Citaat:
Oorspronkelijk geplaatst door Elio di Supo
Nu zou ik graag van uwentwege de verfranste namen willen bekomen van
-Genoelselderen
-Erps-Kwerps
-Zichem-Zussen-Bolder
-Reet
-Kuttekoven
Dank bij voorbaat.
|
Geachte Zonneheer
Hopelijk zal u met onderstaande uitleg bediend zijn.
1. Genoelselderen
Genoelselderen =
Genoul-Odeur of met Waalse bouwwijze:
Odeur le Godengnoul,
Odeur le Godnoul
's-Herenelderen =
Odeur-le-Tixhe (tixhe = diets vgl. Diets-Heur =
Heure-le-Tixhe <=> Waals-Heur = Heure-le-Romain)
Dit in tegenstelling tot Odeur-le-Roman of nu gewoon Odeur = Elderen. De Nederlandse benaming wordt in de volkstaal van de omliggende Nederlandstalige dorpen niet gebruikt: .
2. Erps-Kwerps
Erps is waarschijnlijk afgeleid van een Oudgermaanse nederzettingsnaam Arpakja. De Latijnse k klank werd later in het Romaans een sisklank.
De eind -s in Erps is wellicht onder Romaanse invloed ontstaan en werd overgenomen in de benaming van het buurdorp Kwerps , eertijds: Quarebbe (= kwaad + rib).
3. Zichen (inderdaad met eind -n)-Zussen-Bolder
Deze drie dorpen liggen onmiddelijk langs de Nederlands-Waalse scheidingslijn en daardoor bezitten ze allen een verwaalste nevenbenaming.
Zichen (oude spelling: Sichen, in de negentiende eeuw ook: "
Sichen-lez-Fall" ofte Zichen bij Val), in middeleeuwse Waalse oorkonden: "
Senne" of "
Seyne", Waalse uitspraak in de omliggende Waalse dorpen: "Sêne" of "Sin.ne"
Zussen (oude spelling: Sussen), in middeleeuwse Waalse oorkonden: Sescan(t), Scans, Scanz,
Xhans,
Xhons, Waalse uitspraak in de omliggende Waalse dorpen: "Hans' " of "Hons' ". De Luikswaalse xh gaat dikwijls op een sisklank terug. De uitspraak ervan in het Waals [h] onderscheidt zich met deze in de Vrankrijkse taal [ks] vgl. Grand-Axhe = Groot-Es [Groet Esch], Lixhe = Lieze [in het Moelings echter naar de Waalse uitspraak "Lich"], Moxhe = Moos [1114 Moscha], Xhendelesse = Schendelaken [1313 Skendrelach], Xhendremael = Schendelmaal [in het Tongers: "Sjénkmuòl"].
Bolder =
Bolré, Waalse uitspraak in de omliggende Waalse dorpen: "Banlér"
4. Reet
Ik heb tot nu toe geen Waalse nevenbenaming hiervoor gevonden. Daarom de oude spelling: Reeth of naar het voorbeeld van Zeeland (Zélande): Réth.
5. Kuttekoven
De nederzettingsnamen werden in de middeleeuwen dikwijls vertaald (bv. hof = court).
Attenhoven = Ottoncourt (Waalse uitspraak: "Otoncoû")
Egoven = Hédincourt
Engelmanshoven = Englemoncourt
Goetsenhoven = Gossoncourt-lez-Tirlemont (Waalse uitspraak: "Gossoncou")
Gutshoven = Gossoncourt-lez-Looz (Waalse uitspraak: "Gossoncoûr")
Mettekoven = Matincurt
Romershoven = Romercourt
in het verwaalst gedeelte:
Bettincourt = Bettenhoven (Vlaamse uitspraak: "Betkouve")
Racour = Raatshoven (Vlaamse uitspraak: "Retshouve")
Het Waals bestanddeel "court" werd ook wel eens gebruikt om ouder gebruikte grondwoorden of achtervoegsels te vertalen. De nederzettingsnamen op -hove(n) zijn nieuwer dan deze op -heem en -iacum.
Eliksem = Alincourt
Crisnée = Gerstekoven (Vlaamse uitspraak te Lauw: "Gjosekove")
Er bestaat geen vertaling voor Kuttekoven maar deze kan nu in het bijzonder voor u gemaakt worden:
*Cotincourt. Het sterretje dient om de kunstmatigheid van deze benaming aan te duiden.
6. Kontich
De
huidige gangbare spelling "Kontich" (Condacum) is
on-Nederlands. Het bezit uitdrukkend Keltisch-Romaans achtervoegsel -iacum werd in Vlaamse mond "-ik", "-ijk" "-eke" of "-aken". De k-klank werd in het Hoogduits verschoven: "-ich", "-ach" of "-ig" en verdween in het Waals: "-i" of "-y", in Zuid-Vrankrijk echter niet: -ac.
In het Limburgs (als overgangsgebied) werd de k-klank eveneens verschoven: Kessenich (ter plekke: "Kèzing") en Kumtich (door de naburige Walen echter: "Kumtik", "Kemtik" geheten). Kontich ligt in de buurt van Antwerpen en valt uiteraard buiten het verschoven gebied. De verschoven benaming is eerst sinds de vijftiende eeuw ontstaan onder invloed van de heren van Boutersem (bij Tienen, alhoewel Brabants in het Limburgse taalgebied) en deze van Pitsenburg, die te Kontich bezittingen hadden. Voorheen had de Nederlandse spelling "Conteke", "Konteke" of "Contick(e)" de bovenhand. Tot in de twintigste eeuw werd in de volkstaal van Kontich en omliggende nog van een oorspronkelijk onverschoven "Kontuk" gesproken. De oorspronkelijk, rein Nederlandstalige in hedendaagse spelling zou
Kontik zijn. De Waalse evenknie ligt in Lotharingen: Condé, in het Duits: Kontchen.
Hoogachtend