noli mi tangere

[Het Oosten]

Oorspronkelijk geplaatst door Aton

Mee eens. En er zijn er dan die beweren aan Bijbelstudie te doen. Om je te bescheuren.

De enige uitleg die we kunnen bedenken is dat het graf waar Jezus' stoffelijk overschot werd gelegd een voorlopig graf was. Alles moest snel gaan na de dood van Jezus omdat het bijna sabbat was. En dus koos men snel voor een nieuw graf waar nog niemand in lag. Tot zover een plausibele uitleg.

Maar waar er bedenkingen bij te maken zijn is dat in bepaald evangelies staat dat de vrouwen reukwaren kochten om het lijk te balsemen terwijl Jezus eigenlijk al gebalsemd was volgens het evangelie van Johannes.

Kortom, de evangelies weten het zelf niet zo goed hoe het allemaal is verlopen.

[Aton]

Oorspronkelijk geplaatst door Het Oosten

De enige uitleg die we kunnen bedenken is dat het graf waar Jezus' stoffelijk overschot werd gelegd een voorlopig graf was. Alles moest snel gaan na de dood van Jezus omdat het bijna sabbat was. En dus koos men snel voor een nieuw graf waar nog niemand in lag. Tot zover een plausibele uitleg.

Ook juist. Om nog 5 km. met een lijk te zeulen was er onvoldoende tijd en de Pesach ging in na zonsondergang.

Maar waar er bedenkingen bij te maken zijn is dat in bepaald evangelies staat dat de vrouwen reukwaren kochten om het lijk te balsemen terwijl Jezus eigenlijk al gebalsemd was volgens het evangelie van Johannes.

Kortom, de evangelies weten het zelf niet zo goed hoe het allemaal is verlopen.

Of er is later met deze tekst geknoeid. Deze wijze van begraven ging tot 70 n.C. Men moet deze procedure nog hebben gekend. Misschien Johannes niet omdat deze in een diaspora geleefd heeft als joods Helleen en nooit in Palestina geweest is. Men gaat ervan uit dat dit evangelie voltooid is rond 120 n.C. en dat is al pakweg 50 jaar na de feiten. Hoogst onbetrouwbaar als verslag van de feiten.

[Piero]

Oorspronkelijk geplaatst door De schoofzak

Yep! In zijn politieke context.

Lijkt mij aannemelijk.

[Het Oosten]

Oorspronkelijk geplaatst door Aton

Ook juist. Om nog 5 km. met een lijk te zeulen was er onvoldoende tijd en de Pesach ging in na zonsondergang.


Of er is later met deze tekst geknoeid. Deze wijze van begraven ging tot 70 n.C. Men moet deze procedure nog hebben gekend. Misschien Johannes niet omdat deze in een diaspora geleefd heeft als joods Helleen en nooit in Palestina geweest is. Men gaat ervan uit dat dit evangelie voltooid is rond 120 n.C. en dat is al pakweg 50 jaar na de feiten. Hoogst onbetrouwbaar als verslag van de feiten.

De vraag is of dit wel zo is. Johannes spreekt vaak inderdaad over 'de Joden' als hij het heeft over het joodse volk en dito machthebbers die in Palestina woonden ten tijde van Jezus. Het komt over alsof hij zich niet identificeert met deze Joden. Vergeet niet dat dit evangelie eigenlijk anoniem is.

Van de andere kant is het opmerkelijk dat Johannes blijkbaar verrassend goed geïnformeerd is over topografische plaatsen die later archeologisch werden bevestigd (vijver van Siloam, de zuilengang van Salomon, de bron van Jacob, enz). Bovendien schijnt hij wel degelijk op de hoogte te zijn van de culturele aspecten van de Joodse samenleving zoals bijvoorbeeld de relatie van de Samaritanen en de Joden en dergelijke . Ook verraadt de Openbaring een semitische (Aramese) taalondergrond.

Voor een evangelie dat zoveel jaren na de verwoesting van Jeruzalem zou zijn geschreven, is dit minstens verwonderlijk. Tenzij dat de schrijver van dit evangelie wel degelijk in Palestina woonde vóór de val van Jeruzalem (of putte uit vrij vroege historische bronnen/overleveringen die teruggaan tot die tijd).

Het is wat dubbel. Nu, dat laatste zijn we ondertussen wat gewoon van de evangelies...

