tussentaal, hoe de openbare omroep de bal misslaat

[Pandareus]

Sinds er nogal wat debat is losgebroken over het oprukkende gebruik van een soort tussentaaltje op de openbare omroep krijgen we daarover in de pers natuurlijk reacties pro, en contra.

Tot mijn verwondering is het in het vendeliersblad Doorbraak dat ene Siegfried Bracke de volgens mij beste analyse geeft.

Taalstrijd

Het hing boven het bord in het vijfde studiejaar: Er is geen andere keuze, ABN is de leuze. Het had puntiger gekund, maar het was de huisvlijt van meester Rijckaert. We spraken toen allemaal dialect, en in de klas schoon Vlaams. Meester Rijckaert maakte daar begin jaren zestig ABN van; ook op de koer, zeg liever ‘speelplaats’, zei hij. En we deden dat.

Niet altijd met succes. Ik herinner mij de jongen die huilend naar de meester liep en zei: meester, ze maken mij uit voor jeker. Die jeker, dat was een poging tot hertaling van wat in Oostakker als [???k?r] klinkt. Want dat hadden we wel: een systeem om dialect om te zetten in ABN. Maar soms werkte dat niet. Het woord zeikerd was bovendien volstrekt onbekend.

In de middelbare school was er een ander, strikter systeem: de ABN-kaart. Je kreeg strafpunten als je dialect sprak. En lessen dictie, verplicht voor iedereen. En in mei ’68 stuurden (vooral) pastoors ons de straat op, voor de goede zaak. Maar niet zonder taaladvies. Jongens, het is Leuven Vlaams, met lange aa, niet Vloms.

Nog later, in het eerste jaar Germaanse, was er verplicht Taallabo Uitspraak. Wie daar in mei nog geen groen licht had, mocht het eindexamen vergeten. Net zoals – weer later – bij het journalistenexamen van de BRT. We startten met 1.400. Maar na de eerste stemtest vielen er al meer dan 1.000 mensen af. En dan kwam er enkele maanden later nog een tweede stemtest.

Blauwe brief
Met twaalf begonnen we aan de stage. De vraag was wie van ons de eerste blauwe brief zou krijgen van de taalraadsman. Briefje zonder franje in een blauwe envelop. ‘U zei … en dat was onzinnig, onnozel, onverstaanbaar, flauw en vooral fout. In helder Nederlands zeggen we …’ Wie veel blauwe brieven had, had veel problemen.

Eugène Berode heette de man. Als ik hem later beter leerde kennen begreep ik dat hij alleen maar bezig was met heldere communicatie, en dat goed Nederlands daar een wezenlijk onderdeel van is. Hij verdient een standbeeld.

En er was nog meer. Als je het middernachtnieuws had gelezen, gebeurde het geregeld dat op de verlaten radioredactie de telefoon rinkelde. Aan de andere kant zei dan een onmiskenbaar Nederlandse stem: ‘Ik eis mijn kijk- en luistergeld terug! Met Van het Groenewoud!’ Dat was de vader van Raymond. Over de fouten tegen het Nederlands die je had gemaakt.

Ingestort onderwijs
Veertig jaar later krijg ik telefoon van een dertiger. Hij had mij gezien op televisie, zei hij. Een fragment uit de jaren tachtig. Hij had gemerkt dat we rookten in de studio, en moest daarom lachen. En toen kwam het: Maar waarom sprakte gulder Ollands? Ik ontwijk lafhartig het enige redelijke antwoord: dat hij een slachtoffer van ons ingestorte onderwijs is. Ik zeg dat het toen was wat het toen was.

Het deed me denken aan het verhaal over Hugo Claus die ’s nachts in het centrum van Antwerpen rondloopt en wordt aangesproken door een beschonken West-Vlaming die kennelijk niet weet wie voor hem staat. Claus antwoordt iets, waarop de West-Vlaming: ghi vulen Ollander!

