Discussie: Anarcho-kapitalisme
Los bericht bekijken
Oud 7 oktober 2007, 00:19   #16
Percalion
Perm. Vertegenwoordiger VN
 
Percalion's schermafbeelding
 
Geregistreerd: 29 december 2003
Locatie: Vrije Markt
Berichten: 10.698
Standaard

Citaat:
Oorspronkelijk geplaatst door AdrianHealey Bekijk bericht
Het enige wat je 'niet' hebt uitgelegd is hoe een monopoliepositie niét nadelig kan zijn in een industrie met een hoge kapitaal en tijdsinvestering.
Een voorbeeld dat ik zo 1,2,3 opkom is kernenergie.
Ik heb een monopolie, ik laat de kosten stijgen. Iemand anders bouwt er ook 1 - duurt lang, kost veel - en door mijn nog altijd quasi totale marktdominantie prijs ik hem gewoon - tijdelijk - uit de markt.

Enfin, daar zie ik nog geen oplossing voor?
Dat is een goeie vraag, en ik had ze eigenlijk moeten behandelen.

Laat ons beginnen bij het begin. Als jij als enige 'n kerncentrale bouwt, ben je inderdaad 'n monopolist voor het verkopen van kernenergie. Er is nu een kerncentrale, en vroeger was die er niet. Dat betekent dat jij het allicht winstgevend vond om die kerncentrale te bouwen. Dat betekent dat de kerncentrale minstens even efficiënt was als de oude wijzes om elektriciteit op te wekken (steenkool, gas...). Nu, aangezien die oude wijzes niet plots verdwenen zijn, kan je de prijs van elektriciteit op de markt niet verhogen door je kerncentrale te bouwen. Door een goedkopere elektriciteitscentrale te bouwen, kan je niet plots de marktprijs de lucht injagen; waarom zouden mensen immers vrijwillig duurdere energie kopen als er goedkopere alternatieven zijn? We moeten dus concluderen dat de bouw van de extra kerncentrale, zelfs als het de enige en eerste kerncentrale is, de situatie voor de consument allicht niet zal verslechteren.

Het klopt dat een kerncentrale bouwen veel geld en tijd kost (allez, toch als je een degelijke kerncentrale wil?) en dat het niet voor jan en alleman weggelegd is om er één te bouwen. Dat toont echter aan dat er op de markt geen plaats is voor meer kerncentrales: nog meer kerncentrales bouwen zou neerkomen op het verspillen van grondstoffen, arbeid en tijd.

(De grondstoffen, de werkkrachten en de tijd kunnen ook gebruikt worden voor andere projecten die nuttiger zijn dan het produceren van nog meer energie. De huidige energie wordt immers al gebruikt voor de meest belangrijke behoeftes; extra energie kan dan ook enkel dienen om minder belangrijke behoeftes te bevredigen. Als het bouwen van meer dan vijf kerncentrales niet winstgevend is, toont dit aan dat de grondstoffen elders wél winstgevend aangewend kunnen worden - m.a.w. dat de grondstoffen enz. gebruikt kunnen worden om behoeftes te bevredigen waar consumenten meer geld voor veil hebben, d.w.z. belangrijkere behoeftes).

Zodus, wat is het hypothetische probleem: iemand heeft een kerncentrale gebouwd en haalt daar mooie winsten op. We zagen al dat het onwaarschijnlijk is dat hij de prijs voor consumenten deed stijgen (het omgekeerde lijkt waarschijnlijker). Dan is de vraag eigenlijk: et alors? Wat doet het ertoe dat onderneming Adrian Healey veel winst maakt op haar kerncentrale, als de consument inmiddels goedkopere energie heeft? Dat is helemaal geen nadelige situatie. Het is moeilijk om daar een probleem in te zien, tenzij we afgunst een ernstig bezwaar vinden.

Er is echter een onvermijdelijke tendens op de markt om de winsten in alle sectoren te nivelleren. Het kan dat Adrian Healey NV bijvoorbeeld 30% winst maakt op haar kerncentrales terwijl alle andere ondernemingen amper 7% winst maken. Zo'n situatie kan echter niet lang blijven bestaan: vroeg of laat zal 'n ondernemer het erop wagen en een concurrerende kerncentrale bouwen. Door dat te doen, biedt hij op dezelfde "inputs" als Adrian (waardoor deze in prijs stijgen). Om zijn "output" aan de man te brengen, zal hij onder Adrians prijs willen gaan (waardoor de output in prijs daalt). Dat zorgt ervoor dat de winst in de kernenergie-sector begint te 'normaliseren'.