[patrickve]

Oorspronkelijk geplaatst door Aton

Mee eens. En er zijn er dan die beweren aan Bijbelstudie te doen. Om je te bescheuren.

Het doet een beetje aan Endgame van de Avengers denken. Misschien zijn ze teruggegaan in de tijd om proberen iets te veranderen ?

Ik vind het grappig dat men probeert logisch na te denken over die ingepakte zever...

[Aton]

Oorspronkelijk geplaatst door Het Oosten

De vraag is of dit wel zo is. Johannes spreekt vaak inderdaad over 'de Joden' als hij het heeft over het joodse volk en dito machthebbers die in Palestina woonden ten tijde van Jezus. Het komt over alsof hij zich niet identificeert met deze Joden. Vergeet niet dat dit evangelie eigenlijk anoniem is.

Van de andere kant is het opmerkelijk dat Johannes blijkbaar verrassend goed geïnformeerd is over topografische plaatsen die later archeologisch werden bevestigd (vijver van Siloam, de zuilengang van Salomon, de bron van Jacob, enz). Bovendien schijnt hij wel degelijk op de hoogte te zijn van de culturele aspecten van de Joodse samenleving zoals bijvoorbeeld de relatie van de Samaritanen en de Joden en dergelijke . Ook verraadt de Openbaring een semitische (Aramese) taalondergrond.

Vandaar dat ik hem ook een Helleen van joodse afkomst was. Hij kon ook al Flavius Josephus zijn ' Joodse geschiedenis ' lezen. Hij kon ook reeds de vorige auteurs van het N.T. gebruiken. Mogelijkheden zat.

Voor een evangelie dat zoveel jaren na de verwoesting van Jeruzalem zou zijn geschreven, is dit minstens verwonderlijk. Tenzij dat de schrijver van dit evangelie wel degelijk in Palestina woonde vóór de val van Jeruzalem (of putte uit vrij vroege historische bronnen/overleveringen die teruggaan tot die tijd).

Er is dus geen enkele reden om dit aan te nemen.

[Aton]

Oorspronkelijk geplaatst door patrickve

Ik vind het grappig dat men probeert logisch na te denken over die ingepakte zever...

Mee eens. Of er nu 7 of 8 dwergen waren in het verhaal Sneeuwwitje, de N.T. versie blijft grotendeels een sprookje. Maar howee als je afkomt met de historische versie en de nodige archeologische onderbouw, dan is het kot te klein.

[Het Oosten]

Oorspronkelijk geplaatst door patrickve

Het doet een beetje aan Endgame van de Avengers denken. Misschien zijn ze teruggegaan in de tijd om proberen iets te veranderen ?

Ik vind het grappig dat men probeert logisch na te denken over die ingepakte zever...

Ja en neen.

Ja, omdat we eigenlijk maar weinig weten over het ontstaan van de evangelies. Noch weten we echt iets over de evangelisten. Ik heb zelfs mijn twijfels over het fysieke bestaan van de Jezus zoals hij dikwijls wordt geschetst. Twijfel alom dus.

Neen, omdat het onderzoeken van deze teksten en wroeten in de geschiedenis van de vroege kerk of de eerste volgelingen van een mogelijke Jezus op zichzelf interessant is. Of het nu allemaal waar is of niet, heeft eigenlijk niet zo veel belang. Maar sommige dingen zouden wel waar kunnen zijn. Op zichzelf is dit al historisch de moeite waard om het allemaal eens goed van naderbij te bekijken. Per slot van rekening is onze maatschappij toch gedurende véle vele eeuwen beïnvloed (bepaald?) door het christendom. Daar kunnen we eenmaal niet buiten.

Zo denk ik erover.

[patrickve]

Oorspronkelijk geplaatst door Het Oosten

Ja en neen.

Ja, omdat we eigenlijk maar weinig weten over het ontstaan van de evangelies. Noch weten we echt iets over de evangelisten. Ik heb zelfs mijn twijfels over het fysieke bestaan van de Jezus zoals hij dikwijls wordt geschetst. Twijfel alom dus.

Ik ben het er mee eens dat het historisch leuk kan zijn om de litteraire oorsprong van een verhaal trachten te reconstrueren. Een beetje zoals proberen na te gaan hoe de Odyssee litterair is ontstaan. Dat is inderdaad de job van historici.