Het doet me denken aan Egmont, de prachtige voorstelling over de Tachtigjarige Oorlog. Met fantastische muziek, en met twee vertellers: een zeventiger, Jan Decleir, en een prille veertiger, Roy Aernouts. De eerste in heerlijk Nederlands, de ander in Vlaams uit de Noorderkempen. Het is ook nu wat het nu is. Helaas.

En toch. Niettemin. Desondanks. Het is een bijzonder dwaas plan van de openbare omroep om de taalzorg te laten schieten, en meer ruimte te laten voor tussentaal.

Taalraadsvrouw
Voor alle duidelijkheid: men gaat dat ook doen; eigenlijk is dat al bezig. Maar toen de taalraadsvrouw dat ook met zoveel woorden zei kwam er zoveel tegenwind dat alleen nog de noodrem overbleef: de krant had het verkeerd begrepen, had niet weergegeven wat werd bedoeld. (De krant liet weten dat het hele stuk vooraf was voorgelegd en goedgekeurd.)

De taalraadsvrouw kwam dat in De Ochtend ook toelichten, zonder twijfel op bevel van hogerhand. In een warrig interview. Onder meer – de vraag was zo voorspelbaar als de zonsopgang – over het taalgebruik van Tom Waes in Het Verhaal van Vlaanderen. De taalraadsvrouw vond het moeilijk daarover iets te zeggen, ze was daar niet bij betrokken. Moest ik de keuze hebben… Ze zweeg. Maar wellicht omdat het haar begon te dagen dat die ‘moest’… Allez, wa was da nu weeral?’

Toch was het ook interessant. Het ging namelijk opvallend veel over diversiteit. De VRT, vond ze, moest ook een stuk – vraag is altijd welk stuk – de maatschappij laten horen. Over dialecten of horen waar iemand vandaan komt, ging het niet. Wel over de taal van Vlamingen die niet Nederlands als eerste taal hebben, met andere accenten. Het was een kwestie van afstemmen op de realiteit. Van woke dus. Ook hier. En ja, tussentaal vond ze geen fijn woord.

Hé broer, hedde gij nog wa nuws jong?

https://doorbraak.be/taalstrijd/

De laffe reactie vanuit de directie van VRT is schrijnend.

Het is niet omdat men vroeger overdreven heeft in taal puritanisme dat dit een reden is om nu zomaar alles toe te laten en dat dan nog te gaan vergoelijken ook. Nivellering naar beneden is nog nooit een efficiënte methode geweest om hoger te willen eindigen.

Deze column zou zeker zijn plaats hebben in de echte pers, Knack of DS bijvoorbeeld.

[quercus]

Oorspronkelijk geplaatst door Pandareus

Sinds er nogal wat debat is losgebroken over het oprukkende gebruik van een soort tussentaaltje op de openbare omroep krijgen we daarover in de pers natuurlijk reacties pro, en contra.

Tot mijn verwondering is het in het vendeliersblad Doorbraak dat ene Siegfried Bracke de volgens mij beste analyse geeft.



https://doorbraak.be/taalstrijd/

De laffe reactie vanuit de directie van VRT is schrijnend.

Het is niet omdat men vroeger overdreven heeft in taal puritanisme dat dit een reden is om nu zomaar alles toe te laten en dat dan nog te gaan vergoelijken ook. Nivellering naar beneden is nog nooit een efficiënte methode geweest om hoger te willen eindigen.

Deze column zou zeker zijn plaats hebben in de echte pers, Knack of DS bijvoorbeeld.

In feite is die nivellering naar beneden een uiting van de zich als een virus verspreidende “woke” mentaliteit. Je mag geen correct Nederlands gebruiken want diegene tot wie je spreekt kan iemand zijn die daar niet zo goed in is als jijzelf. En dat is niet eerlijk…

[Herr Flick]

In de jaren 70 had je dan van die mensen die ABN spraken wat er dikwijls op neerkwam dat ze nog bekakter overkwamen dan dat ze eigenlijk al waren,...

