De toekomst van het medium televisie

[Den Duisteren Duikboot]

De VRT wordt geschaduwd door vele politieke waakhonden. Op zich is dat niet vreemd: de overheid is ten enenmale de belangrijkste financier van de VRT, en voor niets gaat de zon op. Overigens, wie van een staatszender, of zelfs nog maar van een individuele journalist, objectiviteit verlangt draait zichzelf en anderen een rad voor de ogen. Objectiviteit is na God de hardnekkigste illusie van de mens, een utopie van het zuiverste water. Journalisten van een politieke voorkeur beschuldigen en op basis daarvan ontslaan, is al evenzeer utopisch, tenzij je steenharde bewijzen op tafel kunt leggen. Het gemopper dat de VRT 'een rode staatszender' is, houdt geen steek als men de huidige individuele connecties met linkse partijen niet kan hard maken.

Waar hoe dan ook nood aan is, is algemene depolitisering en diversiteit.

Politici horen thuis in politieke programma's, ongeacht de partij die ze vertegenwoordigen en evenredig met de kiezerswil en hun huidige macht. Zij moeten kritisch het vuur aan de schenen worden gelegd, maar evengoed de tijd krijgen hun beleidsdaden genuanceerd toe te lichten. Hun aanwezigheid in andere programma's is een vorm van publiciteit die door henzelf (individueel of uit de partijkas) moet worden betaald.

Aangezien objectiviteit een utopie is, is de beste garantie voor een correct aanbod diversiteit. Bedoeld wordt natuurlijk diversiteit van opinies. Die diversiteit mag echter niet beperkt zijn tot politieke diversiteit, maar ook levensbeschouwelijke, religieuze, etc. Kijken we naar het Nederlandse voorbeeld: de KRO en de EO zijn de katholieke pijlers, de NCRV de protestantse; de VPRO staat voor progressief, de TROS melkt de oude, onverslijtbare formules uit. Er zijn buitenbeentjes als BNN (het olijke universum van wijlen Bart de Graaff), HUMAN (internationaal-sociaal geëngageerd) en - jazeker - de NMO (Nederlandse Moslim Omroep: http://www.omroep.nl/nmo). Verscheidene omroepen bieden politieke of actualiteitsprogramma's aan of wisselen elkaar onderling af voor de aanmaak van zulke programma's (Netwerk, Nova, etc.), al dan niet in samenspraak met de overkoepelende NOS. De zendtijd van elke omroep hangt af van het aantal leden dat men aantrekt. Aanvankelijk een kwalijk verzuilingselement, lijkt zulk omroepensysteem vandaag misschien wel de beste garantie voor diversiteit.

Lijkt. Want misschien een nog groter gevaar voor de objectiviteit en de diversiteit is de selectiviteit van de kijker. Zal (bijvoorbeeld) een Vlaams Blok-kiezer nog louter afstemmen op een extreem-rechtse omroep en daardoor a) gespeend blijven van diverse opinies en b) zijn kritische ingesteldheid verliezen? Mag een omroep het verlengstuk zijn van een partij? Dat hoeft niet eens rechtstreeks te gebeuren: het Vlaams Blok heeft immers het politieke monopolie op het extreem-rechtse denken. Als iemand zonder partijkaart een omroep in het leven roept waarin alleen de stokpaardjes van extreem-rechts in de race rijden, waar ligt dan de grens van de politieke onafhankelijkheid? Ik haal nu het Blok als voorbeeld aan, gewoon om mezelf te plezieren, maar deze vlieger gaat net zo goed op voor andere politieke strekkingen.

Rest mij nog een laatste vraag in deze onuitputtelijk interessante topic (ahum): is er eigenlijk nog wel nood aan een openbare omroep? Evolueren we niet (of zouden we niet beter evolueren) naar een model waarin televisiezenders of omroepen groeien uit de consumptiebehoefte van de kijker, een deelnemersveld van afzonderlijke betaalzenders met wellicht veel commercie en hopelijk een paar eigenzinnige kikkers in de vijver, al dan niet gesubsidieerd door de overheid? Hoog tijd om hier eens uitvoerig bij stil te staan. U hebt het woord.

