[Anonymous]

Beste Jan,

Ik zie dat je maar liefst 8 posts nodig had om mij te antwoorden. Ik wist niet dat ik zo belangrijk was, waarvoor dank.

Ik zal proberen op de grote lijnen van je posts een antwoord te geven. Sorry indien ik bepaalde details onbeantwoord laat, maar ik wil het vooral over de grote principes van de diskussie hebben.

In verschillende posts stel je dat je alleen van een taal kan spreken als die een gestandaardizeerde vorm heeft. Dit is echter een té eenzijdige definitie van een taal die teveel op maat van taalkundigen en een taalkundige elite zijn geschreven. Ik kan in de wereld heel wat voorbeelden aanhalen waaruit blijkt dat die stelling niet klopt. Bijvoorbeeld de inheemse streektalen in voormalige kolonies (in Noord- en Latijns-Amerika en Afrika) waar de taal van de voormalige kolonizator er nog altijd de kultuurtaal is. Van bijvoorbeeld Quechua en Aymara (twee inheemse talen uit het voormalige Inka-rijk die nog veel in Peru en Bolivië worden gesproken) bestaat er geen standaard, en dit werd lang door de Spaanstalige elite gebruikt als argument om een officiële erkenning van die inheemse talen te weigeren. Toch zijn deze talen geen dialekten van het Spaans en zelfs geen Europese talen. Ook het Koerdisch heeft bij mijn weten geen standaard en wordt door de Turkse overheid als een Turks dialekt beschouwd. Toch is het Koerdisch een Indo-Europese taal terwijl het Turks een Altaïsche taal is. En ook veel Afrikaanse, Aziatische en Polinesische talen hebben geen standaard en soms zelfs geen geschreven versie. Bestaan al die talen dan niet? Ik denk dat die talen wel degelijk bestaan, ook al hebben ze geen geschreven of gesproken standaard.

Jan van den Berghe schreef:

Eigenlijk zijn alle talen dialecten en alle dialecten zijn talen. Een Amerikaanse taalkundige zei eerder: "Een taal is een dialect met een leger."

De volledige stelling is: "een (standaard)taal is een dialekt met een leger en een vloot". Ik ben het 100 procent eens met die stelling. Maar wie deze stelling aanvaardt geeft ekspliciet toe dat je geen duidelijk onderscheid tussen een taal en een dialekt kan maken. Dit ondergraaft meteen al je formalistische argumenten om toch een onderscheid tussen een taal en een dialekt te maken.

Jan van den Berghe schreef:

Jamaar, wat is het nu: streektaal of dialect???

Precies omdat je in de praktijk toch geen duidelijk onderscheid kan maken tussen een taal en een dialekt (alle talen zijn dialekten en alle dialekten zijn talen) vermeld ik ze maar allebei. Zie mijn vorig antwoord. Belangrijker voor mij is hoe de sprekers die verschillen zélf aanvoelen. Hier in de Westhoek ervaren veel Westvlaamstaligen het Nederlands als een vreemde taal. Als een andere Westvlaamstalige hen in het dagelijks leven in het Nederlands aanspreekt vinden ze dit erg elitair, hooghartig, schoolmeesterachtig, en betuttelend. Ze hebben dan het gevoel alsof ze door hun streektaalgenoot als een klein kind worden aangesproken of dat die neerkijkt op de andere bewoners van zijn streek. Van niet-Westvlaamstalige inwijkelingen (Antwerpenaars, Limburgers, Fransen, Engelsen, Noord-Afrikanen,...) kunnen ze aanvaarden dat die hen in het dagelijks leven in het Nederlands aanspreken (ze verwachten echt niet dat die West-Vlaams gaan leren), maar van een andere Westvlaamstalige echter niet.