Maar dat is iets anders dan over de *inhoud* van het verhaaltje gaan na te denken. Natuurlijk kan die inhoud ergens een hint zijn om de historici op het juiste pad te zetten betreffende de oorsprong van het verhaal - of niet.

Men schijnt de personages in het verhaal echter te verwarren met historische figuren.

Ik ben het ergens eens met Aton: het kan historisch interessant zijn om na te gaan hoe het verhaal van Sneeuwwitje en de zeven dwergen is ontstaan. Komt het van een ander, ouder verhaal ? Waren er meerdere auteurs ? Is het geïnspireerd door een mondelinge traditie ? ...

Maar op geen enkel ogenblik gaat men denken dat Sneeuwwitje een historisch levend personage was, en nog minder, de zeven dwergen. Hoewel het eventueel mogelijk zou kunnen zijn dat het verhaal geïnspireerd zou zijn door echt historisch levende personen, natuurlijk. Misschien was er ergens een jong meisje dat met een paar oude peekes in het bos leefde of zo, wie weet. Dat kan werk voor de historicus zijn.

Maar gaan neuzelen over de incoherenties *binnenin* het verhaal is toch eigenaardig. Het is alsof men zou gaan praten over het gegeven dat de zeven dwergen nooit genoeg tijd hadden om vanaf hun huis tot aan de diamantmijn te wandelen, omdat men daarvoor ideeen heeft met welke historische plekken dat overeenkomt, en die liggen dan 50 km uit elkaar.

Nog eigenaardiger is om gaan te neuzelen tussen verschillende literaire versies van het verhaaltje. Het is alsof men van auteur X gelezen heeft dat Sneeuwwitje een blauw sjaaltje aan had, en van auteur Y gelezen heeft dat Sneeuwwitje een groen sjaaltje aan had, en zich dan afvragen welk sjaaltje het "historische" Sneeuwwitje aan had.

[Het Oosten]

Oorspronkelijk geplaatst door patrickve

Ik ben het er mee eens dat het historisch leuk kan zijn om de litteraire oorsprong van een verhaal trachten te reconstrueren. Een beetje zoals proberen na te gaan hoe de Odyssee litterair is ontstaan. Dat is inderdaad de job van historici.

Maar dat is iets anders dan over de *inhoud* van het verhaaltje gaan na te denken. Natuurlijk kan die inhoud ergens een hint zijn om de historici op het juiste pad te zetten betreffende de oorsprong van het verhaal - of niet.

Men schijnt de personages in het verhaal echter te verwarren met historische figuren.

Ik ben het ergens eens met Aton: het kan historisch interessant zijn om na te gaan hoe het verhaal van Sneeuwwitje en de zeven dwergen is ontstaan. Komt het van een ander, ouder verhaal ? Waren er meerdere auteurs ? Is het geïnspireerd door een mondelinge traditie ? ...

Maar op geen enkel ogenblik gaat men denken dat Sneeuwwitje een historisch levend personage was, en nog minder, de zeven dwergen. Hoewel het eventueel mogelijk zou kunnen zijn dat het verhaal geïnspireerd zou zijn door echt historisch levende personen, natuurlijk. Misschien was er ergens een jong meisje dat met een paar oude peekes in het bos leefde of zo, wie weet. Dat kan werk voor de historicus zijn.

Maar gaan neuzelen over de incoherenties *binnenin* het verhaal is toch eigenaardig. Het is alsof men zou gaan praten over het gegeven dat de zeven dwergen nooit genoeg tijd hadden om vanaf hun huis tot aan de diamantmijn te wandelen, omdat men daarvoor ideeen heeft met welke historische plekken dat overeenkomt, en die liggen dan 50 km uit elkaar.

Nog eigenaardiger is om gaan te neuzelen tussen verschillende literaire versies van het verhaaltje. Het is alsof men van auteur X gelezen heeft dat Sneeuwwitje een blauw sjaaltje aan had, en van auteur Y gelezen heeft dat Sneeuwwitje een groen sjaaltje aan had, en zich dan afvragen welk sjaaltje het "historische" Sneeuwwitje aan had.

