Nabil Ben Yadir: “Gelijkheid is iets waar we voortdurend aan moeten werken"

[Bezeke]

Nabil Ben Yadir (“La Marche”): “Gelijkheid is iets waar we voortdurend aan moeten werken”

Dertig jaar geleden organiseerden een paar jongeren uit Franse voorsteden een mars. Wat begon met nog geen twintig mensen, werden er al snel 100.000. De “Mars voor gelijkheid en tegen racisme” was een mijlpaal in de geschiedenis van Frankrijk, al kwam hij niet in de geschiedenisboeken terecht. Nu is er een film die daar verandering in kan brengen.

Pictures

Tussen 15 oktober en 3 december 1983 begon een mars met zeventien deelnemers van Marseille naar Parijs. Bedoeling was om de Fransen te sensibiliseren over gelijkheid en racisme. In die tijd waren er geregeld racistische misdaden en het Front National (FN) haalde zijn eerste verkiezingsoverwinningen binnen. Toen de “Mars voor gelijkheid en tegen racisme” aankwam in Parijs, hadden zich al 100.000 mensen bij de mars aangesloten.

Alles begon met een zoveelste geval van politiegeweld. Toumi Djaïdja, een jongere uit de wijk Minguettes in Lyon, raakte gewond door een politiekogel. In plaats van wraak te zoeken, besliste hij om samen met zijn vrienden en met de hulp van mensen met uiteenlopende achtergrond (progressieve katholieken, feministen…) om van die misdaad een politieke zaak te maken. Het was het begin van de eerste antiracistische beweging op nationaal – én internationaal – niveau.

Nabil Ben Yadir uit Molenbeek brengt dit weinig bekende stukje Franse geschiedenis nu naar het witte doek. De regisseur, bekend van zijn eerste film Les Barons, gooit het met zijn tweede langspeelfilm over een andere boeg. Een film die niet onopgemerkt voorbij zal gaan, niet alleen door het onderwerp, maar ook door de casting (Jamel Debbouze, Olivier Gourmet, Lubna Azabal, Charlotte Le Bon…).

Waarom koos u na Les Barons nu voor iets heel anders met La Marche?

Nabil Ben Yadir. De stap van parkeerwachter zijn naar Les Barons regisseren was eerlijk gezegd groter dan die van Les Barons naar La Marche. (lacht)

Dit verhaal heeft mij diep geraakt. Toen ik het las, vond ik onmiddellijk dat het absoluut verteld moest worden. Waarom probeerden bepaalde politici die mars te recupereren? Waarom hebben ze me nooit verteld dat sommige jongeren uit de voorsteden geïnspireerd waren door Gandhi? Waarom zijn die helden, die nog altijd in leven zijn, nooit in het voetlicht geplaatst? Waarom hebben ze ons willen doen geloven dat het een “migrantenmars” was, terwijl het veel meer was dan dat? Vanaf het moment dat je je onderwerp beheerst, is het gemakkelijk om topacteurs als Olivier Gourmet of Jamel Debbouze te bellen.

De financiering was een pak moeilijker. Ze zeiden me: “Wat? Een film over minderheden? Over Arabieren?” Dat zagen velen niet zitten. De mensen die niet overtuigd waren, hebben we ook niet proberen te overtuigen. Maar iedereen die aan de film heeft meegewerkt, is overtuigd van het belang van deze film. Weet je, een film maken is altijd moeilijk. Maar nu waren er sommige mensen die mij aanraadden er een musical van te maken.

Hoe bent u bij het idee gekomen om het verhaal van die mars te verfilmen?

Nabil Ben Yadir. Ik kwam in contact met Nadia Lakdar, zij heeft het scenario van de film mee geschreven. Zij liep al bijna tien jaar rond met dit idee. Nader Boussandel, de hoofdrolspeler in Les Barons, stelde haar aan mij voor. Hij zei: “Ik stuur je twee bladzijden met een idee van een vriendin. Je zult zien: je moet echt eens met haar afspreken.” Ik heb het in eerste instantie niet gelezen. Toen hij me vroeg wat ik ervan vond, zei ik dat ik het maar niks vond. Hij antwoordde: “Dan heb je het niet gelezen.” Daarna heb ik het gelezen. En toen ik de bladzijden gelezen had, wilde ik onmiddellijk contact met haar opnemen. Samen hebben we dan besloten om opnieuw van een wit blad te beginnen. We zijn van nul af aan herbegonnen, we hebben het opnieuw actueel gemaakt.

Waarom is hierover in dertig jaar tijd nog geen enkele film gemaakt?

Nabil Ben Yadir. En waarom is het een Belg uit Molenbeek die er uiteindelijk toch aan begonnen is… (lacht) Ieder land heeft wel een probleem met zijn geschiedenis. Het zijn altijd toeristen die pas beseffen dat de geschiedenis bijzonder is. Het was bijvoorbeeld een Italiaan die een film maakte over de Frans-Algerijnse oorlog (La battaglia di Algeri, van Gillo Pontecorvo, n.v.d.r.). En Martin Scorsese, een Amerikaan, werkt aan een serie over Leopold II. Zij kunnen het van op een afstand bekijken.

