[Piero]

Erratum: Het citaat uit de voorgaande post is uit De Joodse oorlog boek 3.8.

Volgens het evangelie van Marcus geloofden de Joden, net als Flavius Josephus, dat de doden zullen opstaan. In Marcus 6:14 staat: Toen koning Herodes (Antipas) nu over Hem (Jezus) hoorde, want zijn naam was bekend geworden, zei hij: “Johannes de Doper is verrezen uit de doden en daarom werken die wonderkrachten in hem.” 15 Maar anderen zeiden: “Het is Elia”, en weer anderen: “Hij is een profeet zoals andere profeten.” Hieruit moet volgen dat Johannes de Doper minstens dertig jaar eerder was gestorven, want anders kon hij onmogelijk in het lichaam van Jezus, die ongeveer dertig jaar oud was, weer zijn 'opgestaan'. In dat geval kan deze Johannes de leider zijn geweest van de sekte die in ca 4 v.C. de gouden adelaar van de tempel verwijderde en die toen door Herodes de Grote is gevangen genomen en geexecuteerd met zijn volgelingen.

Het vervolg van de tekst moet een latere toevoeging zijn, want het herhaalt dat Horodes over Jezus hoort: "16 Maar toen Herodes dit alles hoorde, zei hij: “Neen, het is Johannes, die ik onthoofd heb, die verrezen is.” 17 Herodes had namelijk zelf Johannes laten grijpen en in de gevangenis in boeien geslagen omwille van Herodias, de vrouw van zijn broer Filippus, want hij had haar tot zijn vrouw genomen. 18 Johannes had immers tot Herodes gezegd: “Het is u niet geoorloofd de vrouw van uw broer te hebben. In deze verzen wordt de onthoofding van Johannes de Doper toegeschreven aan Herodes Antipas die tot 39 .n.C. tetrarch was over Gallilea en Perea. De reden daarvoor, namelijk diens kritiek op het huwelijk van Antipas met zijn schoonzuster Herodias is omstreden.* Hoe dan ook, de Joden geloofden dat de doden opstaan door opnieuw in een fysiek lichaam te worden geboren en de beoogde lezers van Marcus geloofden dat ook.

De bedoeling van deze tekst in de huidige vorm was kennelijk om de komst van de messias te laten aankondigen door een profeet (Johannes) en tijdgenoot van Jezus. Deze profeet mocht Jezus echter niet voor de voeten blijven lopen en moest daarom van het toneel verdwijnen. Dat was tevens een omen voor wat Jezus te wachten stond. Voor die rol was de charismatische sekteleider die Horodes de Grote in 4 v.C. had laten terechtstellen zeer geschikt. Jezus zou dan hebben geleefd in de tijd van die sekteleider; of anders moest die persoon dertig jaar in de tijd vooruitgeschoven worden. Dat laatste is gebeurd en daarom heet koning Antipas in het verhaal van Marcus over Jezus nog steeds Herodes.

Maar waarom is Johannes niet veroordeeld en gedexecuteerd wegens optuiïng omdat hij de messias aankondigde.? Dat was voor de verhaallijn niet mogelijk, want dan kon Jezus meteen wel inpakken natuurlijk. Die zou dan als beoogde messias geen dag meer vrij kunnen rondlopen. Daarom werd verzonnen dat Johannes werd omgebracht omdat hij koning 'Herodes' had beledigd door kritiek te uiten op diens huwelijk met Herodias. Dat was een flutsmoes om het verhaal kloppend te maken. Wat dat betreft heeft degene die in De Geschiedenis van de Joden de dood van Johannes de Doper heeft ingelast, wie dat ook geweest moge zijn. het beter opgelost door te schrijven dat Herodes vreesde dat Johannes met zijn vele volgelingen een bedreiging vormde voor Herodes. Dat lijkt realistisch en opdezelfde gronden zou Jezus dan zijn gearresteerd en berecht.

Het verhaal van Marcus wordt bevestigd in Matteüs 14; en daar heeft Herodes terecht de titel tetrarch. Matteus voegt er nog het verhaal aan toe over het banket waarop Salomé, de dochter van Herodias, danst en daarna aan haar stiefvader het hoofd van Johannes op een schotel vraagt. Dat is weer typisch een literaire versiering van Josephus. Lucas (9) herhaalt het verhaal van Marcus met de toevoeging dat in Jezus misschien "een van de oude profeten is opgestaan". Ook in het evangelie van Johannes (1) wordt de vraag gesteld wie Johannes de Doper is, maar niet door Herodes. Daar zijn het de burgers van Jeruzalem die 'de priesters en levieten' naar hem toe zenden om te vragen: “Wie zijt gij? ... zijt gij Elia of zijt gij de profeet?” Niet allen Herodes, maar ook de priesters geloofden dus dat de zielen van overleden personen na verloop van tijd weer zouden 'opstaan' door te reïncarneren in een menselijk lichaam. En ook Johannes de Doper geloofde dat, want anders had hij wel geantwoord dat dit een domme vraag was omdat de zielen niet reïncarneren. Josephus kan deze teksten dus best hebben geschreven. En dit is nog lang niet alles.

*) Krijbolder en anderen menen dat Herodias' echtgenoot Filippus reeds was gestorven (33 of 34 n.C.) toen zij met Antipas huwde, maar plannen voor hun huwelijk dateren al van jaren daarvoor, toen Antipas Herodias in Rome ontmoette. De vrouw van Antipas, Phasaelis, de dochter van koning Aretas IV van Nabatea, zou Antipas hebben verlaten zodra zij lucht kreeg van de ontloken liefde tussen haar echtgenoot en Herodias. Antipas zou toen zijn huwelijk met Herodias niet meer hebben uitgesteld. (Zie wikipedia Herodes_Antipas).