Een voorbeeld van waar Vivaldi ons naartoe aan het leiden is

[De schoofzak]

Heel simpel: dit hangt boven ons hoofd.
Een grote massa die economisch maar net kan overleven.

titel: Dertien jaar na eurocrisis werken Grieken voor minder dan 1.000 euro per maand
https://www.standaard.be/cnt/dmf20230519_95906318

In Athene, ooit het epicentrum van de eurocrisis, verrijzen torens vol dure luxeappartementen. Maar voor de gewone Griek, die zondag naar de stembus trekt, is het tijdperk van de crisis nog lang niet voorbij. ‘Het schuldenprobleem is niet opgelost. We zijn gewoon gewend aan een verarmd leven.’

Op het vervallen terrein van de oude luchthaven van Athene staat een loods die vroeger straaljagers van de Griekse luchtmacht huisde. Nu is ze omgetoverd tot een futuristisch bezoekers?*centrum. Een indrukwekkende maquette laat er zien hoe de stenen vlakte de komende jaren omgevormd zal worden in wat volgens de gids ‘het grootste kustpark in de Europese Unie’ wordt. Waar tot 2001 vliegtuigen taxieden en opstegen, komt een park van 2 miljoen vierkante meter, ‘groter dan Hyde Park in Londen’. Het moet de groene long van de Griekse hoofdstad worden en de Atheners ’s zomers afkoeling bezorgen.

Trappend op een fiets rijd ik virtueel langs de brede fietspaden die zullen worden aangelegd, dwars over een kunstmatig meer dat tijdens de Olympische Spelen in 2004 dienst deed voor de kajakwedstrijden. In een andere ruimte is een appartement vol domotica gebouwd dat de bezoekers en kopers de luxe en het uitzicht moet voorspiegelen die op hen wachten.

Want het ‘Ellinikon-project’, goed voor een investering van 8 miljard dollar, is ook en vooral een enorm vastgoedproject op de overige 3,4 miljoen vierkante meter van het terrein. ‘In de eerste fase, die loopt tot 2026, zal 45 procent van het park aan?*gelegd worden, wordt de haven opgefrist voor 300 jachten en wordt de bouw voltooid van de residentiële woningen, twee luxehotels en de Rivièra-toren’, aldus de gids. Dat laatste gebouw, een ontwerp van het architectenbureau Foster, zal vijftig ?*verdiepingen tellen en moet door de weelderige vegetatie de indruk van een ‘groene toren’ wekken.
Dertien jaar na eurocrisis werken Grieken voor minder dan 1.000 euro per maand
De maquette van Ellinikon zou binnen 25 jaar realiteit moeten zijn. Foto: bar

De bouwwerken voor de toren zijn pas ?*begonnen, maar alles is al uitverkocht. Hoeveel de appartementen kosten, mag de gids niets zeggen. Maar in de Griekse ?*media verschenen al bedragen van 8.000 euro tot 21.000 euro per vierkante meter. Het betekent dat het goedkoopste appartement minstens 900.000 euro kost. De ?*kopers ?*komen uit Griekenland, maar ook uit het buitenland: er zijn investeerders uit de ?*Verenigde Arabische Emiraten en China aan boord.

Later komen er nog meer appartementen, een shoppingcentrum en een zakencentrum en volgt de rest van het park. Het oude terminalgebouw, gebouwd in 1960 door de Fins-Amerikaanse architect Eero Saarinen, wordt een museum. Binnen 25 jaar zou de maquette realiteit moeten zijn.

‘Europees succesverhaal’

Voor de Griekse premier Kyriakos Mitsotakis was de lancering van de werken in oktober vorig jaar een opsteker. Het Ellinikon-project zat jarenlang vast in een administratieve molen en liep vertraging op door de economische crisis. ‘Griekenland schrijft vandaag geschiedenis. Dit is de prelude van een nieuw tijdperk voor de kustlijn en voor Attica’, zei hij bij de opening. ‘Dit is een project zonder voorgaande voor ons land.’ Op termijn moet Ellinikon 75.000 jobs creëren en het toerisme verder aanzwengelen.

Zondag trekken de Grieken naar de stembus. In zijn verkiezingscampagne ?*profileert Mitsotakis, die zijn opleiding ?*genoot in de Verenigde Staten, zich als de man die Griekenland economisch weer op de sporen heeft gezet. De werkloosheid is gedaald tot 10,9 procent in maart. De overheidsschuld is gezakt tot ongeveer 170 procent van het bruto binnenlands product. Het land kan opnieuw geld lenen op de ?*internationale markten.