[Dimitri]

Oorspronkelijk geplaatst door Pyramus

De VRT wordt geschaduwd door vele politieke waakhonden. Op zich is dat niet vreemd: de overheid is ten enenmale de belangrijkste financier van de VRT, en voor niets gaat de zon op. Overigens, wie van een staatszender, of zelfs nog maar van een individuele journalist, objectiviteit verlangt draait zichzelf en anderen een rad voor de ogen. Objectiviteit is na God de hardnekkigste illusie van de mens, een utopie van het zuiverste water. Journalisten van een politieke voorkeur beschuldigen en op basis daarvan ontslaan, is al evenzeer utopisch, tenzij je steenharde bewijzen op tafel kunt leggen. Het gemopper dat de VRT 'een rode staatszender' is, houdt geen steek als men de huidige individuele connecties met linkse partijen niet kan hard maken.

Waar hoe dan ook nood aan is, is algemene depolitisering en diversiteit.

Politici horen thuis in politieke programma's, ongeacht de partij die ze vertegenwoordigen en evenredig met de kiezerswil en hun huidige macht. Zij moeten kritisch het vuur aan de schenen worden gelegd, maar evengoed de tijd krijgen hun beleidsdaden genuanceerd toe te lichten. Hun aanwezigheid in andere programma's is een vorm van publiciteit die door henzelf (individueel of uit de partijkas) moet worden betaald.

Tot zover grotendeels eens. Maar een zekere objectiviteit in de berichtgeving is wel degelijk mogelijk, als er geen bepaalde opinie aan vast geplakt wordt.

Aangezien objectiviteit een utopie is, is de beste garantie voor een correct aanbod diversiteit. Bedoeld wordt natuurlijk diversiteit van opinies. Die diversiteit mag echter niet beperkt zijn tot politieke diversiteit, maar ook levensbeschouwelijke, religieuze, etc. Kijken we naar het Nederlandse voorbeeld: de KRO en de EO zijn de katholieke pijlers, de NCRV de protestantse; de VPRO staat voor progressief, de TROS melkt de oude, onverslijtbare formules uit. Er zijn buitenbeentjes als BNN (het olijke universum van wijlen Bart de Graaff), HUMAN (internationaal-sociaal geëngageerd) en - jazeker - de NMO (Nederlandse Moslim Omroep: http://www.omroep.nl/nmo). Verscheidene omroepen bieden politieke of actualiteitsprogramma's aan of wisselen elkaar onderling af voor de aanmaak van zulke programma's (Netwerk, Nova, etc.), al dan niet in samenspraak met de overkoepelende NOS. De zendtijd van elke omroep hangt af van het aantal leden dat men aantrekt. Aanvankelijk een kwalijk verzuilingselement, lijkt zulk omroepensysteem vandaag misschien wel de beste garantie voor diversiteit.

De EO katholiek?! En de paus is protestants zeker!

De oude verdeling is:
katholieke zuil: KRO (Katholieke Radio Omroep)
protestantse zuil: NCRV (Nederlandse Christelijke Radio-Vereniging)
vrijzinnig-protestanten: VPRO (Vrijzinnig Protestantse Radio Omroep)
socialistische zuil: VARA (Vereniging van Arbeiders Radio Amateurs)
liberalen/neutrale zuil: AVRO (Algemeene Vereeniging Radio Omroep)

Al deze omroepen zijn opgericht tussen 1923 en 1926. Vara en VPRO zijn nu nog slechts een lettercombinatie. De Vara is een progressieve omroep gebleven, de VPRO is in de jaren zestig volledig zijn wortels kwijtgeraakt doordat de tolerante vrijzinnige dominees hun omroep min of meer hebben weggegeven aan niet meer zo (of helemaal niet) christelijke jongeren. De VPRO is nu een alternatieve(n en) kwaliteitsomroep.

De EO (Evangelische Omroep) dateert van eind jaren zestig, als alternatief voor de in hun ogen te 'verstrooiende' NCRV, die te weinig handelde naar het christelijk geloof.

