assalaam alaikum,
vroeger was het de gewoonte om woordjes als 'mysterie', 'god' of 'tovenarij' te plakken op natuurverschijnselen die we nog niet snapten. de bliksem was een god, ziektes waren een gevolg van tovenarij... maar de wetenschap heeft generatie na generatie meer principes van de natuur ontdekt. onze natuurwetten beschrijven de dag van vandaag heel veel van wat drie eeuwen geleden nog een magisch mysterie was. we kunnen dit alles nu aan de hand van proposities (uitspraken die een feit beschrijven) vrij naukeurig schetsen.
ondertussen hebben we door dat het geen zin heeft om de woorden 'god' of 'tovenarij' te gebruiken om dat te bespreken wat (naar zijn vorm) propositioneel beschrijfbaar is. die woorden hebben een nieuwere betekenis gekregen in niet-proportionele disours waarin over het niet feitelijke gesproken wordt.
er zijn natuurlijk nog een heel aantal feitelijke zaken die we nog niet goed snappen. we weten inderdaad niet alle details van de maier waarop een paar duizend jaar geleden de piramides gebouwd werden. het meest eerlijke zou gewoon zijn dat we dit duidelijk stellen. we weten het nog niet, maar we zijn er vast van overtuigd (als we niet aan het filosoferen zijn, kunnen we daar niet aan twijfelen) dat het uiteindelijk mogelijk is.
veel mensen zijn eigenlijk niet blij met dit soort vaststelling. het zou leuker zijn als we het wel snapten. zij komen liever met een nieuwe deus ex machina stelling af. aangezien woordjes als 'god', 'mysterie' en 'tovenarij' niet meer echt populair zijn voor dit soort toveroplossingen, komen er nieuwe bovennatuurlijke superhelden als verklaring voor het nog niet verklaarbare. het is niet meer (de een of andere) god die de piramides gebouwd heeft, het is ook geen toverkracht, maar het zijn buitenaardse wezens geweest.
deze oplossing heeft op zijn minst het voordeel dat ze lijkt op een propositie. god is geen voorwerp en kan dus ook geen deel uit maken van een feit, maar aliens zijn dat in zekere zin wel. erover spreken en hen in die rol duwen die vroeger door goden, elfen, heksen en geesten werd ingenomen (de verklarende rol) lijkt een stap vooruit. heksen bestaan niet, elfen en geesten ook niet. ze bestaan in elk geval niet op dezelfde manier als bijvoorbeeld guy verhafstoodt bestaat. van aliens kunnen we dat niet zeker weten. toch is de uitspraak "de aliens hebben de piramides gebouwd" eigenlijk geen propositie. "de aliens" verwijst namelijk nergens naar. het is een stukje taal waarvan we lijken te weten waar het naar wijst, maar we kunnen het niet aanwijzen. het maakt als het ware geen deel uit van onze wereld.
net dat maakt dat de aliens-theorieën eigenlijk niets anders zijn dan nieuwe vormen voor oude truukjes. weten we geen verklaring (doordat we (nog) niet alle feiten kennen) dan verzinnen we een verhaal waarin een deus ex machina alle dirty work voor os opknapt.
moeten we dan maar stoppen met woorden als "god", "mysterie" of "aliens" te gebruiken? nee, we moeten alleen leren dat die woorden geen echte betekenis hebben wanneer we ze gebuiken om feiten te beschrijven. deze woorden krijgen maar betekenis wanneer ze deel worden van een verhaal dat iets van het onuitspreekbare aanwijst. "god is groot" betekent niet dat er een voorwerp (of persoon, of ding of...) bestaat dat ik god noem en dat groot is. het is een zin die geen feitelijke betekenis heeft. wie echter een spiritueel pad bewandelt kan aan de hand van die uitspraak inzichten verwerven die op zich niet uitspreekbaar zijn. "god is groot" wordt een uitspraak die hem de weg wijst op een deel van dat pad.
een en ander doet me ineens denken aan dat grapje van die radioreporter die zei: "voetbalnieuws. er is weinig tijd dus beperken we ons tot de uitslagen. 1-0, 3-2, 1-1, 0-3, 2-2 en dit was een hele spannende 2-1."
assalaam alaikum wa rahmat'ullah wa barakta
redwasp
|