In de internationale media krijgt Mitsotakis volop lof voor zijn aanpak. ‘Griekenland is een Europees succesverhaal’, titelde The Economist in april. ‘De Griekse economie vertoont beloftevolle tekenen van groei’, aldus de Financial Times.
Lees ook

Griekenland aan de beter?*hand, nu de Grieken nog

Vlassis Missos, die verbonden is aan het Centrum voor planning en economisch ?*onderzoek (Kepe) – het grootste onderzoeksinstituut voor economie in Griekenland – is niet onder de indruk. ‘De crisis van 2009 en de grote recessie, die het bruto binnenlands product met 27 procent deed zakken, zijn nog altijd niet verteerd. Daarna kwamen de pandemie en de inflatie: dat zijn drie elkaar overlappende crisissen. In vergelijking met 2009 ligt het bbp nog altijd lager’, zegt hij in Jimmy’s Coffee Shop, waar veel Griekse parlementsleden komen – het parlement ligt vlakbij.

Het beschikbare inkomen is volgens Missos tussen 2009 en 2023 met 35 procent gedaald. Ook de Financial Times berekende dat het zelfs bij een jaarlijkse groei van 2 procent nog een tiental jaar zal duren voor de Griekse economie weer op het ?*niveau van voor de crisis zit.

Dat de werkloosheid sneller daalt dan men op basis van de groeicijfers zou verwachten – in 2013 bedroeg ze nog 27 procent – schrijft hij toe aan de ‘devaluatie van arbeid in Griekenland door de drie aanpassingsprogramma’s die de trojka van Europese Commissie, IMF en Europese Centrale Bank oplegde’ sinds 2010. Arbeid is goedkoper ?*geworden.
Dertien jaar na eurocrisis werken Grieken voor minder dan 1.000 euro per maand
Graffiti klaagt de naar verhouding dure huur in Athene aan. Foto: bar

‘De voorbije tien jaar stond alles stil voor arbeiders en gepensioneerden’, zegt Missos. ‘Zij voelden niets van de verbeteringen in de groei. Bijna 60 procent van de lonen in de privésector ligt lager dan 1.000 euro, voor zowel voltijdse als deeltijdse arbeid. Wie deeltijds werkt, doet dat meestal omdat die geen voltijdse job vindt. De nieuwe jobs zijn laagwaardig en kunnen de binnenlandse vraag niet stimuleren. De binnenlandse consumptie ligt nog altijd 30 procent lager dan in 2009. Het is door het toerisme dat de algemene consumptie stijgt. De crisis van 2009 en de drie memoranda (de opgelegde hervormingsprogramma’s, red.) zijn voorbij, maar de hervormingen zijn permanent: een ?*devaluatie van het inkomen uit arbeid, de ?*deregulering van arbeid en permanente ?*soberheid. Het schuldenprobleem is niet opgelost. We hebben gewoon geleerd om te wennen aan deze gedevalueerde manier van leven.’

‘50 euro is hier een smak geld’

De centrale markt van Athene blijft een ?*attractie op zich. Aan de zijkanten van de grote hal hangen volledige schapen en geiten te wachten op kopers en wordt vlees vermalen tot gehakt. De centrale hal is het terrein van de visverkopers. Ontelbare soorten vis liggen netjes op ijs uit?*gestald, kleine vissoorten worden op?*geschept in iets wat op een grote frietzak lijkt. Ook hier slabakt de verkoop door de inflatie: ‘We verkopen minder vis. Mensen ?*kopen vooral goedkopere soorten.’ ‘Het is zeer moeilijk’, is te horen.

Een op de vier Grieken loopt nog altijd risico op armoede, volgens de Griekse ?*statistische dienst. Dimitris Nentas, algemeen directeur van de Griekse voedselbank, ziet zowel het aantal mensen in nood als de noden per individu toenemen. ‘De voorbije vier ?* vijf jaar groeide de economie, maar de armen in de samenleving volgen de rest van de samenleving niet. De kloof tussen arm en rijk groeit.’
Dertien jaar na eurocrisis werken Grieken voor minder dan 1.000 euro per maand
De centrale markt van Athene: ‘Mensen kopen vooral goedkopere vis.’ Foto: afp

Hij verwijst naar cijfers van Eurostat: ‘Sinds 2019 zien we de voedselonzekerheid jaar na jaar met kleine stapjes stijgen: 11 procent in 2019, 12 procent in 2020. Voedselonzekerheid betekent dat je bijvoorbeeld geen geld hebt om vlees te ?*kopen, dat je niet op een degelijke manier kunt leven. Het zegt beter dan de armoedecijfers hoe de samenleving eraan toe is.’

