Het kapitalisme is in crisis (het verzet niet)

Wisord · 21 maart 2010, 23:40

Het kapitalisme is in crisis (het verzet niet)
De wereld is rond maar draait vierkant. De baseline van de Dag van het Socialisme bekt goed. Maar wie af en toe zijn tv aanzet, weet: het is de nagel op de kop.

Systeemcrisis
Wij beleven een systeemcrisis. Een crisis van het kapitalisme waarbij alle tegenstellingen zich snel ophopen. Die crisis treft zowel de economie, de financiën, de staten zelf, de sociale situatie, de democratie, en de internationale betrekkingen. Aan de basis ligt een zware crisis van overproductie, in omvang en impact alleen te vergelijken met de crisis van de jaren 30. Door de massale tussenkomst van de staten is de crisis verder uitgedeind naar de staatsfinanciën. Dat maakt de crisis nog globaler dan die van tachtig jaar geleden en even uitzichtloos. We staan voor een lange periode van economische stilstand, van grote herstructureringen en zware besparingsplannen. Daar komt een uitdaging bovenop die in de komende tien jaar tot grote maatschappelijke kenteringen dwingt: de opwarming van de aarde. Het kapitalisme zit langs alle kanten diep in het moeras.

Weerstand
De weerstand in de wereld groeit en ook in ons land zijn de kiemen van een kentering aanwezig. Dat was het signaal van de stakingen bij AB InBev, Alken Maes, Janssen Pharmaceutica… en van de Mars voor Werk met 35.000 deelnemers. Dat signaal gaat ook uit van de nieuwe witte woede en van de prille actiebereidheid bij Carrefour. Eenmaal mensen de kracht in zichzelf vinden en vertrouwen in het volk stellen, zijn ze tot grote dingen in staat. Er zal meer vraag komen naar een coherente verklaring, naar concrete oplossingen en naar een consequente partij die voor de werknemersbelangen staat.

Overproductie
Aan de basis ligt de economische crisis van overproductie. De naoorlogse groei kwam al tot stilstand in 1973. Toen deze crisis van overproductie veel dieper bleek dan alleen maar een “oliecrisis” greep de burgerij naar een agressieve neoliberale aanpak. Dat leidde tot een globalisering en liberalisering van de financiële markten, tot een wildgroei van krediet en speculatie. De vraag werd op die manier kunstmatig opgepept. Vandaag zijn die zeepbellen uiteengespat en ligt de crisis van overproductie naakt voor ons. Voor het eerst sinds de jaren 30 daalde vorig jaar (2009) de wereldwijde rijkdom (het wereld bruto nationaal product − bnp). En de wereldhandel daalde met 20 %. Europa zit nu in het oog van de storm. Het bnp in de VS daalde met 3 % en in Europa met 4,1 % (Ierland – 7,5 %; Spanje – 3,7 %; Frankrijk – 2,2 %; Nederland – 4,5 %; Duitsland – 5 %). In ons land daalde de productie vorig jaar met 2,9 %. Dat zijn zware dalingen, ongezien sinds de crisis van 1929. De werkloosheid haalt hoge scores. Ze is in de meeste landen met de helft of met vier vijfde gestegen. Men verwacht in Spanje een werkloosheidsgraad van 19,8 % (tegenover 11,3 % in 2008), 14,8 % in Ierland (tegenover 6 %), 11,6 % in Duitsland (tegenover 7,3 %) en 11,2 % in Frankrijk (tegenover 7,4 %). Vorig jaar kwamen er in België 65.000 werklozen bij. In de hele Europese Unie liep dat op tot 5 miljoen extra werklozen (21,8 miljoen in totaal, of 9,1 %).