Die mars is geen gemakkelijk thema, want de geschiedenis is ondertussen herschreven. Het was een “Mars voor gelijkheid en tegen racisme”, en het is de “Migrantenmars” geworden. SOS Racisme (een organisatie die aanleunt bij de Franse PS, opgericht één jaar na de Mars, n.v.d.r) heeft heel erg slecht werk geleverd. Er was “Touche pas �* mon pote” (“’t Is mijn vriend, blijf eraf”, een campagne en later de slogan van SOS Racisme, n.v.d.r.), enz. Dat heeft niet bepaald geholpen.

Maar dat er dertig jaar lang niet over gesproken is, dat is niet normaal. Ik denk dat er mensen waren die er geen belang bij hadden dat dit verhaal verfilmd zou worden. Je moet weten dat er vóór SOS Racisme een andere organisatie bestond: SOS Avenir Minguettes. Dat was de organisatie van de initiatiefnemers van de mars zelf. Veel mensen dachten dat dat hetzelfde was, maar dat is niet zo. De mensen van de mars zeiden: “We zijn allemaal Fransen, we moeten allemaal samenwerken.” SOS Racisme verdeelde Frankrijk in tweeën: “Dit zijn de slechten, dat zijn de goeden. Dit zijn de beulen, dat zijn de slachtoffers…” “’t Is mijn vriend, blijf eraf”… Ten eerste, ik ben jouw vriend al niet. En waarom zou ik altijd een slachtoffer zijn? Dat onderdrukte kantje, daar had ik genoeg van…

In de film komt het aspect “voor gelijkheid” ook duidelijk aan bod. Het is meer dan alleen maar migrantenjongeren…

Nabil Ben Yadir. Ja, er waren bijvoorbeeld een heleboel militante vrouwen. Ze hadden een belangrijke rol in de mars. Een van mijn favoriete personages is Kera, de feministe. Ze neemt geen blad voor de mond, ze zegt wat ze denkt – misschien op een verkeerde manier. De mensen zeggen dat ze agressief is; niet hoe ze het zegt, nee, wát ze zegt, is agressief. Maar ze zegt wel dingen die kloppen.

De vrouwen speelden een belangrijke rol, wat bewijst dat de mars niet “alleen maar” tegen racisme was. Een van de eerste deelnemers aan de mars, kwam erbij uit vriendschap met zijn makker, ook al is hij blank… Iedereen is betrokken.

Er zijn mensen die zeggen: “Ja, in Frankrijk is het erg gesteld…” Maar waar is de gelijkheid hier, in België? Gelijkheid is nog altijd iets waar voortdurend aan gewerkt moet worden. Daarom is deze film ook hier bij ons belangrijk. Er was in Antwerpen bijvoorbeeld een procureur die DNA wil laten afnemen bij alle nieuwkomers en pasgeborenen, hij zei dat alle moordenaars zo gevonden zouden kunnen worden. Alsof alle kwaad uit het buitenland komt. Maar Marc Dutroux, van waar komt die?

Het eerste wat wij dachten toen we de film gezien hadden, is: “Ze zouden die film in de scholen moeten laten zien.” Was dat de bedoeling?

Nabil Ben Yadir. Ja, in Frankrijk doen we dat ook en in België proberen we hetzelfde. Door te werken met de jongeren, met die gasten op school, kunnen we vooruitgaan. In Frankrijk willen we dat die mars ook in de geschiedenisboeken van de scholen komt. Daar wordt nu aan gewerkt, maar daar was wel eerst een film voor nodig.

Wat heeft die mars veranderd?

Nabil Ben Yadir. Concreet is toen de eerste black-blanc-beur-beweging (“zwart-wit-bruin”, n.v.d.r.) ontstaan. Dat waren onze grote broers – zowel die van jullie en die van mij – die gestreden hebben voor onze rechten. Toenmalig Frans president François Mitterand heeft hen ontvangen. Een paar maanden later werd een wet tegen racistische misdaden gestemd, en de verblijfs- en arbeidskaart van tien jaar voor alle buitenlanders is toen tot stand gebracht, dat is toch niet niks.

En er zijn jobs gecreëerd bij SOS Racisme… (lacht)

Een Franse minister, Christiane Taubira, werd uitgescholden voor apin en krijgt bijna dagelijks te maken met racistische “uitschuivers”. De film is brandend actueel… Vindt u dat onrustwekkend?