Jan van den Berghe schreef:

Enige tijd geleden heb ik trouwens de proef op de som gedaan n.a.v. een les over dialecten in mijn school. Ik begon in mijn dialect tot de leerlingen te spreken, werkelijk in zuiver dialect. En ik wachtte de reacties af. Welnu, de leerlingen vonden dat het dialect wel geschikt was als informeel mondeling communicatiemiddel, maar niet als cultuurtaal.

Misschien omdat ze het niet gewoon zijn dat ze op school in het West-Vlaams worden aangesproken? Vraag is of ze op dezelfde manier zouden gereageerd hebben buiten school. Ikzelf doe in mijn streek vaak rondleidingen in een plaatselijke sterrenwacht. Als er een school op bezoek komt geef ik die uitleg in het Nederlands omdat dit nu eenmaal moet voor scholen. Maar andere bezoekers vraag ik altijd eerst of ze willen hebben dat ik mijn uitleg geef in het Nederlands of het West-Vlaams. Wel, de meeste West-Vlaamse bezoekers kiezen voor het West-Vlaams omdat ze zich dan meer op hun gemak voelen en niet het gevoel krijgen alsof ze vanuit de hoogte worden aangesproken. Ik heb gemerkt dat streektalen het meest ideale medium zijn om moeilijke onderwerpen te popularizeren omdat ze dicht bij de mensen staan.

Jan van den Berghe schreef:

In uw optiek zou men trouwens nog vele andere talen moeten erkennen die door een groot deel van de migrantenbevolking worden gesproken: Arabisch, Turks, Chinees, Russisch en ga zo maar door...

Vandaar dat ik in een vorige post stelde dat alleen streektalen/dialekten van inheemse oorsprong voor een officiële erkenning in aanmerking komen om taalimperialisme tegen te gaan. De plaatselijke standaardtaal daarentegen is liefst verwant met de plaatselijke streektaal, maar dat hoeft niet (is bijvoorbeeld in veel voormalige kolonies, Baskenland en Ierland toch niet het geval) en ze mag eventueel van uitheemse oorsprong of zelfs kunstmatig zijn indien de plaatselijke bevolking daar bij referendum over beslist.

Jan van den Berghe schreef:

Waarom Engels? Om dat handvol eurocraten te behagen? Voor het Engels kiezen is dezelfde imperialistische taalpolitiek volgen als de 19e eeuwse voorliefde voor het Frans. Engels is niet neutraal, daar het in diens kielzog een hele boel culturele uitingen, waarden en opvattingen met zich meesleurt. Er is slechts één taal echt neutraal: het Esperanto.

Ik ben het met je eens dat de meest demokratische oplossing het Esperanto is (al moet ze misschien wat worden aangepast aan de moderne tijden). Het is niemands moedertaal, het is relatief eenvoudig aan te leren, en iedereen praat op voet van gelijkheid als men allemaal een taal moet gebruiken die niemands moedertaal is. Dit moet de interne werktaal zijn die men in meertalige instellingen gebruikt. Het is voor zo'n situaties ook de meest logische oplossing, maar door de erg vijandige reakties bij de taalkundige elites en taalimperialisten aller landen geraakt het er maar niet door. Daarom is Engels misschien een meer haalbaar alternatief als bestuurstaal van Brussel?

Jan van den Berghe schreef:

Trouwens, we voeren deze discussie hier in het AN, niet?! En niet in het West-Vlaams...

Hier wil ik een drietal dingen op antwoorden:

Ten eerste zitten er op dit forum ook niet-Westvlaamstaligen die een woordje willen meediskussiëren. Toevallig hebben wij hier in onze streken Nederlands als standaardtaal, maar het kon evengoed een andere taal geweest zijn (bijvoorbeeld Frans of Duits).