Business as usual
Het jaarrapport van de Nationale Bank bevestigt: er is een licht herstel, maar dat is bijzonder broos. De relanceplannen van de overheid hebben verhinderd dat de economie nog verder wegzakte en het aanvullen van de voorraden in de bedrijven zorgde voor een licht herstel. Dat is geen heropleving, want er is geen hernieuwde vraag naar goederen en diensten. Het overheidsgeld is op en ook de privéconsumptie zal in deze periode van snel stijgende werkloosheid uiteraard niet toenemen. Er zijn ook geen nieuwe investeringen want de industriële sector kampt nog altijd met overproductie. Voor de crisis werd de productiecapaciteit in ons land voor 85 % benut. Vandaag wordt volgens de Nationale Bank slechts 75 % van de productiecapaciteit gebruikt. Dat een kwart van die capaciteit niet wordt gebruikt, zal aanleiding geven tot nieuwe zware herstructureringen. En ook de export van ons land is vorig jaar sterk teruggevallen: tot – 16 %.

Financiële crisis
De financiële crisis werd in bedwang gehouden met het grootste bedrag in de geschiedenis van de mensheid: 2.000 miljard dollar van de staten (200 miljard euro in de EU). Die interventie is er gekomen met de belofte dat de financiële wereld grondig zou hervormd worden. Maar eenmaal de bankiers en speculanten het geld ontvangen hadden, schakelden ze zonder verpinken opnieuw over naar business as usual. Het is erger dan ooit. De les die de aasgieren trokken, luidt: “We hebben geleerd dat een hartaanval niet dodelijk is.” (Rubinstein van de Carlyle Group in Davos) Vrij vertaald: de overheden komen ons toch ter hulp, want wij zijn too big to fail. Er is niets veranderd, ondanks alle ronkende beloftes. Het speculeren gaat gewoon door. De bonussen lopen ongestoord verder, al komen die sommen nu bijna rechtstreeks van ons belastinggeld. De CEO van Goldman Sachs bijvoorbeeld kreeg onlangs nog een bonus van 9 miljoen dollar. Meer nog, met het geld dat ze gekregen hebben van de staten speculeren deze haaien nu tégen de staten. De Griekse staat kreeg een aanval van speculanten te verwerken en het Japanse beurshuis Nomura adviseert om ook België in de tang te pakken wegens de hoge staatsschuld, de wankele banken en de bijzonder grote som aan hulp en garanties voor de banksector.

Crisis staten
We gaan naar een crisis van de staten (van de begrotingen). Alle inspanningen van de werkende bevolking om de Maastrichtnormen te halen, zijn in één klap weggeveegd. Griekenland, Ierland en Spanje tellen een begrotingstekort van meer dan 10 % van hun bruto binnenlands product (bbp). De VS 10 %. Frankrijk 8,3 %, Portugal 8 % en België 6 %. Het geld is naar de banken gegaan en er is haast geen geld over voor een keynesiaanse politiek. In Europa gaat gemiddeld slechts 1 % van het bbp naar herstelplannen (Duitsland 1,5 %, Nederland 1 %, Frankrijk 0,9 %, België 0,4 %). In de VS is dat 2 %, terwijl China 7,1 % van zijn bbp in een herstelplan investeert. Het kapitalisme weet in de EU niets anders te bedenken dan de Maastrichtnormen (het stabiliteitspact) en de compleet mislukte concurrentiestrategie van Lissabon opnieuw te serveren, onder de naam “Europa 2020”. Dat is meteen ook de inzet van de Europese top dit voorjaar in Brussel en van het Belgische voorzitterschap in de tweede helft van dit jaar. De Europese conservatieven, liberalen, nationalisten, sociaaldemocraten en groenen zijn het daarover roerend eens. Er staan overal besparingsplannen te wachten waarvan iedereen zegt dat ze zeer hard pijn gaan doen. Het is een offensief “zonder taboes”.

In ons land heeft de regering de zware besparingsmaatregelen uitgesteld in afwachting van een heropleving van de economie. Die komt er dus niet, en nu wacht een drastisch besparingsplan van meer dan negen miljard euro om het tekort op de begroting terug te brengen tot 3 % van het bbp in 2012, zoals de Europese Commissie het oplegt. In totaal is er een tekort van meer dan 18 miljard euro aan te zuiveren.

De situatie in Griekenland (en Spanje, Ierland, Portugal) leidt tot een allereerste crisis van de eurozone zelf. De tegenstellingen in de EU groeien: tussen Duitsland met zijn relatief sterkere economie en de mediterrane landen, de landen in Oost-Europa en de Baltische staten, die het zwaarst door de crisis zijn getroffen. Er zijn ook groeiende tegenstellingen tussen de EU en de VS.