De vergelijking met het verhaal van zeven dwergen loopt wel wat mank. Voor zover ik weet zijn er geen eerste eeuwse documenten of geschriften over de 7 dwergen of Sneeuwwitje. Bovendien is het verhaal van Sneeuwwitje een sprookje. In het christelijke verhaal is het nu zaak te weten wat of en in hoeverre alles of gedeeltelijk een sprookje is. En dat maakt het nu juist boeiend. En tenslotte, het verhaal van de 7 dwergen had natuurlijk nog niet in de verste verte zo'n geweldige doorslaggevende impakt op onze filosofie, denkwijze, en levenswijze als het christendom en dit gedurende bijna 2 millennia. Loont wel de moeite om eens te gaan uitvissen hoe dit allemaal is kunnen gebeuren.

[patrickve]

Oorspronkelijk geplaatst door Het Oosten

De vergelijking met het verhaal van zeven dwergen loopt wel wat mank. Voor zover ik weet zijn er geen eerste eeuwse documenten of geschriften over de 7 dwergen of Sneeuwwitje.

Er zal wel ergens een eerste gevonden manuscript zijn van dat verhaal, nee ?

Bovendien is het verhaal van Sneeuwwitje een sprookje. In het christelijke verhaal is het nu zaak te weten wat of en in hoeverre alles of gedeeltelijk een sprookje is.

Uiteraard is dat een sprookje. Vrouwen worden niet zwanger van de Heilige Geest, mensen verrijzen niet, broden vermenigvuldigen zich niet, en ga zo maar door he. Het kan wel geinspireerd zijn door hier en daar een stukje historische realiteit, en dat kan het leuk maken, maar in de grond is het een even groot sprookje als Sneeuwwitje. Ik zeg het, misschien is het verhaal van Sneeuwwitje ook geinspireerd door een meisje dat in het bos woonde met ouwe peekes. Wie weet. Dat maakt het niet minder een sprookje natuurljk. Misschien was er een historische princes die ooit Assepoester heeft geinspireerd. En ga zo maar door.

Je hebt wel gelijk dat de impact van dat sprookje maatschappelijk veel groter is geweest dan Sneeuwwitje. In dat opzicht is het vergelijkbaar met de Odyssee.

[Het Oosten]

Oorspronkelijk geplaatst door patrickve

Er zal wel ergens een eerste gevonden manuscript zijn van dat verhaal, nee ?



Uiteraard is dat een sprookje. Vrouwen worden niet zwanger van de Heilige Geest, mensen verrijzen niet, broden vermenigvuldigen zich niet, en ga zo maar door he. Het kan wel geinspireerd zijn door hier en daar een stukje historische realiteit, en dat kan het leuk maken, maar in de grond is het een even groot sprookje als Sneeuwwitje. Ik zeg het, misschien is het verhaal van Sneeuwwitje ook geinspireerd door een meisje dat in het bos woonde met ouwe peekes. Wie weet. Dat maakt het niet minder een sprookje natuurljk. Misschien was er een historische princes die ooit Assepoester heeft geinspireerd. En ga zo maar door.

Je hebt wel gelijk dat de impact van dat sprookje maatschappelijk veel groter is geweest dan Sneeuwwitje. In dat opzicht is het vergelijkbaar met de Odyssee.

U licht nu er een bepaald aspect uit: de zwangerschap van Maria. Natuurlijk is dit een fabel, net als de opwekking van Lazarus. Maar is alles een fabel? Daarover gaat het.

[patrickve]

Oorspronkelijk geplaatst door Het Oosten

U licht nu er een bepaald aspect uit: de zwangerschap van Maria. Natuurlijk is dit een fabel, net als de opwekking van Lazarus. Maar is alles een fabel? Daarover gaat het.

Zoals ik al stelde: de ontstaansgeschiedenis van dat verhaal kan interessante geschiedenis opleveren. De inhoud kan daar soms een nuttige hint voor zijn. Maar de inhoud zelf is gewoon een verhaaltje natuurlijk.

[Het Oosten]

Oorspronkelijk geplaatst door patrickve

Er zal wel ergens een eerste gevonden manuscript zijn van dat verhaal, nee ?



Uiteraard is dat een sprookje. Vrouwen worden niet zwanger van de Heilige Geest, mensen verrijzen niet, broden vermenigvuldigen zich niet, en ga zo maar door he. Het kan wel geinspireerd zijn door hier en daar een stukje historische realiteit, en dat kan het leuk maken, maar in de grond is het een even groot sprookje als Sneeuwwitje. Ik zeg het, misschien is het verhaal van Sneeuwwitje ook geinspireerd door een meisje dat in het bos woonde met ouwe peekes. Wie weet. Dat maakt het niet minder een sprookje natuurljk. Misschien was er een historische princes die ooit Assepoester heeft geinspireerd. En ga zo maar door.