Daarna is er een beweging gekomen die dat beschaafd uit het ABN gehaald heeft waardoor er een AN ontstond.

Ik ben akkoord dat journalisten een AN gebruiken voor het brengen van hun stukken op TV of dat er in informatieve programma's zo duidelijk mogelijk gesproken wordt.

Maar de Ray uit Matroesjka's is de Ray niet zonder Antwaaarps dat marsjeert niet.

Alle loempe foemp brengt die maskes na ies hier...

0f

Verstandelijk uitgedaagde breng die meisjes naar hier... (met zo een Bonavonture Verastenhove stemmeke) (het prototype van dat jaren 70 algemeen bekakt nederlands)

Ge snapt zelf ook wel dat dat niet werkt.

Laat Tom Waas ook zijn eigen zijn, dat werkt anders niet, die antwerpse tongval en non verbale humor maakt het juist goed.

Dus waar nodig kunnen we AN tollereren maar waar dat niet werkt, moet je gewoon toelaten dat er Algemeen Beschaafd Dialect wordt gesproken het maakt onze taal rijker. En niee voor mij moeten ze de west vloamingen nie ondertitelen.

[Onzijdig]

Oorspronkelijk geplaatst door quercus

In feite is die nivellering naar beneden een uiting van de zich als een virus verspreidende “woke” mentaliteit. Je mag geen correct Nederlands gebruiken want diegene tot wie je spreekt kan iemand zijn die daar niet zo goed in is als jijzelf. En dat is niet eerlijk…

Just.
Wat is nu recht voor de raap? "Hou uw mond alstublieft" of " ou du bakkes"

[Pandareus]

Oorspronkelijk geplaatst door quercus

In feite is die nivellering naar beneden een uiting van de zich als een virus verspreidende “woke” mentaliteit. Je mag geen correct Nederlands gebruiken want diegene tot wie je spreekt kan iemand zijn die daar niet zo goed in is als jijzelf. En dat is niet eerlijk…

Dat is zeker een deel van het probleem. Maar het gaat verder dan dat. Deels (maar zeker niet exclusief) door de commerciële zenders zijn er meer en meer muziek en spelletjes programma's gekomen waar men 'vedetten' als presentator gebruikt die nauwelijks AN kunnen praten. En jammer genoeg is VRT daarin meegestapt.
Er zijn 'vedetten' zoals Koen Wauters die inspanningen gedaan hebben en nu zeer correct AN spreken, voor anderen zoals Erik van Looy lijkt het automatisch te gaan. En dan heb je het jammere fenomeen Tom Waes...

Maar wat pas echt erg is, is het onnozele gebral van die taalraadsvrouw die het nog wat zit te vergoelijken...

We moeten uiteraard niet terug naar het bijna stalinistische gedoe van een Eugene Berode die met zijn vingertje zwaait. Maar een minimum mag toch niet teveel gevraagd zijn ?

Op televisie hoort toch geen 'iek hèb zoe-iet van...' onzin ? Of 'iek vind déés...' gelul ? Of 'dees is keineig' kloterij ?

[Skobelev]

Ventje doe uw sletskes eens aan.....(buurvrouw veeel jaren geleden)

nu, in het eerste leerjaar vroeg mijn ma me ook de eerste dagen hoe het was op school en met de "meester".
mijn antwoord was "ik versta hem niet, 't is nen Duitser" (kverstoon hem ni, tes nen Doisj...)
Er werd thuis dan ook ABO gesproken, Algemiejn Beschaufd Oilsjters.

[Pandareus]

Oorspronkelijk geplaatst door Skobelev

Ventje doe uw sletskes eens aan.....(buurvrouw veeel jaren geleden)

nu, in het eerste leerjaar vroeg mijn ma me ook de eerste dagen hoe het was op school en met de "meester".
mijn antwoord was "ik versta hem niet, 't is nen Duitser" (kverstoon hem ni, tes nen Doisj...)
Er werd thuis dan ook ABO gesproken, Algemiejn Beschaufd Oilsjters.

