[Jonas De muynck]

Ik ben voor de vernietiging van het kapitalisme, maar ik zie ook in dat dit geen makkelijke taak is aangezien het kapitalisme er telkens in weet te slagen zich te redden van haar eigen ondergang. Een ondergang die zij wellicht meeveroorzaakt door haar innerlijke tegenstellingen.

Ik denk dat de aanpassingskracht van het kapitalisme groter is dan wij durven toegeven. Zij weet die contradicties steeds opnieuw te camoufleren en haar eigen legitimiteit steeds opnieuw af te dwingen.

Ik heb goede hoop dat we op weg zijn naar een nieuwe wereld aangezien het "geloof" teruggekeerd is naar de gebieden waar het moet gebeuren en dat er ook in de landen zoals Argentinië en andere er een beweging opstaat die zichzelf organiseert op een basis van volksvergaderingen net zoals ook in Venezuela. Eén van de problemen in Argentinië is dat er een zware breuk is tussen de verschillende politieke revolutionaire partijen die ontstonden uit de de grote Morenistische partij (scheuring van de Vierde Internationale in de jaren zestig) na de dood van hun leider Moreno.

Interessant, dat wist ik niet. Argentinië was één van de eerste kapitalistische landen van Latijns-Amerika, ik vraag mij of het kapitalisme daar al niet zo diep is ingeworteld, dat het haast onomkeerbaar is.

We zien dat de anti-globaliseringsbeweging een nieuwe aantrekkingspool is voor vele jongeren en studenten. In de betogingen in Genua en Götheborg trad een nieuwe generatie naar voren die ook al aanwezig was in Seattle, maar enkel in de VS actief was. Zij zitten niet langer voor hun computer en televisie, maar komen op straat tegen het systeem dat zorgt voor armoede en dat de rijken nog een beperktere groep maakt. Het ecosysteem is verstoord en miljoenen mensen vluchten over deze aardbol naar een plaats waar het beter te leven is.

Helaas is de verdeeldheid groot en moet het échte soc-ec alternatief nog geformuleerd worden. Hoe willen we onze economie organiseren? Hoe moet de productie worden georganiseerd?

Het kapitalisme die meer en meer haar rauwe gelaat toont en nu ook met George W. Bush een gezicht heeft gekregen, bracht een beweging naar voren die constateerden dat het anders moet en dat het gedaan moet zijn met de toenemende ongelijkheid en onrechtvaardigheid in deze wereld. De kloof bestaat vandaag niet alleen tussen Noord en Zuid, maar ook tussen Oost en West. De wereld vormt zich meer en meer naar een Archipelmodel zoals Ignacio Ramonet schreef is zijn boek ‘Globalisering en chaos’. De eerste, tweede, derde, … wereld bestaat niet meer en houdt geen steek aldus Ramonet. De tweede wereld is volledig verdwenen. De toenemende globalisering van het kapitalisme en de rol van de VS daarin doen ons besluiten dat het er fundamenteel iets schort aan dit wereldsysteem.

Het kapitalisme is een enorme contradictie. Enerzijds leidt het tot een enorme ontwikkeling van onze mogelijkheden en anderzijds betekent het armoede, uitbuiting, milieuverloedering, ... We kunnen naar de maan vliegen, maar slagen er niet in onze goederen eerlijk te verdelen of onze samenleving democratisch te organiseren. En dat is geen toeval, noch heeft het te maken met de ‘menselijke natuur’. De heersers van deze wereld kennen enkel de winstlogica, niet de logica van de behoeften, van de democratie, de emancipatie en de vrijheid. De vrije markt, het paradepaardje van het neoliberalisme brengt een enorme concentratie van het bezit in handen van enkele multinationals. Gewapenderhand moeten over de kapitaalsbelangen verdedigd worden. Bijvoorbeeld in Afghanistan, Irak, … Ook de democratie is zoals we al aanhaalden een lege doos geworden en het is het grootkapitaal dat vandaag over onze toekomst beslist. Het kapitalisme is een enorme machine die onze planeet stilaan aan het vernietigen is aangezien alleen de winst en niet de mens centraal staat.

Vanuit deze bevindingen ontstond heel de beweging voor een andere globalisering. Iedereen was het eens dat er een andere wereld mogelijk en noodzakelijk was.

Zeker...

Het socialisme is vandaag nodig om een alternatief te bieden voor het huidig geglobaliseerd kapitalisme en als perspectief voor de andersglobaliseringsbeweging.

Om te mobiliseren inderdaad, maar hoe willen we de economie organiseren NA het kapitalisme?