Sociale crisis
De dubbele aanval van de komende jaren − met een nieuwe golf van herstructureringen (waar Carrefour slechts de voorbode van is) en tegelijk drastische besparingen − zal leiden tot een groeiende sociale crisis. Vandaag worden de gevolgen van de crisis nog altijd het zwaarst gevoeld door wie van sociale uitkeringen leeft: gepensioneerden, werklozen, zieken… De armoede is ook in ons land voornamelijk in die categorie te vinden. Deze mensen zullen het nog moeilijker krijgen en ze zullen talrijker worden. Er zijn nieuwe organisatievormen nodig om deze groeiende groep uitgeslotenen in de strijd van de werkende bevolking te betrekken. Maar in de volgende fase zullen ook meer en meer actieve mensen de crisis scherper aan den lijve ondervinden. Met dalende loons- en arbeidsvoorwaarden en ook met financiële moeilijkheden. De geesten worden al voorbereid op die situatie: “Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog zal de toekomstige generatie het slechter hebben dan de huidige generatie,” klinkt het. Knack schrijft: “Ook in België, waar de werkloosheid dit jaar het recordpeil van 1970 zal benaderen, komt het sociale systeem onder grote druk. De komende jaren moet de federale regering voor ruim 18 miljard gaan snoeien. Vooral de middenklasse dreigt het slachtoffer te worden van die besparingen. Tenzij het bedrijfsleven tot nieuwe inspanningen bereid zou zijn.”

Crisis internationale betrekkingen
Dat alles leidt ook tot een crisis van de internationale betrekkingen. De kloof tussen de ambities van de VS en hun vermogen om ze te realiseren blijft groeien. De macht van de dollar taant. Op elk continent groeit het verzet tegen de militaire plannen en de werelddominantie van de VS. In de VS zelf wordt de economie intussen verder gemilitariseerd. Vorig jaar werd de reusachtige som van 1.000 miljard dollar gespendeerd aan het militaire apparaat. Onder Obama is dat bedrag dus toegenomen: vandaag gaat een vierde van al het federale belastinggeld daar rechtstreeks naartoe. Het oorlogskruit stapelt zich op.

Er zijn groeiende spanningen
a) Tussen de VS en China

China is de snelst opkomende economische macht ter wereld en komt als overwinnaar uit de kredietcrisis. In februari 2010 werd China het grootste exportland ter wereld. China bezit meer dan een vijfde van de buitenlandse schuld van de VS. Beide landen zijn elkaars belangrijkste handelspartner, maar China werkt actief aan een alternatief. China bouwde de grootste vrijhandelsgemeenschap ter wereld uit: de Asean + China, samen goed voor meer dan twee miljard mensen. China sloot, los van de VS, een allround samenwerking af met Rusland en vier Centraal-Aziatische republieken, de zogenaamde Shanghai Cooperation Organisation, die met India, Pakistan en Iran ondertussen een derde van de wereldbevolking telt. China breidt zijn samenwerking ook verder uit naar Afrika en naar Latijns-Amerika. In Kopenhagen hebben de landen van de BASIC-groep (Brazilië, Zuid-Afrika, India en China) voet bij stuk gehouden, tegen Obama en de Europese Unie in. China trad er op als woordvoerder van de arme landen en de groeilanden, die veel zwaardere inspanningen eisen van de ontwikkelde landen om de CO2-uitstoot te verminderen. Van hun kant nemen de VS een strakkere houding aan tegenover China. Ze eisen dat China zijn munt opwaardeert en hebben nieuwe invoerbeperkingen opgelegd. Washington verkocht voor zes miljard dollar wapens aan Taiwan, en Obama ontving de Dalai Lama op het Witte Huis. Op het Aziatische continent worden nieuwe Amerikaanse basissen gebouwd.