[Herr Flick]

Oorspronkelijk geplaatst door Onzijdig

Just.
Wat is nu recht voor de raap? "Hou uw mond alstublieft" of " ou du bakkes"

Dat hangt al af van de context mijn waarde,

Op een moment waarbij je voor de klas staat, of in een meeting onder collega's kan u zeggen, wil u a.u.b stil zijn, of even uw aandacht...

Op den trein of op cafe waar er ene moeilijk staat te doen

ou du bakkes of ik stoemp a muile toe.. voilla, zo eenvoudig kan het zijn.

[Skobelev]

Oorspronkelijk geplaatst door Pandareus

mijn ma vraagt zich nog steeds af waar ik dat vandaan haalde....

[Herr Flick]

Oorspronkelijk geplaatst door Skobelev

Ventje doe uw sletskes eens aan.....(buurvrouw veeel jaren geleden)

nu, in het eerste leerjaar vroeg mijn ma me ook de eerste dagen hoe het was op school en met de "meester".
mijn antwoord was "ik versta hem niet, 't is nen Duitser" (kverstoon hem ni, tes nen Doisj...)
Er werd thuis dan ook ABO gesproken, Algemiejn Beschaufd Oilsjters.

Toen ik vele jaren geleden in het diepe West Vlaanderen in een fabriek terecht kwam, heb ik de eerste 3 maand ook de taal moeten leren.

Ge had daar dan nog een mix van allerhande West-Vlaamse dialecten door mekaar.

[quercus]

Oorspronkelijk geplaatst door Skobelev

Ventje doe uw sletskes eens aan.....(buurvrouw veeel jaren geleden)

nu, in het eerste leerjaar vroeg mijn ma me ook de eerste dagen hoe het was op school en met de "meester".
mijn antwoord was "ik versta hem niet, 't is nen Duitser" (kverstoon hem ni, tes nen Doisj...)
Er werd thuis dan ook ABO gesproken, Algemiejn Beschaufd Oilsjters.

Destijds was het bij mij thuis niet anders. Maar dan in het West-Vlaams. Mijn ouders waren eenvoudige mensen die het moeilijk hadden om buiten het dialect te geraken.

[Dadeemelee]

Probleem is dat ‘strikt ABN’ zeer onnatuurlijk overkomt in fictie.

https://www.youtube.com/watch?v=WcM2ud5SnLU

[Herr Flick]

Oorspronkelijk geplaatst door quercus

Destijds was het bij mij thuis niet anders. Maar dan in het West-Vlaams. Mijn ouders waren eenvoudige mensen die het moeilijk hadden om buiten het dialect te geraken.

Mijn pa bracht van zijn werk dan nog eens dialecten van overal in t land mee naar huis.

Wat dan weer hielp om in West Vlaanderen en de Limburg en Antwaarpen te integreren.

[Herr Flick]

Oorspronkelijk geplaatst door Dadeemelee

Probleem is dat ‘strikt ABN’ zeer onnatuurlijk overkomt in fictie.

https://www.youtube.com/watch?v=WcM2ud5SnLU

https://www.youtube.com/watch?v=ycym_zP9sTI onze goeie vriend den Brusseleir versus Verastenhoven

[djimi]

Oorspronkelijk geplaatst door Dadeemelee

Probleem is dat ‘strikt ABN’ zeer onnatuurlijk overkomt in fictie.

https://www.youtube.com/watch?v=WcM2ud5SnLU

Tenzij de fictie zich afspeelt in een milieu van strikte ABN-sprekers, natuurlijk.

Nu, wellicht is dat dan eerder fantasy/science fiction.