"De neiging om een wereldmarkt te creëren is onmiddellijke gegeven in het begrip van het kapitaal zelf. Elke grens verschijnt als een barrière die overwonnen moet worden." (Karl Marx in 1858)

De concurrentie tussen kapitalisten onderling vereist het creëren van lage-loongebieden, het verhogen van de werkdruk, de toenemende flexibilisering van het personeel, het openbreken van lokale markten en een toenemende uniformisering van de producten. Om dit wereldomvattend systeem aan te vallen, heeft men een universele idealen nodig. Zonder deze idealen, kan men enkel kritieke leveren op de lokale aspecten van het neoliberalisme en zal de mogelijkheid om het neoliberale kapitalisme van de aardbol te doen verdwijnen afnemen. Wie bang is voor het universele valt eraan ten prooi.

Zeer juist, maar de verdeeldheid is groot en we kunnen geen gesloten alternatief aanbieden...

Het neoliberalisme verscheen niet als een ideologie en profileerde zich als realistisch en non-ideologisch waardoor zij zonder dat iemand het wist in ons midden heeft genesteld. Zo zegt Viviane Forrester over het neoliberalisme:

"Dat internationale en zelfs universele systeem heeft zich openlijk en toch zonder dat iemand er erg in had, in ons midden geïnstalleerd, niet illegaal maar in het geniep. Dat viel des te minder op omdat de bijbehorende ideologie elk politiek beginsel ter zijde schuift..."

De sociaal-democratie was volledig geont-ideologiseerd waardoor het neoliberalisme als nieuwe ideologie kon nestelen in de schoot van de sociaal-democratie. Onder de noemer van “De Derde Weg” nam de sociaal-democratie definitief afscheid van het socialisme en haalden ze het neoliberalisme als ideologie binnen. Wie bang is van een universele ideologie, valt eraan ten prooi.

Zeer terechte kritiek, kijk maar naar de SPD en Labour.

Ook het multiculturalisme viel ten prooi aan het kapitalisme. De progressieve kritiek die nieuwe emancipatiebewegingen maakte op het neoliberalisme zijn vandaag opgeslorpt door de neoliberale ideologie. Zoals de auteurs van het boek ¡Ya Basta! stelden:

“Het neoliberalisme heeft zich immers de oorspronkelijke progressieve kritiek van die nieuwe emancipatiebewegingen eigen gemaakt en speelt die nu uit in zijn eigen voordeel. Zo stelt men de investeringen in lage loonlanden voor als een bijdrage tot ontwikkeling van die gebieden. Daarnaast zijn een aantal identiteiten (migranten, homo’s, werkende vrouwen) die oorspronkelijk als bedreigend werden gezien voor de status quo, er vandaag een essentieel onderdeel van geworden. Hippe bedrijven als Benetton spelen daar handig op in door in hun reclamecampagnes ‘progressief’ te werk te gaan: dat wil zeggen ‘multicultureel’, homo- en milieuvriendelijk. Door deze nieuwe marktsegmenten aan te spreken, meten ze zich niet alleen een modern imago aan, maar verdienen ze er nog sterk aan ook.”

Dat versta ik dus onder de aanpassingskracht van het kapitalisme.

Het multiculturalisme werd net als alle andere progressieve stromingen binnen de ideologie van de markt getrokken. Het multiculturalisme werd een nieuwe afzetmarkt voor nieuwe merken. Het multiculturalisme zorgde er eigenlijk voor dat er een rookscherm verscheen waarachter zich het mondiale kapitalisme kon verschuilen. Al dan niet authentieke culturen werden bedreigd door de toenemende globalisering. De gelijkschakeling, de vervlakking van de cultuur bracht een tegenreactie teweeg bij bepaalde die wilden terugplooien op hun eigen identiteit. Door de geschiedenis van cultuur heen zien we duidelijk dat elke stijlperiode duidelijk verbonden is met de toen heersende politieke, economische en sociale omstandigheden. De Romantiek vertoont een duidelijke verwevenheid met het werkelijke streven naar een natie, op basis van natuur.

Hangt af van binnen welk domein de romantiek zich heeft gemanifesteerd...

Ik kan mij niet voorstellen dat schilders als J.M.W Turner of C.D. Friedrich bezig waren met nationalistische gevoelens. Totaal niet zelfs, extreme verinnerlijking die religieus van aard was enz...

Feit is wel, dat ze elk op hun manier hebben gereageerd op de industrialisering en de ontwikkelingen van hun tijd.

Ook de sociale verhoudingen spelen een rol in de cultuurvorming en – beleving. De muziek aan het begin van de 20ste eeuw had een duidelijk klassenkarakter aangezien bestemd was voor de hogere burgerij. Aan de hand van deze voorbeelden, en aan de hand van de rest van de geschiedenis die iedereen hierop mag napluizen, kunnen wij bewijzen dat de cultuur altijd in relatie staat tot de werkelijkheid waardoor zij wordt geproduceerd.

