[tarik Fraihi]

Oorspronkelijk geplaatst door Michaël Bauwens

In de veronderstelling dat deze opmerking niet nonsensikaal is betekent dat dus dat iemand die wél in onze tijd leeft de koran naar hartelust mag interpreteren en delen mag weglaten of negeren? Dan mag je mij ook een moslim noemen. Iedereen mag de koran zoveel lezen en interpreteren als hij wil, je bent m.i. juist moslim omdat je de koran niet benadert als een onafhankelijk individu naar een bepaalde tekst toe maar als een ondergeschikte (aan Allah) naar diens heilige tekst toe. Zodra je jezelf de vrijheid geeft om op basis van je eigen inzicht en vermogen bepaalde delen van de koran anders te interpreteren moet je meteen alles laten vallen. Anders ben je niet consequent meneer Fraihi.

Oh, maar vrijheid is heel belangrijk in de islamitische filosofie, meneer Bauwens.

In vogellucht:


In de christelijke traditie waren de filosofie en de wetenschappen lange tijd ondergeschikt aan de religie of het geloof. In de islamitische traditie was dat al sneller niet het geval. De eerste woorden tot de profeet waren iqra (lees, studeer). In het begin werd dat opgevat als het lezen en bestuderen van de koran. De koran en nog een aantal teksten (zoals de hadith) vormden het enige epistemologische kader. Alleen via de ‘heilige teksten’ dacht men aan kennis over de wereld te komen. Al heel snel – o.a. door in contact te komen met Griekse en Romeinse teksten – beseften de moslimgeleerden (ulama) dat een betrouwbare interpretatie van de ‘heilige teksten’ slechts mogelijk was door een beroep te doen op wetenschappelijk onderzoek bijvoorbeeld op gebied van taalkunde. De wetenschap (falsafa, filosofie) kon zich verder ontwikkelen maar stond nog in dienst van het geloof. De studie van de natuur gebeurde in alle vrijheid, aangezien de natuur toch het werk van God was. In die periode ( voor de 10e eeuw) werden vooral neo-platonische werken bestudeerd. Het neo-platonisme was omwille van de emanatieleer heel verzoenbaar met het geloof.

Vanaf de 11e eeuw begon wetenschap en geloof meer en meer te botsen. Door ontwikkelingen in de logica (al mantiq) en studie van Aristoteles bleef de wetenschap niet langer ondergeschikt aan het geloof, maar werd wel als complementair aan het geloof beschouwd. De wetenschap was naast het geloof een andere manier om de waarheid te achterhalen, om kennis te vergaren. De in Marrakech begraven filosoof Ibn Rushd (Averoës) ging een stap verder. Hij vond religie ondergeschikt aan het rationele, filosofische denken. Volgens hem was het zo dat wanneer een wetenschappelijke theorie botst met een religieuze opvatting, de wetenschappelijke theorie primeert en de religieuze tekst anders moet geïnterpreteerd worden. Dit was nieuw. Ibn Rushd koppelde wetenschap en geloof los van elkaar. Hij kreeg het moeilijk met enkele geestelijke leiders, maar werd toch in bescherming genomen door de wereldlijke machthebbers. De scheiding wetenschap en geloof kwam enkele eeuwen later ook in Europa stilaan op gang denk maar aan Copernicus en Galileo Galilei. In de Arabische wereld bleef het vrije onderzoek in die periode nog verzekerd tot – laat ons zeggen - de val van Cordoba in de 15e eeuw. Vanaf toen kozen de machthebbers de kant van de geestelijken, m.a.w. ze misbruikten het geloof om aan de macht te blijven en legden de vrijheid van onderzoek, vrijheid van meningsuiting en andere vrijheden aan banden. Vandaag is de vrijheid in de Arabische wereld nog altijd zoek (zie het Arab Human Development Report van 2004) en zijn de Arabische dictators nog altijd met het behoud van eigen macht bezig. De Arabische wereld heeft een kleine opflakkering gekend in de 19e eeuw met de modernisten – maar dat heeft niet lang geduurd - en nu is er terug een kleine opkomst van kritische denkers en wetenschappers. De demografische, economische, sociale en politieke situatie maakt het voor hen echter heel moeilijk om te werken. Vaak moeten ze uitwijken of vluchten naar het Westen om verder te kunnen werken, of is hun werk makkelijker in het Westen te verkrijgen dan in eigen land. Niet alleen de huidige machthebbers maken het hen moeilijk ook islamitische fascisten �* la Zarqaoui, en Bin Laden. Sinds Ibn Rushd kent de Arabische wereld een min of meer gelijkaardige ontwikkeling als het Westen in de relatie tussen wetenschap en geloof. De verhouding tussen wetenschap en geloof is die van de onverzoenbaarheid, omdat ze – simpel uitgedrukt – van in het begin twee verschillende manieren van denken zijn: in het geloof biedt God het ultieme antwoord op de vraag ‘waarom’ en in de wetenschap is men niet bezig met zingeving, de vraag waarom, maar met de vraag ‘hoe’. M.a.w. geloof is aannemen en wetenschap is waarnemen. Een geloof zoals de islam of het christendom is een ‘epistemologisch totaalpakket’ en een onbetrouwbare bron van kennis, terwijl wetenschap fragmentair, niet absoluut is en voorlopige, maar betrouwbare kennis oplevert. Als in een geloof uitspraken worden gedaan die empirisch verifieerbaar zijn, dan kunnen we enkel concluderen dat de wetenschap superieur is aan het geloof. Denk aan het debat geocentrisme versus heliocentrisme enkele eeuwen terug of de mogelijkheid om het geslacht van een ongeboren te kennen en op voorhand te bepalen.

Kan een moslim geen wetenschapper of filosoof zijn zoals hier op het forum enkel keren werd geïnsinueerd? M.a.w. kan een gelovige tout court geen wetenschapper of filosoof zijn? Ik zou zeggen: ga eens kijken in een katholieke ziekenhuis, universiteit,… je zal er veel wetenschappers ontmoeten die ook gelovig zijn. Hetzelfde geldt voor protestanten, calvinisten, orthodoxen, joden (Einstein was een gelovige jood) en ook voor moslims. De wetenschap (en de filosofie) sluiten a priori voorstellingen zoals een goddelijke entiteit niet uit. Iedereen is vrij om het bestaan van bijvoorbeeld een goddelijke entiteit al dan niet aan te nemen.