b) Tussen de VS en de rest van de wereld

- De door Obama aangekondigde terugtrekking uit Irak is op de lange baan geschoven en hij stuurde 30.000 extra troepen naar Afghanistan, waar ze een groot offensief opzetten. Maar de westerse bezettingstroepen lopen in beide landen vast.
- De VS en Israël willen Iran aanpakken om zijn (internationaal rechterlijk toegestane) verrijking van uranium. Zij botsen op een Iran dat vasthoudt aan zijn soevereiniteit en op het veto van China.
- In Latijns-Amerika is er groeiend verzet tegen de plannen voor zeven nieuwe militaire basissen van de VS in Colombia, tegen de staatsgreep in Honduras, tegen de voortdurende blokkade van Cuba en tegen de dreigementen aan het adres van Venezuela De ALBA-landen zetten hun regionale integratie voort, zonder en dus tegen de VS.
- Door de herstellende economie en de meer autonome houding van Rusland slaagt de NAVO er niet meer in zijn expansie oostwaarts verder te zetten.
- Er ontwikkelen zich nieuwe economische polen die een eigen koers proberen te varen los van het Westen. Het gaat onder meer om Brazilië, India en Zuid-Afrika.

Democratische crisis
De economische crisis, de financiële crisis, de crisis van de staten, de sociale crisis en de crisis van de internationale betrekkingen leiden ook tot een democratische crisis. In de VS heeft Wall Street het Congres opzijgezet om het economische beleid te bepalen. De financieel-industriële elite dicteert de politieke oriëntatie. Ze eist “echt leiderschap”, ze roept om “sterke regeringen” (volmachtregeringen). Hier spreekt de angst voor het volksverzet. De elite verwacht veel nieuw protest omdat voor veel mensen de sociale onzekerheid wacht. Ter beteugeling van dat verzet wordt het repressie- en controlearsenaal drastisch uitgebreid en veralgemeend tot een reusachtige Big Brother. De criminalisering van dat verzet geraakt in een stroomversnelling. Denk maar aan de dwangsommen, de afdankingen van delegees bij Fiat, de intimidatie bij Procter & Gamble, de BIM- en BOM-wetten die politie en staatsveiligheid meer armslag en macht geven enzovoort.

Klimaatcrisis
De kapitalistische productiewijze heeft ons niet alleen tot de overproductiecrisis gebracht, ze is ook verantwoordelijk voor de klimaatcrisis. Er is een gigantische omwenteling in de productiewijze nodig om naar een koolstofarme productie te gaan. Maar zelfs de minimumdoelstellingen van Kopenhagen zijn jammerlijk mislukt. Die omwenteling kan er niet komen zonder een drastische en geplande ingreep van lange duur. Maar dat botst met het wezen van het kapitalisme, waar de “onzichtbare hand” van de markt over alles regeert. Ook over de koolstofuitstoot. Veel zwaar vervuilende bedrijven verdienen nu extra door de verkoop van uitstootrechten want door de crisis is er een dik overschot aan rechten. Nee, duurzaam resultaat kan niet als het klimaat van de markt afhangt.

Friedman versus Marx
De veelvoudige crisis waarin het kapitalisme zich bevindt, biedt kansen en mogelijkheden om het socialisme opnieuw op de agenda te zetten. Dat ziet ook Joseph Stiglitz, die ooit ontslag nam als hoofdeconoom van de Wereldbank: “Tot de erfenis van de huidige crisis hoort het gevecht om de ideeën, om de vraag welk economisch systeem het beste is voor het volk. Nergens wordt dat gevecht feller gevoerd dan in de derde wereld, in Azië, Latijns-Amerika en Afrika waar 80 procent van de mensheid woont. Daar woedt de ideeënstrijd tussen kapitalisme en socialisme. (…) De geschiedschrijvers zullen later opmerken dat de periode van het Amerikaanse triomfalisme na 1989 nauwelijks twintig jaar geduurd heeft. (…) Na de val van de Muur vervingen de communistische landen in Oost-Europa Karl Marx door Milton Friedman. De nieuwe religie bracht hen geen heil. Veel landen kunnen niet alleen concluderen dat het volkomen vrije kapitalisme op zijn Amerikaans heeft gefaald, maar ook dat het concept zelf van de markteconomie niet werkt.”