Ten tweede: een schrijftaal is niet noodzakelijk je moedertaal. Ik heb op school nooit Westvlaams leren schrijven. Als je op school nooit in je moedertaal maar in een andere taal hebt leren schrijven zul je later inderdaad moeite hebben om langere teksten in je moedertaal te schrijven. Ik ervaar dit als een gemis en ben er voorstander van dat men op de lagere school enkele uurtjes per week en op de middelbare school enkele uurtjes per jaar onderricht geeft over de plaatselijke streektaal. De provinciale overheid van Limburg speelt hier in België een pioniersrol en biedt al lespakketten over het Limburgs aan scholen aan(http://www.limburg.be/ichkaloochlimburgs/). In de andere delen van Vlaanderen en Wallonië moet men dit misschien ook maar eens doen?

Ten derde: zoals ik al in mijn eerste post aanstipte ben ik niet tegen standaardtalen op zich maar vind ik wel dat die zich demokratisch moeten gedragen tegenover andere talen, ook streek- en minderheidstalen. Een erkenning van streek- en minderheidstalen sluit geen gebruik van standaardtalen uit. Het is gewoon een kwestie van een juist evenwicht. Het is een klichee om te stellen dat voorstanders van een officiële erkenning van streektalen zich willen afsluiten van de rest van de wereld onder hun kerktoren. Het zijn integendeel meestal mensen met een open geest die al veel hebben nagedacht over taal en demokratie.

Misschien moet ik maar eens uitleggen hoe ik de relaties zie tussen Esperanto, standaardtalen en streektalen? Het is gewoon een kwestie van de juiste taal in de juiste situatie te gebruiken:

*) Esperanto gebruikt men in de eerste plaats tegenover mensen die een andere standaardtaal hebben en als interne werktaal voor meertalige instellingen en voor hoger onderwijs op Europees nivo. Het is niemands moeder- of standaardtaal. Aangezien dit van oorsprong een kunsttaal is heeft die al automatisch een geschreven en gesproken standaard.

*) Een standaardtaal gebruikt men in de eerste plaats tegenover mensen met een andere streektaal of inwijkelingen, voor doeleinden van onderwijs, wetenschap, techniek, handel, en streekoverschrijdende kommunikatie. Door het grootschalig gebruik moet het gaan om een taal die ook buiten de eigen landsgrenzen wordt gesproken. Om dezelfde reden moet ze ook een gesproken en geschreven standaard hebben.

*) Een streektaal gebruikt men in de eerste plaats tegenover de medebewoners van de eigen streek, voor lokale doeleinden, diskussies in plaatselijke gemeenteraden en rechtbanken (waar mensen die elkaars streektaal begrijpen door een centralistische wetgeving vaak gedwongen zijn om slecht Nederlands te spreken), en lokale plaats- en straatnamen. Streektalen hoeven door hun lokaal gebruik geen standaard te hebben: men gebruikt gewoon de plaatselijke variant. Eventueel kan voor praktische doeleinden een geschreven standaard worden ontwikkeld die niet noodzakelijk op alle punten met de gesproken varianten hoeft overeen te komen. Een gesproken standaard is echter niet nodig: daarvoor volstaan de plaatselijke varianten.

Bij alle soorten talen ligt de nadruk op het "op de eerste plaats", wat wil zeggen dat men eventueel een taal mag gebruiken voor doeleinden waarvoor het niet in de eerste plaats gemaakt werd. Zo mag men ook in de plaatselijke streektaal of in het Esperanto wetenschap popularizeren of over techniek diskussiëren als de omstandigheden dit toelaten of vereisen.

Jan van den Berghe schreef:

Nogmaals, er kan geen sprake zijn van erkenning van "uw" moedertaal als u daarmee het West-Vlaams bedoelt. Bedoelt u mijn West-Vlaams van Zuid-West-Vlaanderen? Of wilt het Brugs erkend zien als West-Vlaamse standaardtaal? Maar misschien vinden de mensen van de Westhoek dat maar niets en willen zij Veurns of misschien wel Houtems of Bavinkhoves of Alveringems of... of... of... als West-Vlaamse standaardtaal erkend zien.

