[lombas]

Er is inderdaad wel iets van aan. Mijn scriptie om de graad van bachelor in de geschiedenis te halen, ging over publieke opinie te Herentals in de tijd 1576-1584. Enkele citaten (zonder voetnoten):

In die hoedanigheid leidde Floris van Berlaymont in oktober Staatse troepen in Herentals. Enkele dagen later werd op 8 november 1576 de Pacificatie van Gent gesloten. De rust leek terug te keren. De hertog van Aarschot, Filips van Croÿ, ontsloeg op 2 mei 1577 Herentals van oorlogsleveringen. In de bekendmaking schreef hij: “Comme les bourgeois et inhabitans de la ville de Hérentals ont pardessus tous aultres, depuis les troubles de l’an XVc LXVJ et encoires beaucoup plus (…), esté continuellement travaillez et troublez par logement de gens de guerre, �* leur indicible interest et totale ruine (…), Nous, pour ces causes et aultres justes considérations, a ce Nous mouvantes, vous prions et requerrons de Notre part (…) que n’avez �* faire passer, loger, ny raffreschir les gens, tant de chevaulx que de pied, des quelz vous avez commandement ( …). Si mandons �* ceulx du magistrat de ladicte ville, qu’ilz ne reçoivent, ny laissent entrer en ladicte ville aulcuns gens de guerre.”

Naar het einde van het jaar toe verbeterde de situatie allerminst. Gealarmeerd door geweldplegingen van soldaten van de kapiteins Batenburg en van Elderen bezocht prevoost Willem Daix de stad maar werd er bijna vermoord. Hier zien we een voorbeeld van wat Farge in het achttiende eeuwse Parijs zou bestuderen. Op 16 januari 1579 bereikte de wethouders een brief van Daix die hen vroeg een onderzoek te verrichten om de zaak te duiden. Hij schreef: “Wilt my int secreet informatien nemen bei elcken personen ende borgers, ingesetenen in uwer stadt tot Herenthals, van die crachte ende gewelt die capitein, Andries van Elderen, met syne soldaten gedaen hebben, ende doet opteeckenen, hoevele dat elck soldaet in die borgers huysen verteert heeft ende maendse, op heuren eede, opdat sy niet meer als de waerheyt seggen, ende oyck niemanden ongelyck aen en tygen, want ick sal hun doen heuren schaden restitueren ende ick sal handt op de gaigien vande vs. soldaeten slaen, tot dat u borghers van hunnen schade voldaen syn.”

Tijdens het jaar 1580 zou er tegenspoed te zien zijn – “Tunc erat videre miseriam.” Een kroniek verklaart: “De stadt kwam onder ’t bedwang der Staetsgezinde die zig in den beginne gevynstelyk wel draegende, naedemael hunnen haet uytvoerden en de kloosters der minderbroeders en der Norbertinerssen plunderden en verstroyden zoo verre dat zy de stad verlaetende eenige jaeren.” Op 9 april heroverden de Staatsen Mechelen, en de soldaten in Herentals die – verwacht men anders? – hun betalingen opnieuw niet vlot verkregen, zagen de troepen elders feest vieren. Gesterkt door de overwinning hadden de soldaten meer durf, en het bleef niet bij loutere pesterijen. Zo ontsnapte de proost van het klooster, Jan Gerart, ternauwernood aan de dood en nam een kapitein van de ruiterij daar zijn intrek. De belofte van de in 1579 aangestelde stadsgouverneur de Bruges om de vrede te bewaren kon niet nagekomen worden. Om tegemoet te komen aan de muitende soldaten gebeurden op 1 mei twee zaken. Ten eerste besloot de stadsmagistraat met instemming van de parochie tot het verkopen van bepaalde kerkbezittingen om bij te dragen tot de soldij. Twee wethouders zouden ze in Antwerpen gaan verkopen – later zou men, zoals we zullen zien, van roof spreken. Ten tweede werden gezanten gestuurd die op dezelfde datum de meute probeerden te kalmeren: “(…) prient cependant de vouloir considérer que l edict mancquement de payement n’est advenu parce qu’ils auroyent mis en nonchalance la dicte garnison.” Op 9 mei volgde een betaling door de ‘Rade van oorloge’, maar ondertussen waren inkomsten van geestelijke goederen en kerkelijke bezittingen aangeslagen.

Laat ons nu wel een kat een kat noemen. "Terreur" is mijns inziens een wat sterke term. Maar het is zo dat het beeld van de glorieuze onafhankelijkheidsoorlog, volledig verkeerd is.

Ik schreef daarover in de inleiding:

De historiografie van de Opstand is vaak beïnvloed door de gedachte van een ‘goede’ en een ‘slechte’: van de ‘heersende protestantse minderheid’ en de ‘katholieke geweldpleging’, van een ‘beweging voor de republiek’ en de ‘onderdrukking uit Spanje’. De laatste jaren is men hier op teruggekomen, maar de afdrukken van die geschiedschrijving blijven groot. Een kritische ingesteldheid is dan ook onontbeerlijk bij het raadplegen van secundaire bronnen.