Je hebt wel gelijk dat de impact van dat sprookje maatschappelijk veel groter is geweest dan Sneeuwwitje. In dat opzicht is het vergelijkbaar met de Odyssee.

Ook hier moeten we voorzichtig zijn. De sprookjes bijvoorbeeld over kleine aardmannetjes, elfjes, vreemde niet-aardse wezens, enz, passen niet in onze over gerationaliseerde maatschappij, alhoewel ze wel vaak zeer ontspannend zijn en graag worden gelezen door heel wat mensen. Maar deze verhalen zouden kunnen verwijzen naar het bestaan van een etherische wereld, een soort andere dimensie die soms doorbreekt in de onze. En die af en toe gepercipieerd wordt door sommige mensen. Entiteiten die dan 'vermenselijkt' worden door de menselijke waarnemer. Het is natuurlijk zeer speculatief, maar zeker niet uit te sluiten.

[Piero]

Oorspronkelijk geplaatst door patrickve

Nog eigenaardiger is om gaan te neuzelen tussen verschillende literaire versies van het verhaaltje. Het is alsof men van auteur X gelezen heeft dat Sneeuwwitje een blauw sjaaltje aan had, en van auteur Y gelezen heeft dat Sneeuwwitje een groen sjaaltje aan had, en zich dan afvragen welk sjaaltje het "historische" Sneeuwwitje aan had.

Het is interessant omdat christenen de evangelies hebben aanvaard als betrouwbare geschiedenis ondanks de opvallende tegenstrijdigheden in de teksten; in het bijzonder over het belangrijkste geloofspunt van het christendom, namelijk de opstanding van Jezus Christus. Daarop is het ganse geloof gebaseerd. Zij hebben dat geweten vanaf het begin van het ontstaan van de universele kerk in de vierde eeuw, want toen is de canon van de christelijke geschriften vastgesteld. Hoe dat is gebeurd is onduidelijk. En dat is o.a. gezien de tegenstrijdigheden niet verwonderlijk, want als men geloof in wonderen voorop stelt dan is het onmogelijk vast te stellen wat waar is en wat onwaar. De opstanding van Christus is een verzameling van wonderen. Wat speciaal verbaast is dat de tegenstrijdigheden zijn aanvaard terwijl de Grieken en Romeinen een goede juridische praktijk kenden en geschoold waren in retorica.

De vergelijking met het verhaal van sneeuwwitje is terecht, want zij sliep honderd jaar en werd toen weer tot leven gewekt. Men kan het zien als satire. De zeven dwergen staan voor de 12 apostelen. De heks is de duivel.

[harriechristus]

Oorspronkelijk geplaatst door Piero

De vergelijking met het verhaal van sneeuwwitje is terecht, want zij sliep honderd jaar en werd toen weer tot leven gewekt. Men kan het zien als satire. De zeven dwergen staan voor de 12 apostelen. De heks is de duivel.

Ja jong, de bijbel is een sprookjesboek en uiteindelijk zal het toch nog allemaal goed komen, let op mijn woorden:

[Het Oosten]

Oorspronkelijk geplaatst door Piero

Het is interessant omdat christenen de evangelies hebben aanvaard als betrouwbare geschiedenis ondanks de opvallende tegenstrijdigheden in de teksten; in het bijzonder over het belangrijkste geloofspunt van het christendom, namelijk de opstanding van Jezus Christus. Daarop is het ganse geloof gebaseerd. Zij hebben dat geweten vanaf het begin van het ontstaan van de universele kerk in de vierde eeuw, want toen is de canon van de christelijke geschriften vastgesteld. Hoe dat is gebeurd is onduidelijk. En dat is o.a. gezien de tegenstrijdigheden niet verwonderlijk, want als men geloof in wonderen voorop stelt dan is het onmogelijk vast te stellen wat waar is en wat onwaar. De opstanding van Christus is een verzameling van wonderen. Wat speciaal verbaast is dat de tegenstrijdigheden zijn aanvaard terwijl de Grieken en Romeinen een goede juridische praktijk kenden en geschoold waren in retorica.