Uit bovengaande volgt dat er in ieder geval geen gesproken standaard hoeft te zijn voor de West-Vlaamse streektaal en dat iedereen gewoon zijn eigen gesproken variant gebruikt. Een eventuele geschreven standaard moeten de Westvlaamstaligen dan maar op demokratische manier met elkaar overeenkomen. Dat "demokratisch" betekent wel dat dit niet alleen de zaak van taalkundigen moet zijn, maar dat ook de gewone taalgebruikers een woordje moeten meepraten. Taal mag niet alleen de zaak van taalkundigen zijn, maar ook deze van de doorsnee-taalgebruikers. Bij standaardtalen zijn de taalkundige regels teveel op maat van taalkundigen geschreven en te weinig op maat van de gewone gebruikers. Laat ook de gewone gebruikers en anderstaligen die deze taal geleerd hebben (en er dus de moeilijkheden en inkonsekwenties van kennen) een woordje meepraten.

Jan van den Berghe schreef:

Laten we het eenvoudig houden: ruimte voor dialecten in de culturele sector (plaatselijk toneel, dichtkunst...) en de dagdagelijkse communicatie

Pfff, dat is nu net hetgeen mij aan veel van die Vlaamse kulturele verenigingen tegensteekt: dat ze de plaatselijke streektalen herleiden tot folkloristisch klichees terwijl het in werkelijkheid levende talen zijn. Alsof die streektalen alleen maar in een stoffig en nostalgie uitstralend museum �* la Bokrijk thuishoren. Zo worden folkloristische klichees over streektalen in stand gehouden. Ik kan een uitleg over wetenschap en techniek even goed geven in het West-Vlaams als in het Nederlands en het Engels. En ook veel garagisten en motorliefhebbers kunnen over auto- en motortechniek diskussiëren in hun streektaal. Hier in de Westhoek bestaan er zelfs heel wat technische termen in de streektaal (vaak verbasteringen van Franse technische termen). West-Vlaams is dus een levende taal en geen folklore.

Jan van den Berghe schreef:

Maar daarbij vergeet men de organische eenheid van het Germaans taalgebied: Frankisch-Saksische dialecten vloeien door en in elkaar van de Noordzee tot (vroeger toch) aan het Memelland, van de Oostzee tot aan Zuid-Tirol. Men zou evengoed kunnen stellen dat alle dialecten in dat grote taalgebied aparte talen zijn; en men zou evengoed de stelling verdedigen dat we met z'n allen eigenlijk het Hoogduits als cultuurtaal zouden kunnen aannemen.

Je kan eventueel ook overwegen om een nieuwe Germaanse standaardtaal voor dat ganse gebied te ontwerpen en alle huidige talen het statuut van streektaal (ook de huidige standaardtalen Nederlands en Duits) te geven. Dat neo-Germaans zou dan een soort Germaanse variant van het Esperanto zijn. Vraag is dan echter of de afstand met het Esperanto dan niet te klein wordt en je dan beter niet meteen Esperanto kunt gebruiken. Als men de huidige streektalen in Vlaanderen en Nederland als streektaal erkent mag men voor mijn part een nieuwe Nederafrikaanse standaardtaal ontwerpen op basis van de talen/dialekten die worden gesproken in Nederland, "Nederlandstalig" België, Afrikaanstalig Zuid-Afrika, Suriname, en de Nederlandse Antillen. Dan zouden al die verwante taaltjes een gemeenschappelijke standaardtaal hebben die ze in een ruimer gebied kunnen gebruiken.

Jan van den Berghe schreef:

Zoals al eerder gesteld - maar daar ging u niet op in - verschillen Deens en Bokmal Noors nauwelijks van elkaar.

Voor mijn part mogen de Skandinaviërs een nieuwe Skandinavische standaardtaal ontwikkelen en alle huidige talen in Skandinavië een streektaalstatuut geven.