de Zwitserse farmareus Novartis om de aangespannen rechtszaak tegen de Indische regering in te trekken. Voor wat Novartis in India doet, is er maar één woord: moorddadig. De Indische wet bepaalt, simpel gezegd, dat mensen voorgaan op patenten. Daardoor kunnen generische geneesmiddelen worden ontwikkeld aan veel lagere prijzen. Aidsmedicatie wordt op die manier toegankelijk voor een grote groep mensen die zich geen dure merkgeneesmiddelen kunnen permitteren. Tienduizenden patiënten die AzG vandaag behandelt met goedkope Indische aidsremmers, riskeren zonder medicatie te vallen als Novartis zijn slag thuishaalt en de Indische regering via de rechtbank dwingt om de patentwetgeving te veranderen. "

Professor Avorn behandelt ditzelfde debat in de JAMA en in de New England Journal of Medicine, maar gaat nog verder: hij roept de Amerikaanse overheid op om gebruik te maken van de wetgeving op onteigening van privé-eigendom, wanneer het algemeen belang dit vereist. Wetten die de overheid momenteel veelvuldig gebruikt bij bijvoorbeeld de aanleg van een spoorweg, kunnen volgens Avorn evengoed toegepast worden op intellectuele privé-eigendom. “Ofwel, vindt Avorn, kan de overheid dwanglicenties toepassen, wanneer te hoge prijzen voor levensnoodzakelijke geneesmiddelen de gezondheid van patiënten of de stabiliteit van het gezondheidszorgsysteem in gevaar brengen”. Bij dwanglicenties verplicht de overheid een bedrijf een licentie van een belangrijk geneesmiddel te geven aan bijvoorbeeld een generisch bedrijf dat goedkoop produceert, in ruil voor een billijke vergoeding aan de patenthouder. Het internationale patentrecht laat toe deze dwanglicenties te gebruiken in geval van nood. “Wanneer het vrije ondernemingsschap botst met de vrijheid op leven, welke vrijheid zullen we dan moeten inperken?”, vraagt Avorn zich af, “de functie van dwanglicenties is een wettelijke kwestie, maar de toepassing ervan vereist politieke wil”. Gedurende de bioterroristische dreiging met Anthrax in 2002 heeft de VS voor het eerst gedreigd met dwanglicenties tegen Bayer, producent van het enige antibioticum dat werkt tegen Anthrax. Bayer was onmiddellijk bereid om haar prijzen drastisch te laten zakken.

Het verhaal van Herceptine, het middel tegen borstkanker waarrond in België heel het debat is losgekomen, is gelijkaardig met dat van de ontwikkeling van andere kankergeneesmiddelen, van EPO, Tamiflu tegen vogelgriep, AIDS-remmers of andere echt innovatieve geneesmiddelen. Basisonderzoek gebeurt door samenwerking van gedreven wetenschappers van verschillende universiteiten, gefinancierd door overheidsgeld. Patentering gebeurt door biotechnologische bedrijven die het product klaar maken voor registratie en een grote farmamultinational zorgt voor de commercialisering. Deze vraagt echter torenhoge prijzen. Hierover schrijft de Wereldgezondheidsorganisatie: “Het is helemaal niet duidelijk in welke mate de prijzen van deze nieuwe producten werkelijk de kosten van ontwikkeling, productie en marketing weerspiegelen. Maar het is wel duidelijk dat in veel gevallen het bedrijf alles zal doen om te bekomen wat in zakenmilieus genoemd wordt "the highest price that the market will bear" (de hoogste prijs die de markt kan dragen). Dit betekent voor geneesmiddelen de hoogste prijs die de ziekteverzekering of de overheid kan dragen.” Als het dan gaat om geneesmiddelen voor behandeling van levensbedreigende ziekten is deze economische logica nog perverser. Ze maakt misbruik van de begrijpelijke drang van de patiënt en zijn omgeving om alles te geven voor een middel dat nog hoop kan geven. Herceptine vervangt niet de huidige chemotherapie, maar moet er bovenop toegediend worden. In studies vindt men dat na 2 jaar behandeling 9,4% van de vrouwen behandeld met Herceptine een herval van borstkanker kent, vergeleken met 17,2% in de groep die alleen chemotherapie krijgt. Over de langere termijn effecten of neveneffecten weten we nog niets. Roche brengt hier Herceptine op de markt aan 670 euro voor één injectieflacon, alle weken toe te dienen. Of een behandelingsprijs van 35.000 euro per jaar per patiënt. Voor het RIZIV betekent dit jaarlijks een extra-prijskaartje van 50 miljoen euro.
Kankerpatiënten in het Westen, AIDS lijders in Derde Wereldlanden, of gewoon kinderen lijdend aan eenvoudige diarree of luchtwegontsteking, aan mazelen of andere eenvoudige kinderziekte, ze zijn allen slachtoffer van dezelfde absolute vrijheid van "ondernemerschap". Hun vrijheid op leven botst effectief met de vrijheid van enkele groepen om maximale winst te maken. Het is helemaal niet verwonderlijk en bewonderenswaardig dat topwetenschappers als Avorn de moed hebben om die waarheid uit te drukken.
Dirk Van Duppen is offline