Jazeker, maar vergeet de vermaning van Engels niet: slechts in laatste instantie is de economie bepalend. Niemand kan los van zijn sociale context worden gezien, maar de graad van afhankelijkheid mag niet overdreven worden. Uiteraard is het anders gesteld met bepaalde cultuurvormen, zo kan de massificatie van het cultuurgebeuren uiteraard niet los van soc-ec ontwikkelingen gezien worden. Kunst en cultuur die daar op reageren en zich aanpassen aan de noden van de markt, kunnen echter niet kritiekloos vergeleken worden met andere cultuurvormen.

Kunstwerken op zich hebben ook een warenkarakter

Inderdaad, maar je moet voorzichtig zijn in je conclusies. Dit wil namelijk niet zeggen dat de kunst in functie van de markt wordt gemaakt.

,

terwijl de cultuurindustriële producten een door en door warenkarakter vertonen.

De cultuurindustrie heeft specifieke kenmerken en staat in contrast met "de elitaire kunst" volgens de belangrijkste theoreticus rond "de cultuurindustrie namelijk Adorno.

Deze cultuurindustrie schijnt een ‘uitvinding’ te zijn van onze tijd, een tijd waarin de ideologie van het neoliberalisme en vermarkting alom is. De wortels daarentegen van de cultuurindustrie liggen in het ontstaan van het kapitalisme. De cultuurindustrie kwam pas echt op gang toen er ook een symbolische markt, naast de ‘normale’ industriële en financiële markt, ontstond, waar kapitalistische bewegingswetten van winst en verlies, efficiëntie,… gelden en waar veel kapitaal kan geïnvesteerd worden. Ook hier deed de winstideologie zijn intrede. De mens was niet meer het subject van de kunst, het werd het object. Hij werd het doel waarom kunst gemaakt werd, de mens werd het aanhangsel van de machinerie van de winst.

Het gaat hier voor alle duidelijkheid om kunst en cultuur voor de massa, dat is het industriële karakter ervan.

Cultuur in alle haar vormen is marktwaar geworden daarom moeten wij als progressieven bouwen aan een alternatieve tegencultuur die verzet kan bieden aan de monocultuur en de volledige uniformisering van de wereld geleidt door McDonalds, Nike, Microsoft die overal hun intrede doen en de lokale markten openbreken. Wat een ramp is voor, meestal zwakke, lokale boeren en zelfstandigen. Deze tegencultuur moet breken met de ideologie van het neoliberalisme, want haar doel is het breken van de solidariteit onder de mensen. Dus daartegenover moet je een ideologie plaatsen van solidariteit, een ideologie waarop mensen zich kunnen verenigen. Een ideologie die mensen bij elkaar brengt op grond van het feit dat ze allen onder het kapitalisme te lijden hebben, het socialisme.

Zeer juist, maar hoe ziet ons economische model er dan uit? Hoe gaan we de productie organiseren?

Velen zullen vertellen dat het socialisme net als alle andere universele ideologieën inherent totalitair en onderdrukkend is. Maar socialisme komt net voort uit een gezamenlijke strijd tegen het kapitalisme. Deze wordt niet van bovenaf opgelegd, maar ontstaat van onderaf doordat mensen elkaar in deze gezamenlijke strijd herkennen. Want de mens kan zijn individuele vrijheid pas in gemeenschap met anderen ontwikkelen.

"Pas in de gemeenschap zijn voor ieder individu de middelen voorhanden om zijn aanleg alzijdig te ontwikkelen; pas in de gemeenschap is daarom persoonlijke vrijheid mogelijk...In de werkelijke gemeenschap bereiken de individuen hun vrijheid in en door hun associatie." (Karl Marx)

Dit heeft hij bijna letterlijk van Hegel overgenomen, ik deel zijn mening volledig.

Na de val van de Muur riep men het einde van de geschiedenis uit. Dit was allesbehalve het einde van de geschiedenis, zolang het kapitalisme zal regeren zitten we maar in de voorgeschiedenis van het kapitalisme. De ontwikkeling van de vrije mens, moet nog altijd beginnen. Laten we van het andersglobalisme een stap in die richting maken!

Ik ben er van overtuigd dat mijn tekst een aantal vragen opwerpt die onbeantwoord zullen blijven aangezien je dan een heel boek kunt schrijven over het kapitalisme. Een aantal boeken bieden een zeer goede actuele kijk op de wereld vandaag en de beweging voor een andere mondialisering. O.a. had ik een tevreden gevoel na het lezen van het boek "Ya Basta! Globalisering van onderop", maar wellicht zijn er nog talrijke interessante boeken, zelfs oudere die razend actueel zijn.

Een concreet organisatorisch alternatief voor het kapitalisme heb ik daar niet in gelezen...