21 maart 2010, 23:40	#1
Wisord Banneling Geregistreerd: 5 januari 2010 Locatie: Lommel Berichten: 10.022	Het kapitalisme is in crisis (het verzet niet) Het kapitalisme is in crisis (het verzet niet) De wereld is rond maar draait vierkant. De baseline van de Dag van het Socialisme bekt goed. Maar wie af en toe zijn tv aanzet, weet: het is de nagel op de kop. Systeemcrisis Wij beleven een systeemcrisis. Een crisis van het kapitalisme waarbij alle tegenstellingen zich snel ophopen. Die crisis treft zowel de economie, de financiën, de staten zelf, de sociale situatie, de democratie, en de internationale betrekkingen. Aan de basis ligt een zware crisis van overproductie, in omvang en impact alleen te vergelijken met de crisis van de jaren 30. Door de massale tussenkomst van de staten is de crisis verder uitgedeind naar de staatsfinanciën. Dat maakt de crisis nog globaler dan die van tachtig jaar geleden en even uitzichtloos. We staan voor een lange periode van economische stilstand, van grote herstructureringen en zware besparingsplannen. Daar komt een uitdaging bovenop die in de komende tien jaar tot grote maatschappelijke kenteringen dwingt: de opwarming van de aarde. Het kapitalisme zit langs alle kanten diep in het moeras. Weerstand De weerstand in de wereld groeit en ook in ons land zijn de kiemen van een kentering aanwezig. Dat was het signaal van de stakingen bij AB InBev, Alken Maes, Janssen Pharmaceutica… en van de Mars voor Werk met 35.000 deelnemers. Dat signaal gaat ook uit van de nieuwe witte woede en van de prille actiebereidheid bij Carrefour. Eenmaal mensen de kracht in zichzelf vinden en vertrouwen in het volk stellen, zijn ze tot grote dingen in staat. Er zal meer vraag komen naar een coherente verklaring, naar concrete oplossingen en naar een consequente partij die voor de werknemersbelangen staat. Overproductie Aan de basis ligt de economische crisis van overproductie. De naoorlogse groei kwam al tot stilstand in 1973. Toen deze crisis van overproductie veel dieper bleek dan alleen maar een “oliecrisis” greep de burgerij naar een agressieve neoliberale aanpak. Dat leidde tot een globalisering en liberalisering van de financiële markten, tot een wildgroei van krediet en speculatie. De vraag werd op die manier kunstmatig opgepept. Vandaag zijn die zeepbellen uiteengespat en ligt de crisis van overproductie naakt voor ons. Voor het eerst sinds de jaren 30 daalde vorig jaar (2009) de wereldwijde rijkdom (het wereld bruto nationaal product − bnp). En de wereldhandel daalde met 20 %. Europa zit nu in het oog van de storm. Het bnp in de VS daalde met 3 % en in Europa met 4,1 % (Ierland – 7,5 %; Spanje – 3,7 %; Frankrijk – 2,2 %; Nederland – 4,5 %; Duitsland – 5 %). In ons land daalde de productie vorig jaar met 2,9 %. Dat zijn zware dalingen, ongezien sinds de crisis van 1929. De werkloosheid haalt hoge scores. Ze is in de meeste landen met de helft of met vier vijfde gestegen. Men verwacht in Spanje een werkloosheidsgraad van 19,8 % (tegenover 11,3 % in 2008), 14,8 % in Ierland (tegenover 6 %), 11,6 % in Duitsland (tegenover 7,3 %) en 11,2 % in Frankrijk (tegenover 7,4 %). Vorig jaar kwamen er in België 65.000 werklozen bij. In de hele Europese Unie liep dat op tot 5 miljoen extra werklozen (21,8 miljoen in totaal, of 9,1 %). Business as usual Het jaarrapport van de Nationale Bank bevestigt: er is een licht herstel, maar dat is bijzonder broos. De relanceplannen van de overheid hebben verhinderd dat de economie nog verder wegzakte en het aanvullen van de voorraden in de bedrijven zorgde voor een licht herstel. Dat is geen heropleving, want er is geen hernieuwde vraag naar goederen en diensten. Het overheidsgeld is op en ook de privéconsumptie zal in deze periode van snel stijgende werkloosheid