Momenteel hebben we één cruciale veronderstelling verzwegen. We hebben het voorbeeld van de kerncentrale behandeld omdat Adrian ze aanhaalde als een situatie van grote investeringen. Maar bij kerncentrales is er een bijkomend element: het netwerk. De energiemarkt bestaat uit energieproductie, energietransmissie (hoogspanning) en energiedistributie (gewone spanning). Het aanleggen van een hoogspanningsnet kost bijvoorbeeld zeer veel geld. Maar hoe meer mensen aangesloten zijn op dat net, hoe makkelijker het voor Adrian wordt om nog meer klanten te verwerven. (Vergelijk ook met een telefoonoperator die bv. meer aanrekent om naar niet-klanten te bellen. Dan zal de grootste operator ook de meest interessante zijn, zodat hij uiteindelijk steeds meer klanten kan aantrekken.)

Energie is met andere woorden een speciaal geval: het gaat niet alleen over "hoge investeringen" (die je bv. ook in de staalindustrie hebt) maar ook om netwerk-effecten. De energiesector is een typevoorbeeld van wat men "natuurlijke monopolies" noemt: situaties met een dominante marktspeler die ontstaan zonder overheidsingrepen.

Nu, zo'n situatie kan enkel ontstaan als er dalende gemiddelde kosten zijn. Hoe meer mensen Adrian bedient, hoe goedkoper het gemiddeld wordt om zijn hoogspanningsnet te onderhouden. Mochten we dan willen concurreren, dan zouden we een ander hoogspanningsnet moeten leggen; dan heb je twéé hoogspanningslijnen die alletwee voor de helft gebruikt worden. Het feit dat de prijzenstructuur van Adrian een monopolist maakt, heeft dus een bepaald nut: het vermijdt dat er honderden hoogspanningslijnen naast elkaar lopen en grotendeels ongebruikt worden.

Net daardoor is zo'n natuurlijk monopolie niet per definitie een ramp voor de consument. Zeventien verschillende watermaatschappijen die hun leidingen door de straat leggen, twaalf hoogspanningsleidingen naast elkaar en op de hoek van elke straat een kerncentrale: zoiets zou belachelijk veel mensen en middelen vereisen voor ontzettend inefficiënte productie. Aangezien een natuurlijk monopolie hierop "bespaart", worden deze mensen en middelen vrijgemaakt voor andere projecten, die ook aan de consument ten goede komen.

Er is meer. Aangezien de superioriteit van natuurlijke monopolisten enkel gebaseerd is op hun kostensituatie, zijn de monopolisten die ondernemers die in het verleden het meest efficiënt waren. (En dus aan lagere gemiddelde kosten konden werken dan de concurrentie.) Indien een bedrijf in de toekomst die positie wil houden, zal ze die kostensituatie in de gaten moeten blijven houden: inefficiëntie nodigt concurrenten uit. Zelfs monopolisten moeten rekening houden met potentiële concurrenten, ook in netwerksectoren. (Denk aan spoorwegmaatschappijen: je kan nog steeds een bus nemen... In het geval van elektriciteit zou pakweg de markt van zonnepanelen voor particulieren een bedreiging kunnen vormen voor de monopolist.)

"Lijkt dat niet een beetje verdacht op de socialistische argumentatie voor centrale planning?", vragen sommigen nu misschien. Ook centrale-planners zeggen immers graag dat hun systeem mensen en middelen efficiënter inzet en daardoor meer projecten toelaat. Naast de algemene kritiek op centrale planning (maar daarvoor is het intussen al wat laat) kunnen we hier opmerken dat niet alle "monopolies" per definitie efficiënt zijn. We hebben uitdrukkelijk gesproken over die situaties waarbij de gemiddelde kosten dalen naarmate er meer geproduceerd wordt, m.a.w. de situatie van schaalvoordelen. Lang niet alle sectoren, lang niet alle bedrijven kennen zo'n situatie. In het algemeen kan de bovenstaande opmerking over natuurlijke monopolies eigenlijk herleid worden tot één stelling: dat de marktwerking leidt tot de meest efficiënte aanwending van mensen, tijd en middelen. In bepaalde sectoren betekent dat grote, kostelijke investeringen door een handjevol grote marktspelers; in andere sectoren betekent dat quasi geen investeringen door honderdduizenden onafhankelijke producenten. Het zou niet efficiënt zijn om een fietsenmakersmonopolie in te richten (Waarom niet? - Mocht het wél zo zijn, dan was het al lang gebeurd.) Het zou evenmin efficiënt zijn om een natuurlijk monopolist op te splitsen in verschillende kleinere bedrijfjes.

Vermeende monopolies kunnen echter nooit goed doen. Verhogen ze hun prijzen, dan maken ze misbruik van hun marktmacht; maar als ze hun prijzen verlagen, dan zijn ze allicht opzettelijk onder de prijs aan het verkopen om de concurrentie uit te roeien.

De vraag is ten slotte ook, wat de overheid zou kunnen doen om het vermeende probleem op te lossen. Zeer weinig, denk ik.
__________________
Hitler was a massmurdering fuckhead, as many important historians have said.
Percalion is offline   Met citaat antwoorden