Een groot deel van de mensen die bij de voedselbank aankloppen, kreeg te maken met een ongeval of een ziekte en stond daardoor voor extra uitgaven. ‘Vaak hebben ze meer dan het minimuminkomen, misschien 15.000 euro per jaar. Maar als er iets gebeurt in de familie – met de kinderen, ouders of grootouders – zijn die extra uitgaven er te veel aan en komen ze om hulp vragen. Zelfs voor een familie met twee kinderen van wie de beide ouders werken is 50 euro hier een smak geld.’
Grieken moeten in juli wellicht opnieuw naar stembus

De kans is zeer groot dat er zondag na de verkiezingen geen nieuwe regering gevormd kan worden in Griekenland. Zittend premier Kyriakos Mitsotakis sluit (tot nog toe) een coalitieregering uit. Hij mikt opnieuw op een volstrekte meerder?*heid. Zondag zit die er niet in, ook al wordt zijn partij Nea Dimokratia volgens de peilingen met ruim 30 procent opnieuw de grootste. Hij zet in op een tweede ronde, omdat de grootste partij dan een bonus krijgt in parlementszetels.

Die tweede ronde kan alleen vermeden worden als het uiterst-linkse Syriza van oud-premier Alexis Tsipras en de sociaaldemocraten van Pasok erin slagen een meerderheid te behalen.

De grote onbekende is hoe de jonge kiezers zullen stemmen – de peilingbureaus hebben het moeilijk om hun stemgedrag in te schatten. (bar)

De inflatie hakt stevig in de gezins?*budgetten, net als de sterk stijgende huurprijzen doordat buitenlanders huizen ?*opkopen. Griekenland heeft nog altijd een systeem van gouden visa: wie meer dan 250.000 in vastgoed investeert, krijgt in ruil een Europees paspoort. Tussen maart 2022 en maart 2023 werd er zo voor 1,5 miljard vastgoed gekocht. Premier Mitsotakis erkende dat daardoor de huur?*prijzen stijgen en dat Grieken – vooral in Athene – uit hun huizen verdreven worden. Daarom wordt de limiet voor een gouden visum binnenkort opgetrokken tot 500.000 euro in de meest gegeerde delen van Athene en de ?*eilanden Mykonos en Santorini.

Zelf heeft Nentas het geluk dat zijn ?*familie een eigen huis heeft. Maar wat zijn vader overkwam, is veelzeggend: ‘Mijn ?*vader was leraar in een openbare school en ging met pensioen rond 2012. Hij dacht voor de crisis dat hij wist wat zijn pensioen zou zijn, ?*zoals je weet dat je in het water kunt duiken en zwemmen. Twee jaar geleden onderging hij een zware operatie aan zijn hart en nu is hij officieel erkend als mindervalide. Een week geleden kreeg hij te horen dat hij daardoor het pensioen krijgt dat hij elf jaar geleden zou hebben gekregen als er geen memoranda ?*waren ?*geweest. Hij was zo gelukkig! Hij moest eerst mindervalide te worden om zijn normaal pensioen te krijgen.’

Maagd Maria

Alexis Tsipras, leider van het uiterst linkse Syriza en premier van 2015 tot 2019, ?*belooft de kiezers dat hij het minimumloon al op 1 juli zal optrekken van 780 tot 880 euro per maand en jaarlijks zal indexeren als hij ?*premier wordt. De lonen in de openbare sector wil hij met 10 procent verhogen en de pensioenen met 7,5 procent. Mitsotakis spiegelt de kiezer tot 2027 een verhoging voor van het gemiddelde loon van 1.170 euro tot 1.500 euro en het minimumloon tot 950 euro, terwijl de pensioenen op 1 januari met 3 ?* 4 procent zouden stijgen.

Op het Syntagmaplein heeft Nea Dimokratia, de partij van Mitsotakis, een heuse chalet opgetrokken waar voorbijgangers kunnen praten met partijmensen en folders in de handen geduwd krijgen. ‘Standvastig. Vastberaden. Vooruit’, zijn de slogans van de premier.

Maar tot dinsdag stonden er veel meer Atheners aan te schuiven voor de grote ?*kathedraal, waar een bijzonder icoon van de heilige berg Athos twee weken lang tentoongesteld werd. Alsof ze meer geloof hechten aan de maagd Maria dan aan hun politici.