Nabil Ben Yadir. Uiteraard. Een meisje van elf dat een banaan gooit naar een zwarte minister… Zij is niet het probleem, maar haar ouders. Haar kun je altijd nog een tik geven en zeggen: “Je bent heel erg stout geweest.” Maar haar ouders maken me bang. De tongen komen los: vroeger was het racistische discours iets van één rechts-extremist die stond te brullen. Nu nemen ook “democratische” partijen dat discours over. Zoals die ene politicus die Noord-Afrikanen “Noren” noemt (MR-parlementslid Alain Destexhe zei na vandalisme in een metrostation tegen een kennis op Facebook: “je Noorse vrienden zijn weer bezig geweest”, n.v.d.r.). Het zijn die mensen die van haat hun handelsmerk maken.

De mensen moeten ook voor hun eigen deur vegen, voor ze anderen de les gaan spellen. Je had het net over de bananenkwestie met Christiane Taubira in Frankrijk. In Italië is er ook een minister die voor apin werd uitgescholden. Dat vond heel Frankrijk toen schandalig. Maar wanneer hetzelfde in Frankrijk gebeurt, dan vinden ze dat toch een beetje minder schandalig. Of er wordt in elk geval minder over gesproken, want ze willen die kiezers niet misnoegen.

Het discours van ongegeneerd rechts komt ook in “linkse” partijen terecht…1

Nabil Ben Yadir. Ik zat de voorbije maanden veel in Frankrijk, dus ik heb de zaak niet van nabij gevolgd, maar het is toch dankzij de Afghaanse vluchtelingen dat de Belgische daklozen in de watten zullen worden gelegd, niet? Het is toch verbazingwekkend hoe ze zelfs nog een opdeling maken in het lijden van mensen. Er zijn mensen die het recht hebben om te lijden, en mensen die niet dat recht hebben; mensen die het recht hebben om geholpen te worden en mensen die niet dat recht hebben. Het is surrealistisch om te zeggen dat er zelfs in het lijden een hiërarchie bestaat. Lijden kent geen identiteit. Waarom hebben we het alleen in de winter over het daklozenprobleem? Moeten dat niet heel het jaar door een zorg zijn?

Dit geval laat ook zien dat de politiek nu niet meer de partijen zijn, maar personen. Het is een persoonlijke zoektocht naar macht. Eén iemand zegt zoiets, dat wordt gerecupereerd door een groep fascisten, en niemand zegt daar iets over, niemand protesteert. Juist dat is onrustwekkend.

En wat de Afghanen betreft, dat is een moeilijke kwestie want de winter komt eraan. Het Winterplan wordt uitgesteld, wanneer gaan ze het dan uitvoeren? In de zomer misschien? Dat is symptomatisch voor ons asielbeleid. Zoals ik al zei: gelijkheid is iets waar we moeten aan blijven werken.

Na de film was er een journalist die zei: “Ik zou zelf ook een mars willen organiseren!” Was dat ook een van uw bedoelingen?

Nabil Ben Yadir. Mijn bedoeling was dat de kijker op het einde van de film ook eens naar zichzelf kijkt. Dat hij bij het buitengaan naar zijn voeten kijkt, en denkt: “We stappen de hele tijd, waarom zouden we dat dan niet eens voor iets nuttigs doen?” Een stappend volk is een levend volk. Samen met iemand anders stappen zetten naar een gezamenlijk doel, dat is iets buitengewoons.

Gelijkheid is zo geweldig veelzijdig, en het belangt iedereen aan. Maar als iets iedereen aanbelangt, dan heeft het voor niemand nog belang. De Amerikaanse miljardair Waren Buffet zei dat de klassenstrijd bestaat, en dat zijn klasse – die van de rijken – aan het winnen was. Dat is om bang van te worden, maar hij heeft wel gelijk. De mensen moeten hun kracht terugvinden. De mensen hebben gestreden om rechten af te dwingen. Wel, voer dan strijd!

Wat moet er gebeuren om racisme te bestrijden en te komen tot gelijkheid?

Nabil Ben Yadir. Stoppen met in een salonnetje en met een glas wijn in de hand de wereldverbeteraar uit te hangen en zichzelf te bewonderen. Je moet verdomme in actie schieten. Er zijn tegenwoordig mensen die een status op Facebook zetten met “Help de Filipijnen” en dan denken dat ze superactivisten zijn. Virtueel activisme is gebakken lucht. Actievoeren, dat doe je niet met je duim of je wijsvinger. Met “likes” verzamelen, verander je de wereld niet. Een mars organiseren in je straat, in je wijk – zoals die mars in 1983 – dat is met niks begonnen, en als je dan het resultaat ziet… De poëzie komt ook uit Minguettes, uit de wijken.

1. Yvan Mayeur (PS), OCMW-voorzitter en intussen burgemeester van Brussel, bekritiseerde de Afghaanse vluchtelingen die een gebouw bezetten dat bedoeld was voor daklozenopvang. Zijn discours werd overgenomen door fascistische kliek Nation, door een tegenstelling te creëren tussen enerzijds daklozen (Belgen) en anderzijds vluchtelingen (buitenlanders).

http://www.pvda.be/nieuws/artikel/na...en-werken.html