[Piero]

Als Josephus de schrijver is van de evangeliën, de Handelingen en de brieven van Paulus dan mag men verwachten dat hij in zijn boeken laat blijken dat de thematiek daarvan hem bezig houdt en dat zijn persoonlijke godsbegrip en ethiek daarmee overeenstemmen. Op grond van het weinige dat ik van zijn werk heb gelezen is mijn indruk dat God in het dagelijks leven van de Joden en de Joodse geschiedenis de hoofdrol speelt. Josephus is dan wel de geschiedenis ingegaan als een afvallige jood, maar die afval betreft dan zijn geloof in de uitverkoren positie van de Joden in de menselijke geschiedenis, maar niet zijn geloof in de ene ware God. Deze God is in zijn ogen niet partijdig want hij maakte de Romeinen tot wereldheerser.

De Joden verloren de uitverkoren positie volgens hem omdat de Joden tegen God zondigden door ongehoorzaamheid en onrechtvaardig handelen. Duidelijke voorbeelden van deze collectieve schuld noemt hij niet en hij zag de verwoesting van het land en de tempel ook niet aankomen want hij had een leidende rol in de oorlog tegen de Romeinen. Hij heeft zijn volk niet gewezen op hun zonden tegen God. Dat was ook helemaal niet nodig want dat volk was van hoog tot laag geobsedeerd daar zonde en onrechtvaardigheid. Zo vertelt hij dat de priesters in de tempel dagelijks voor de koning moesten offeren voor zijn zonden inclusief onbewuste zonden. Ook voor de Romeinse keizer werd dagelijks geofferd. Maar toen de opstand uitbrak stopten de priesters daarmee en staakten ze ook het offeren voor buitenlanders. Josephus merkt op dat dit een grote belediging was voor de keizer.

Een opvallende uiteenzetting in dit verband is zijn weergave van de toespraak van Eleazar, de leider van de opstandelingen in Massada. In een zeer lange monoloog wijt deze de hopeloze toestand van de belegerde vesting en de leefgemeenschap, met strijders en vrouwen en kinderen, aan de zonden van het volk tegen God, zonder feiten te noemen. Hij overtuigt bijna iedereen ervan dat ze zelfmoord moeten plegen om niet door de Romeinen te worden vernederd en vermoord en dat ze de voorraden en kostbaarheden moeten vernietigen zodat niets in handen van de vijand zal vallen. Het is duidelijk dat Josephus dit langdradige vertoog noteert als bevestiging van zijn persoonlijke opvatting over de reden waarom de oorlog wordt verloren. De onuitgesproken opvatting is dat het heil van de ziel niet in de stoffelijke gedaante van de mens is gelegen en dan is daarvan de consequentie dat dit ook niet is gelegen in de Joodse staat.

Eveneens belangrijk is dat hij Eleazar een uiteenzetting in de mond legt over de onsterfelijkheid van de ziel. Daarin stelt hij zelfmoord voor als een bevrijding van de ziel van het lichaam als voertuig dat verder waardeloos is. Hij is goed op de hoogte want hij laat Eleazar ook zeggen dat zij een voorbeeld moeten nemen aan de Indiërs met hun geloof in de onsterfelijke ziel, alhoewel hij niet spreekt over reïncarnatie. Hiervoor heb ik al een ander geval genoemd waarin hij geloof in de onsterfelijkheid van de ziel noemt als argument om als terrorist de dood te trotseren. Mijn indruk is dat Josephus niet twijfelt aan de onsterfelijkheid van de ziel, maar dat hij geen idee heeft van wat er na de dood met de ziel gebeurt.

Wat zijn opvatting van de ziel zegt Krijbolder: "... Niet alleen staat de lengte van het verslag over de Essenen in geen verhouding tot dat over de Farizeeën en Sadduceeën, aan welke twee stromingen hij nauwelijks een paar regels besteedt. Maar ook rechtstreeks uit hij zijn bewondering als hij schrijft over de ideologie van de Essenen: 'Dit is de leer van de Essenen over de menselijke ziel; zij laat een onuitwisbare indruk achter bij hen die met hun wijsheid hebben kennisgemaakt.'"