De TROS (Televisie en Radio Omroep Stichting) is een anti-zuilenomroep, in de jaren zestig voortgekomen uit een illegaal TV-station op de Noordzee, met vooral 'verstrooiende' programma's.

Veronica was een jongerenomroep die in de jaren zeventig ontstond uit een piratenzender op een schip in de Noordzee. In 1995 gingen ze commercieel.

BNN was een kindje van Veronica-programmamaker Bart de Graaf, die vorig jaar is overleden. De omroep kreeg in 1998 met 60.000 leden een aspirantstatus. Als ze voor 1 januari a.s. niet 150.000 leden voor een vaste status bijeenkrijgt, is het afgelopen.

Alle andere omroepen krijgen zendtijd op basis van de levensbeschouwelijke achtergrond die zij vertegenwoordigen, i.p.v. op basis van het aantal leden. De NPS (Nederlandse Programma Stichting) is een ledenloze omroep die gegroeid is uit de programma-afdeling van de NOS, en heeft als taak geprofileerde programma's te maken die andere omroepen niet maken. De NOS (Nederlandse Omroep Stichting) is inderdaad de overkoepelende omroep voor nieuws, sport en evenementen.

Lijkt. Want misschien een nog groter gevaar voor de objectiviteit en de diversiteit is de selectiviteit van de kijker. Zal (bijvoorbeeld) een Vlaams Blok-kiezer nog louter afstemmen op een extreem-rechtse omroep en daardoor a) gespeend blijven van diverse opinies en b) zijn kritische ingesteldheid verliezen? Mag een omroep het verlengstuk zijn van een partij? Dat hoeft niet eens rechtstreeks te gebeuren: het Vlaams Blok heeft immers het politieke monopolie op het extreem-rechtse denken. Als iemand zonder partijkaart een omroep in het leven roept waarin alleen de stokpaardjes van extreem-rechts in de race rijden, waar ligt dan de grens van de politieke onafhankelijkheid? Ik haal nu het Blok als voorbeeld aan, gewoon om mezelf te plezieren, maar deze vlieger gaat net zo goed op voor andere politieke strekkingen.

In Nederland zorgde de televisie er juist voor dat mensen niet meer alleen naar de eigen omroep luisterden, zoals op de radio, maar ook naar andere omroepen gingen kijken. De televisie is in Nederland juist een van de belangrijkste oorzaken van de ontzuiling geweest.

Mensen kijken toch naar de programma's die ze leuk vinden, of die nu door omroep A of door omroep B worden uitgezonden maakt niets uit. De omroepen zorgen alleen voor de noodzakelijke verscheidenheid. Alleen onder protestanten zijn er wel mensen die alleen naar de eigen omroep kijken, en er zijn ook wel mensen die hun kinderen verbieden naar commerciële omroepen te kijken. Maar voor de rest is er van afscherming voor televisieprogramma's van andere omroepen nooit sprake geweest, in tegendeel.

Rest mij nog een laatste vraag in deze onuitputtelijk interessante topic (ahum): is er eigenlijk nog wel nood aan een openbare omroep? Evolueren we niet (of zouden we niet beter evolueren) naar een model waarin televisiezenders of omroepen groeien uit de consumptiebehoefte van de kijker, een deelnemersveld van afzonderlijke betaalzenders met wellicht veel commercie en hopelijk een paar eigenzinnige kikkers in de vijver, al dan niet gesubsidieerd door de overheid? Hoog tijd om hier eens uitvoerig bij stil te staan. U hebt het woord.

De publieke omroep heeft als taak om een zo breed mogelijk aanbod te geven, met kwalitatieve en minder populaire programma's die niet door de commerciële omroepen gemaakt worden, met programma's voor alle doelgroepen, met programma's van nationaal belang, en ook met concurrerende programma's. Wat mij betreft is dat heel waardevol. Als ik kijk naar het aanbod van de commerciële omroepen in Nederland, ben ik blij dat er ook publieke omroepen zijn en blijven.