uiteraard niet toenemen. Er zijn ook geen nieuwe investeringen want de industriële sector kampt nog altijd met overproductie. Voor de crisis werd de productiecapaciteit in ons land voor 85 % benut. Vandaag wordt volgens de Nationale Bank slechts 75 % van de productiecapaciteit gebruikt. Dat een kwart van die capaciteit niet wordt gebruikt, zal aanleiding geven tot nieuwe zware herstructureringen. En ook de export van ons land is vorig jaar sterk teruggevallen: tot – 16 %. Financiële crisis De financiële crisis werd in bedwang gehouden met het grootste bedrag in de geschiedenis van de mensheid: 2.000 miljard dollar van de staten (200 miljard euro in de EU). Die interventie is er gekomen met de belofte dat de financiële wereld grondig zou hervormd worden. Maar eenmaal de bankiers en speculanten het geld ontvangen hadden, schakelden ze zonder verpinken opnieuw over naar business as usual. Het is erger dan ooit. De les die de aasgieren trokken, luidt: “We hebben geleerd dat een hartaanval niet dodelijk is.” (Rubinstein van de Carlyle Group in Davos) Vrij vertaald: de overheden komen ons toch ter hulp, want wij zijn too big to fail. Er is niets veranderd, ondanks alle ronkende beloftes. Het speculeren gaat gewoon door. De bonussen lopen ongestoord verder, al komen die sommen nu bijna rechtstreeks van ons belastinggeld. De CEO van Goldman Sachs bijvoorbeeld kreeg onlangs nog een bonus van 9 miljoen dollar. Meer nog, met het geld dat ze gekregen hebben van de staten speculeren deze haaien nu tégen de staten. De Griekse staat kreeg een aanval van speculanten te verwerken en het Japanse beurshuis Nomura adviseert om ook België in de tang te pakken wegens de hoge staatsschuld, de wankele banken en de bijzonder grote som aan hulp en garanties voor de banksector. Crisis staten We gaan naar een crisis van de staten (van de begrotingen). Alle inspanningen van de werkende bevolking om de Maastrichtnormen te halen, zijn in één klap weggeveegd. Griekenland, Ierland en Spanje tellen een begrotingstekort van meer dan 10 % van hun bruto binnenlands product (bbp). De VS 10 %. Frankrijk 8,3 %, Portugal 8 % en België 6 %. Het geld is naar de banken gegaan en er is haast geen geld over voor een keynesiaanse politiek. In Europa gaat gemiddeld slechts 1 % van het bbp naar herstelplannen (Duitsland 1,5 %, Nederland 1 %, Frankrijk 0,9 %, België 0,4 %). In de VS is dat 2 %, terwijl China 7,1 % van zijn bbp in een herstelplan investeert. Het kapitalisme weet in de EU niets anders te bedenken dan de Maastrichtnormen (het stabiliteitspact) en de compleet mislukte concurrentiestrategie van Lissabon opnieuw te serveren, onder de naam “Europa 2020”. Dat is meteen ook de inzet van de Europese top dit voorjaar in Brussel en van het Belgische voorzitterschap in de tweede helft van dit jaar. De Europese conservatieven, liberalen, nationalisten, sociaaldemocraten en groenen zijn het daarover roerend eens. Er staan overal besparingsplannen te wachten waarvan iedereen zegt dat ze zeer hard pijn gaan doen. Het is een offensief “zonder taboes”. In ons land heeft de regering de zware besparingsmaatregelen uitgesteld in afwachting van een heropleving van de economie. Die komt er dus niet, en nu wacht een drastisch besparingsplan van meer dan negen miljard euro om het tekort op de begroting terug te brengen tot 3 % van het bbp in 2012, zoals de Europese Commissie het oplegt. In totaal is er een tekort van meer dan 18 miljard euro aan te zuiveren. De situatie in Griekenland (en Spanje, Ierland, Portugal) leidt tot een allereerste crisis van de eurozone zelf. De tegenstellingen in de EU groeien: tussen Duitsland met zijn relatief sterkere economie en de mediterrane landen, de landen in Oost-Europa en de Baltische staten, die het zwaarst door de crisis zijn