[Onzijdig]

In een vacatiecentrum in de midi ooit leiding gegeven aan 60 personen.
Qua taal een fantastische ervaring. Westflutten, stroppendragers genteneirs,kiekenfretters brusseleirs, sinjoren Antwaarpe , ajuinen Olst( geweldig taaltje) waaslanders, Limburgers (moeilijk te begrijpen) Kempisch (Turnhout) Maneblussers.
Sommige uitdrukken vergeet ik nooit.

Wiedere, giedere en ziedere.
De zep, de boille en de bijgank
Zee un woendje e mon pull plak de dan
Moeje e moalpere hen
Jamaa, khem zo schoen kaate.
Bluf van mich oaf, tsie moakt mi heet.

Toch super hé die vlomse dialecten.

[Herr Flick]

Oorspronkelijk geplaatst door Onzijdig

In een vacatiecentrum in de midi ooit leiding gegeven aan 60 personen.
Qua taal een fantastische ervaring. Westflutten, stroppendragers genteneirs,kiekenfretters brusseleirs, sinjoren Antwaarpe , ajuinen Olst( geweldig taaltje) waaslanders, Limburgers (moeilijk te begrijpen) Kempisch (Turnhout) Maneblussers.
Sommige uitdrukken vergeet ik nooit.

Wiedere, giedere en ziedere.
De zep, de boille en de bijgank
Zee un woendje e mon pull plak de dan
Moeje e moalpere hen
Jamaa, khem zo schoen kaate.
Bluf van mich oaf, tsie moakt mi heet.

Toch super hé die vlomse dialecten.

Ge moet in t buitenland eens ene op uw plat Vloams een uitscheiting geven als m iets verkeerd gedaan heeft... dat maakt indruk ik kan het u uit eerste hand verzekeren.

Pas op die gast was gewapend met ne knuppel, ... maar die zat rapper terug in zijnen auto dan dat m er uit was gestapt.

[Skobelev]

Oorspronkelijk geplaatst door Onzijdig

In een vacatiecentrum in de midi ooit leiding gegeven aan 60 personen.
Qua taal een fantastische ervaring. Westflutten, stroppendragers genteneirs,kiekenfretters brusseleirs, sinjoren Antwaarpe , ajuinen Olst( geweldig taaltje) waaslanders, Limburgers (moeilijk te begrijpen) Kempisch (Turnhout) Maneblussers.
Sommige uitdrukken vergeet ik nooit.

Wiedere, giedere en ziedere.
De zep, de boille en de bijgank
Zee un woendje e mon pull plak de dan
Moeje e moalpere hen
Jamaa, khem zo schoen kaate.
Bluf van mich oaf, tsie moakt mi heet.

Toch super hé die vlomse dialecten.

Ge zet “de konker” nog vergeiten

[Weyland]

Het deed me denken aan het verhaal over Hugo Claus die ’s nachts in het centrum van Antwerpen rondloopt en wordt aangesproken door een beschonken West-Vlaming die kennelijk niet weet wie voor hem staat. Claus antwoordt iets, waarop de West-Vlaming: ghi vulen Ollander!

Tjongejonge. Ik moet me serieus inhouden. Een West-Vlaming die een West-Vlaming uitschold alleszins.

[TheFourHorsemen]

Oorspronkelijk geplaatst door Dadeemelee

Probleem is dat ‘strikt ABN’ zeer onnatuurlijk overkomt in fictie.

https://www.youtube.com/watch?v=WcM2ud5SnLU

Uiteraard. Voor alles is dus ook zijn plaats.

Zelfs in niet-fictie hoeft het wat mij betreft niet per se AN te zijn. Tom Waes hoeft wat mij betreft in een programma als reizen Waes geen AN te spreken, net omdat het een wat informeler, spontaner programma is.

In zijn rol bij het programma "Het Verhaal van Vlaanderen", vind ik zijn taalgebruik wél storend (zelfs voor een Antwerpenaar ). In zo'n programma zou men wel AN mogen verwachten.