[Knuppel]

Mooi artikel van een zekere Luc Doorslaer

Juichen als de Duivels scoren, nog harder juichen als ‘de Ollanders’ verliezen: het zit er blijkbaar stevig ingebakken, schrijft Luc van Doorslaer. Maar waarom slaan de Lage Landen de handen niet wat vaker in elkaar, ook los van het voetbal, en wars van nationalistische motivering?

Wie? Onderzoeker vertaalwetenschap en journalism studies, verbonden aan de KU Leuven

Wat? Een emotionele hoogmis als het WK draagt ook veel anti-gevoelens in zich.

Net tussen België/Vlaanderen en Nederland is dat bijzonder irrationeel.
9 op 9 haalden de Lage Landen tot hiertoe op het WK. Het spelpeil daargelaten was de start voor allebei perfect. Nederland maakte wel al meer indruk dan België, maar toonde tegen Australië dat het ook kwetsbaar is.
Nooit eerder hebben we zo op elkaar geleken: allebei met veel potentieel, allebei met immens gecommercialiseerde hypes, allebei met veel soms aandoenlijke gekte. Alleen de kleur is anders.
Hoewel, ook in het kleurenspectrum liggen oranje en rood niet ver uiteen.
Er wordt ook vriendelijk en veel over elkaar verslag uitgebracht in de media. Dat is minder vanzelfsprekend dan het lijkt. Het populaire discours over Nederland is bij vele Belgen helemaal niet zo vriendelijk. Maar eerder een schoolvoorbeeld van wat Hendrik Vos (DS 17 juni) onlangs omschreef: het onbehaaglijke kantje van (in dit geval Belgisch) nationalisme, namelijk de negatieve houding tegenover de tegenstander. Heel wat Belgen zouden het meest verbeten genieten van een zege tegen Nederland. En het populaire discours zou dan wemelen van de emotionele anti-Nederlandse oprispingen.

Belgisch separatisme

Natuurlijk win je in de sport graag van een grotere buur waar je heimelijk wat naar opkijkt. De belangrijkste match voor Luxemburg is die tegen België. Voor België (toch in Vlaanderen) is dat tegen Nederland. Voor Nederland tegen Duitsland. En je moet vooral ten stelligste ontkennen dat je er eigenlijk een beetje naar opkijkt.
Maar er zit ook een heel irrationeel kantje aan. Een anti Hollands kantje, dat vele Vlamingen van jongs af aan ingelepeld krijgen. En dat gretig in stand wordt gehouden door stereotypes, vooral in de media. Het is altijd lekker subversief als stereotypes ondermijnd kunnen worden. Zoals een pre WK waarin de Nederlanders zich eerder bescheiden opstelden, en vele Belgen een grote, wat verwaande bek opzetten. Dat anti Nederlandse populaire gevoel moet een van de meest standvastige verwezenlijkingen van België zijn. Want uiteraard nauw verwant met het Belgische separatisme van de 19de eeuw.

Denken in nationale categorieën houdt altijd onbehaaglijkheidsrisico’s in, daar heeft Vos zeker gelijk in. Vlaams nationalisten stimuleren een anti België gevoel, Belgisch nationalisten stimuleren een anti Vlaanderen-, vaak ook een anti Nederlandgevoel. Dat was in de 19de eeuw noodzakelijk om België te construeren, om het als een natie voor te stellen. Dat vernauwde het blikveld tot België, zoals historica Els Witte recent nog aangaf (DS 14 juni). Die oogkleppen zijn een direct gevolg van de overbeklemtoning van nationale categorieën. Dat gold voor de 19de eeuw, maar je vindt er nu elke dag voorbeelden van in de WK verslaggeving. Zowel in België als in Nederland overigens.

In het Europa van de 21ste eeuw denken we toch zo niet meer, zegt u? Welnu, die nationale categorieën zitten, misschien vooral in België, heel diep. Enkele willekeurige voorbeelden.

1. Als de NMBS een ‘Limburgplan’ ontvouwt, is het kernstuk daarvan een betere verbinding met Brussel. Een heel centralistisch uitgangspunt. Terwijl het natuurlijke hinterland van Limburg niet alleen Brussel, maar vooral Nederlands Limburg en zelfs Noordrijn Westfalen is.

2. Het weerbericht op de Vlaamse openbare omroep gaat altijd uit van de Belgische weerkaart.
Over de grens kijken is mooi, maar waarom dan slechts naar één kant? Andere regionale omroepen zijn consequenter. De Westdeutscher Rundfunk focust op de weerkaart van Noordrijn Westfalen, het regionale France 3 op die van Nord Pas de Calais. Aangepast aan het doelpubliek, weg van het nationale denken.

3. De verkeersinformatie op de radio geeft me wel de files richting Aarlen, maar niet die rond Breda of Roubaix. Maar de drukste weg van het land, de Antwerpse ring, ligt ver van Aarlen, en dicht bij Breda. Omroepen gaan vaak uit van een centralistische Brussels Belgische basis, terwijl dat niet overeenstemt met de noden van hun doelpubliek. Of van de belastingbetalers waarvan ze leven.
Instituties houden nationaal denken dus vaak in stand, bevestigen het zelfs. Dat is een erg conservatieve en begrensde manier van denken. Zou een open Vlaanderen niet altijd moderner zijn dan een gesloten België? En dan ligt een nauwere rationele samenwerking met Nederland voor de hand. Alsjeblief niet op volksnationale of nostalgische gronden, wel op pragmatische. Zoals toen Peeters samen naar het buitenland trok met Rutte. Voorbeeldig. Hopelijk ook voor de verschillende regeringsformaties. In die geest mogen België en Nederland allebei erg ver geraken op het WK. Met gesloten verdedigingen, met open geest. Als natuurlijke buren, niet als irrationeel geconstrueerde vijanden.

(Luc van Doorslaer: opieniestuk voor het eerst verschenen in De Standaard van 19 juni)