getroffen. Er zijn ook groeiende tegenstellingen tussen de EU en de VS. Sociale crisis De dubbele aanval van de komende jaren − met een nieuwe golf van herstructureringen (waar Carrefour slechts de voorbode van is) en tegelijk drastische besparingen − zal leiden tot een groeiende sociale crisis. Vandaag worden de gevolgen van de crisis nog altijd het zwaarst gevoeld door wie van sociale uitkeringen leeft: gepensioneerden, werklozen, zieken… De armoede is ook in ons land voornamelijk in die categorie te vinden. Deze mensen zullen het nog moeilijker krijgen en ze zullen talrijker worden. Er zijn nieuwe organisatievormen nodig om deze groeiende groep uitgeslotenen in de strijd van de werkende bevolking te betrekken. Maar in de volgende fase zullen ook meer en meer actieve mensen de crisis scherper aan den lijve ondervinden. Met dalende loons- en arbeidsvoorwaarden en ook met financiële moeilijkheden. De geesten worden al voorbereid op die situatie: “Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog zal de toekomstige generatie het slechter hebben dan de huidige generatie,” klinkt het. Knack schrijft: “Ook in België, waar de werkloosheid dit jaar het recordpeil van 1970 zal benaderen, komt het sociale systeem onder grote druk. De komende jaren moet de federale regering voor ruim 18 miljard gaan snoeien. Vooral de middenklasse dreigt het slachtoffer te worden van die besparingen. Tenzij het bedrijfsleven tot nieuwe inspanningen bereid zou zijn.” Crisis internationale betrekkingen Dat alles leidt ook tot een crisis van de internationale betrekkingen. De kloof tussen de ambities van de VS en hun vermogen om ze te realiseren blijft groeien. De macht van de dollar taant. Op elk continent groeit het verzet tegen de militaire plannen en de werelddominantie van de VS. In de VS zelf wordt de economie intussen verder gemilitariseerd. Vorig jaar werd de reusachtige som van 1.000 miljard dollar gespendeerd aan het militaire apparaat. Onder Obama is dat bedrag dus toegenomen: vandaag gaat een vierde van al het federale belastinggeld daar rechtstreeks naartoe. Het oorlogskruit stapelt zich op. Er zijn groeiende spanningen a) Tussen de VS en China China is de snelst opkomende economische macht ter wereld en komt als overwinnaar uit de kredietcrisis. In februari 2010 werd China het grootste exportland ter wereld. China bezit meer dan een vijfde van de buitenlandse schuld van de VS. Beide landen zijn elkaars belangrijkste handelspartner, maar China werkt actief aan een alternatief. China bouwde de grootste vrijhandelsgemeenschap ter wereld uit: de Asean + China, samen goed voor meer dan twee miljard mensen. China sloot, los van de VS, een allround samenwerking af met Rusland en vier Centraal-Aziatische republieken, de zogenaamde Shanghai Cooperation Organisation, die met India, Pakistan en Iran ondertussen een derde van de wereldbevolking telt. China breidt zijn samenwerking ook verder uit naar Afrika en naar Latijns-Amerika. In Kopenhagen hebben de landen van de BASIC-groep (Brazilië, Zuid-Afrika, India en China) voet bij stuk gehouden, tegen Obama en de Europese Unie in. China trad er op als woordvoerder van de arme landen en de groeilanden, die veel zwaardere inspanningen eisen van de ontwikkelde landen om de CO2-uitstoot te verminderen. Van hun kant nemen de VS een strakkere houding aan tegenover China. Ze eisen dat China zijn munt opwaardeert en hebben nieuwe invoerbeperkingen opgelegd. Washington verkocht voor zes miljard dollar wapens aan Taiwan, en Obama ontving de Dalai Lama op het Witte Huis. Op het Aziatische continent worden nieuwe Amerikaanse basissen gebouwd. b) Tussen de VS en de rest van de wereld - De door Obama aangekondigde terugtrekking uit Irak is op de lange baan geschoven en hij stuurde 30.000 