[Sjaax]

Hoewel haar positie over Europa de onduidelijkheid van de sociaal-democratie verduidelijkt, is dat niet het enige of zelfs niet het belangrijkste thema. Het gaat vooral over het systeem dat de menselijke overzichtelijke schaal wegdrukt. Dat laatste zou je 'goed' liberalisme, in Lévy's termen, kunnen noemen. Ralf Dahrendorf heeft dat mooi geformuleerd in een kritiek:
"Es sei diese Mischung von theoretischer Humanität und praktischer Unmenschlichkeit, die Deutschland zuweilen so unerträglich macht." Dit gevoelen ervaar ik, en velen met mij, als een sociaal-democratisch uitvloeisel. De vele regels die humaniteit pogen te bestendigen, worden tot een doolhof, waarin vooral de bureaucraat zich als een vis in het water voelt. Hij expliciteert verder: "Es gibt Winkel dieser Gesellschaft, in denen die oft gedankenlose Unmenschlichkeit als System fortlebt. Es gibt den beißenden Kontrast des Geredes von der Humanität zu der Gleichgültigkeit gegenüber dem Leben."