Patroniemen

[Burkide]

Een vraagje voor diegenen die vertrouwd zijn met de geschiedenis van de Nederlandse naamgevingsgebruiken: van m'n grootvader, die allicht nochtans nooit boven Wuustwezel zal zijn geweest, heb ik een boekje uit (volgens het internet) 1892 geërfd, getiteld "De-ci de-l�* en Hollande" en geschreven door ene M. Heins. Het gaat om een reisverslag door het Nederland van het einde van de 19e eeuw. Waar hij dat vandaan gehaald heeft, zal altijd wel een raadsel blijven. Overigens heeft hij het boek allicht nooit gelezen; daarvan getuige het feit dat de meeste bladen nog aan elkaar kleven. Maar toen ik er onlangs in snuisterde, stootte ik op de volgende passage (in het gedeelte over de Nederlandse zeden en gewoonten):

Et, comme si cela ne suffisait pas encore �* bien déterminer la personnalité des gens, on dit très souvent de qui ils sont fils: Wzn = Willemszoon, Jz = Janszoon, Cz = Corneliuszoon, etc., etc.;[...]

Nu dacht ik dat deze gewoonte in ons taalgebied reeds veel eerder was uitgestorven, zo rond de Franse periode. Wanneer is dat dan wel gebeurd? In ieder geval vermoed ik dat we mogen aannemen dat het gebruik reeds op z'n retour was toen hij dit beschreef (en in Vlaanderen allicht al helemaal in onbruik was geraakt).

Ik weet dat de Friezen er nog vrij lang aan hebben vastgehouden, bv. Pieter Jelles Troelstra. Maar hoe zat het bij ons?

[MaGNiFiCaT]

Dit fenomeen komt niet alleen in Nederland voor, maar praktisch in vele landen van Europa.
Henderson, Andersen, Philips, Richards,...
Ook in Vlaanderen zijn heel wat patroniemen: Staes: zn v Eustaes, Pieters, Segers, Matthys, Jansseune, ..... haast onbeperkt.
Op een gegeven moment is men in Vlaanderen bij de namen gebleven die men droeg. In Nederland bleef de familienaam veel langer variabel, maar in Zweden bv bleven de patroniemen nog veel langer variabel, en zijn ze redelijk recent vastgezet, terwijl de namen in Vlaanderen zowat 400-500 jaar vaststaat.
Naast de patroniemen bestaan ook de plaatsnamen (Van Aelst, Van Enghelandt, Vandenbroucke), eigenschapsnamen (Degroote, Dewitte, Devos,...), beroepsnamen (Deconinck, Timmerman), ...

[lombas]

Oorspronkelijk geplaatst door MaGNiFiCaT

Dit fenomeen komt niet alleen in Nederland voor, maar praktisch in vele landen van Europa.
Henderson, Andersen, Philips, Richards,...
Ook in Vlaanderen zijn heel wat patroniemen: Staes: zn v Eustaes, Pieters, Segers, Matthys, Jansseune, ..... haast onbeperkt.
Op een gegeven moment is men in Vlaanderen bij de namen gebleven die men droeg. In Nederland bleef de familienaam veel langer variabel, maar in Zweden bv bleven de patroniemen nog veel langer variabel, en zijn ze redelijk recent vastgezet, terwijl de namen in Vlaanderen zowat 400-500 jaar vaststaat.
Naast de patroniemen bestaan ook de plaatsnamen (Van Aelst, Van Enghelandt, Vandenbroucke), eigenschapsnamen (Degroote, Dewitte, Devos,...), beroepsnamen (Deconinck, Timmerman), ...

Volgens mij gaat het om de gewoonte om BUITEN de "reguliere" achternaam nog een patroniem toe te voegen? Met andere woorden: "Jan Cz Timmermans", &c.

[MaGNiFiCaT]

Oorspronkelijk geplaatst door lombas

Volgens mij gaat het om de gewoonte om BUITEN de "reguliere" achternaam nog een patroniem toe te voegen? Met andere woorden: "Jan Cz Timmermans", &c.

Tot de late middeleeuwen was de familienaam variabel. Maar ook daarna werd werd naast de intussen vaste naam vaak gebruik gemaakt vd patroniem om misverstanden te vermijden. Zeker in gevallen waar meerdere zelfde namen voorkomen op een plaats. Zo ligt bij mijn grootvader nog oude correspondentie van enkele voorvaderen uit de 17de eeuw, begin 1600. De schrijver schreef over zichzelf ................ Adriaen Mathys (Zijn vader heette Mathijs) Van ................. . Terwijl hij gewoon Adriaen Van ............... was. Mathijs had een broer die een zoon had die ook Adriaen heette. Of beter gezegd: Adriaen had een neef die dezelfde naam en voornaam had.

[MaGNiFiCaT]

Ik zeg er meteen bij dat ik over dit onderwerp eigenlijk niet al te veel afweet. Ik schrijf maar wat ik van een ander hoorde.

[Macchiavelli]

Oorspronkelijk geplaatst door lombas

Volgens mij gaat het om de gewoonte om BUITEN de "reguliere" achternaam nog een patroniem toe te voegen? Met andere woorden: "Jan Cz Timmermans", &c.

Op wikipedia lees ik het volgende hierover:

In bepaalde gedeeltes van Zuid-Nederland was het gebruikelijk om zowel een patroniem als een familienaam te gebruiken, bijvoorbeeld "Jan Jans van Galder". Soms werden daarbij meer generaties vermeld: Gerrit Peter Wouters Jans van der Schuur (Gerrit, zoon van Peter, zoon van Wouter, zoon van Jan).

http://nl.wikipedia.org/wiki/Patroniem#Nederland

Wat ik ook niet onwaarschijnlijk acht, is dat men voor de zekerheid die extra achternaam is gaan voeren in een tijd dat men van het ene op het andere naamgevingssysteem overschakelde. Dat beide systemen dus een tijdje naast en door elkaar hebben bestaan.

Mijn Nederlandse oma, die in een dorpje onder Eindhoven woonde, sprak altijd van "Gradjes" als ze het over de buurman had, maar die buurman heette helemaal niet Gerard. De vader van die buurman echter, die heette Gerard (Grad of Gradje in het lokale dialect), en met "Gradjes" werd dus de zoon van Gerard bedoeld.

[Burkide]

Oorspronkelijk geplaatst door lombas

Volgens mij gaat het om de gewoonte om BUITEN de "reguliere" achternaam nog een patroniem toe te voegen? Met andere woorden: "Jan Cz Timmermans", &c.

Klopt. Immers, toen M. Heins dit boek schreef, had ook Nederland al reeds een eeuw een officieel bevolkingsregister, en dus 'vaste' achternamen.

In ieder geval bedank ik alvast iedereen voor de inbreng.