De vergelijking met het verhaal van sneeuwwitje is terecht, want zij sliep honderd jaar en werd toen weer tot leven gewekt. Men kan het zien als satire. De zeven dwergen staan voor de 12 apostelen. De heks is de duivel.

Dat valt nog te bezien bij de eerste christenen. Marcion bijvoorbeeld in ieder geval had zo zijn bedenkingen bij de teksten van de evangelies. Meer nog, hij verwierp zelfs alle evangelies . Behalve (zijn versie van) Lucas.

[patrickve]

Oorspronkelijk geplaatst door Piero

Het is interessant omdat christenen de evangelies hebben aanvaard als betrouwbare geschiedenis ondanks de opvallende tegenstrijdigheden in de teksten

Met dogmatische openbaringen is dat altijd het geval.

Hoe dat is gebeurd is onduidelijk.

DAT is een interessante historische vraag. Hoe is dat gebeurd ?

En dat is o.a. gezien de tegenstrijdigheden niet verwonderlijk, want als men geloof in wonderen voorop stelt dan is het onmogelijk vast te stellen wat waar is en wat onwaar.

Voila. Dat is een beetje de kern van mijn argument: aangezien het TOCH vol "sprookjesdinges" staat, waarom dan aan sommige elementen meer realiteit willen hechten dan enkel maar een eventuele hint om naar historische inspiratiebronnen te zoeken ?

De opstanding van Christus is een verzameling van wonderen. Wat speciaal verbaast is dat de tegenstrijdigheden zijn aanvaard terwijl de Grieken en Romeinen een goede juridische praktijk kenden en geschoold waren in retorica.

Dat is de essentie van elke openbaring en elk geloof en elk dogmatisme, he.

De vergelijking met het verhaal van sneeuwwitje is terecht, want zij sliep honderd jaar en werd toen weer tot leven gewekt. Men kan het zien als satire. De zeven dwergen staan voor de 12 apostelen. De heks is de duivel.

[Aton]

Oorspronkelijk geplaatst door Het Oosten

U licht nu er een bepaald aspect uit: de zwangerschap van Maria. Natuurlijk is dit een fabel, net als de opwekking van Lazarus. Maar is alles een fabel? Daarover gaat het.

Het kan ook een verkeerde interpretatie zijn van wat er geschreven staat.
- Maria is zwanger geworden door de H.Geest. Even kijken wat men er toen onder verstond. De H.Geest is een wat ongelukkige vertaling/interpretatie van Gods wijsheid. Wat er in feite staat is dat Maria zwanger geworden was dank zij Gods wil in alle wijsheid. Een zwangerschap/ verbinding tussen twee takken uit de Stamboom van David.
- Voor de joden van toen was een afvallige voor hen dood. We lezen dan ook ergens in het evangelie : Laat de doden de doden begraven. Wel watmoeilijk als je dat letterlijk neemt, maar niet als eronder verstaan werd dat de afvallige joden hun eigen doden maar moesten begraven.
En je kan er ook een sprookje van maken om deze vertaalde teksten letterlijk gaat interpreteren. Je gaat dan wel voorbij de spreekwijze van toen.

[Piero]

Oorspronkelijk geplaatst door Het Oosten

Er duikt bovendien een bijkomend probleem op in de versie van Johannes. Volgens deze tekst waren het Jozef van Arimathea en Nikodemus (de laatse bracht de welriekende kruiden aloë en mirre mee voor een waarde van 100 pond) die het begrafenisritueel uitvoerden en het waren deze heren die het lichaam van Jezus vervolgens in zwachtels wikkelden samen met deze kruiden ‘zoals het gebruikelijk was bij een Joodse begrafenis’.

Vraag is dan: waarom moesten de vrouwen dit later dan nog eens gaan overdoen?

Dat is inderdaad vreemd. Johennes maakt het extra onwaarschujnlijk door te vertellen dat MM en 'de andere Maria aanwezig waren bij de begrafenis van Jezus maar ze staken geen hand uit. Zij hadden Jozef can Arimathea en Nicodemus kunnen assisteren bij het balsemen van het lichaam.

59 Jozef nam het lichaam, wikkelde het in een smetteloze lijkwade 60en legde het in zijn graf dat hij pas in de rots had laten uithouwen. Nadat hij een grote steen voor de ingang van het graf gerold had, ging hij heen.61Maria Magdalena en de andere Maria waren erbij en zaten tegenover het graf.