extra troepen naar Afghanistan, waar ze een groot offensief opzetten. Maar de westerse bezettingstroepen lopen in beide landen vast. - De VS en Israël willen Iran aanpakken om zijn (internationaal rechterlijk toegestane) verrijking van uranium. Zij botsen op een Iran dat vasthoudt aan zijn soevereiniteit en op het veto van China. - In Latijns-Amerika is er groeiend verzet tegen de plannen voor zeven nieuwe militaire basissen van de VS in Colombia, tegen de staatsgreep in Honduras, tegen de voortdurende blokkade van Cuba en tegen de dreigementen aan het adres van Venezuela De ALBA-landen zetten hun regionale integratie voort, zonder en dus tegen de VS. - Door de herstellende economie en de meer autonome houding van Rusland slaagt de NAVO er niet meer in zijn expansie oostwaarts verder te zetten. - Er ontwikkelen zich nieuwe economische polen die een eigen koers proberen te varen los van het Westen. Het gaat onder meer om Brazilië, India en Zuid-Afrika. Democratische crisis De economische crisis, de financiële crisis, de crisis van de staten, de sociale crisis en de crisis van de internationale betrekkingen leiden ook tot een democratische crisis. In de VS heeft Wall Street het Congres opzijgezet om het economische beleid te bepalen. De financieel-industriële elite dicteert de politieke oriëntatie. Ze eist “echt leiderschap”, ze roept om “sterke regeringen” (volmachtregeringen). Hier spreekt de angst voor het volksverzet. De elite verwacht veel nieuw protest omdat voor veel mensen de sociale onzekerheid wacht. Ter beteugeling van dat verzet wordt het repressie- en controlearsenaal drastisch uitgebreid en veralgemeend tot een reusachtige Big Brother. De criminalisering van dat verzet geraakt in een stroomversnelling. Denk maar aan de dwangsommen, de afdankingen van delegees bij Fiat, de intimidatie bij Procter & Gamble, de BIM- en BOM-wetten die politie en staatsveiligheid meer armslag en macht geven enzovoort. Klimaatcrisis De kapitalistische productiewijze heeft ons niet alleen tot de overproductiecrisis gebracht, ze is ook verantwoordelijk voor de klimaatcrisis. Er is een gigantische omwenteling in de productiewijze nodig om naar een koolstofarme productie te gaan. Maar zelfs de minimumdoelstellingen van Kopenhagen zijn jammerlijk mislukt. Die omwenteling kan er niet komen zonder een drastische en geplande ingreep van lange duur. Maar dat botst met het wezen van het kapitalisme, waar de “onzichtbare hand” van de markt over alles regeert. Ook over de koolstofuitstoot. Veel zwaar vervuilende bedrijven verdienen nu extra door de verkoop van uitstootrechten want door de crisis is er een dik overschot aan rechten. Nee, duurzaam resultaat kan niet als het klimaat van de markt afhangt. Friedman versus Marx De veelvoudige crisis waarin het kapitalisme zich bevindt, biedt kansen en mogelijkheden om het socialisme opnieuw op de agenda te zetten. Dat ziet ook Joseph Stiglitz, die ooit ontslag nam als hoofdeconoom van de Wereldbank: “Tot de erfenis van de huidige crisis hoort het gevecht om de ideeën, om de vraag welk economisch systeem het beste is voor het volk. Nergens wordt dat gevecht feller gevoerd dan in de derde wereld, in Azië, Latijns-Amerika en Afrika waar 80 procent van de mensheid woont. Daar woedt de ideeënstrijd tussen kapitalisme en socialisme. (…) De geschiedschrijvers zullen later opmerken dat de periode van het Amerikaanse triomfalisme na 1989 nauwelijks twintig jaar geduurd heeft. (…) Na de val van de Muur vervingen de communistische landen in Oost-Europa Karl Marx door Milton Friedman. De nieuwe religie bracht hen geen heil. Veel landen kunnen niet alleen concluderen dat het volkomen vrije kapitalisme op zijn Amerikaans heeft gefaald, maar ook dat het concept zelf van de markteconomie niet werkt.”