Oorspronkelijk geplaatst door De Standaard
Wat Jan Peumans doet, blijft kiezersbedrog
21-06-2024 De Standaard - Jan-Frederik Abbeloos
Jan Peumans (N-VA) toonde zich enorm vereerd met al zijn voorkeurstemmen. Om vervolgens zijn zitje in het Vlaams Parlement toch niet op te nemen. Dat blijft wringen.
In geheel eigen stijl trok Jan Peumans deze week de aandacht door de N-VA frontaal aan te vallen. De kop van Jut was Annick De Ridder, Vlaams Parlementslid en Antwerps havenschepen die door voorzitter Bart De Wever naar de Vlaamse onderhandelingen is gestuurd. Een logische casting. Niet alleen heeft De Ridder flink wat Vlaamse ervaring op zak, ze moet ook de Antwerpse stem rond de tafel worden, nu De Wever en afscheidnemend minister-president Jan Jambon samen het vizier federaal richten.
Alleen lust Peumans De Ridder niet, of toch niet het neoliberale beleid dat ze volgens de Limburger zal voorstaan als ze minister wordt. Peumans had “geen zin” om in een fractie te zetelen die dat beleid moet verdedigen. In een tweede reactie speelde Peumans het minder persoonlijk. Hij wilde vooral het signaal geven aan de partij om zich socialer op te stellen. “Als ik hoor dat ze het leefloon niet meer willen indexeren, dan kan ik daar persoonlijk als mens niet mee om.” De kers op de taart: “Het is goed dat Vooruit nu betrokken is in de regeringsvorming zodat die sociale inslag meer aandacht kan krijgen.”
Geen comeback
Er kwam applaus voor de “sympathieke Robin Hood” (dixit Het Belang Van Limburg) die zijn reputatie van parler vrai alle eer aandeed. Zijn 22.165 voorkeurstemmen, leeftijd (73) en status maken dat hij niets te verliezen heeft. “Zoals Jan heb je er misschien één nodig in de partij, maar geen twee”, zei De Wever bij de voorstelling van Peumans’ biografie in 2019. Vijf jaar na dat politieke afscheid raakt Peumans met de vingers in de neus en vanop de laatste plaats verkozen. Als was hij de Conner Rousseau van Limburg. Dat kan haast alleen zijn vanwege dat parler vrai, en net omdat Peumans een Vlaamsgezind, groen, sociaal beleid voorstaat. Maar al die steun ten spijt komt er geen parlementaire comeback van Peumans, die ook in 2019 al paste voor het parlementszitje. Hij dacht niet meer voor die keuze te zullen staan, tot de score van 9 juni hem deed twijfelen.
Wat hun motieven ook zijn, de 22.165 Limburgers die rechtstreeks op Peumans hebben gestemd, komen nu wel bedrogen uit. Ze krijgen Andy Pieters in de plaats, de kabinetschef/woordvoerder van Zuhal Demir en met 7.844 voorkeurstemmen verkozen tot eerste opvolger. Mogelijk een excellent nieuw parlementslid, maar geen vernieuwing waarvoor de kiezer heeft gekozen. Het is voor die tienduizenden kiezers nog maar de vraag of Pieters dezelfde sociale bekommernissen als Peumans zal verdedigen in het halfrond – in 2009 kwam hij over van Lijst Dedecker.
Alle effectieve kandidaten op de Vlaamse N-VA-lijst voor Limburg hebben op 9 juni meer voorkeurstemmen gekregen dan Pieters. Maar via de aparte categorie van opvolgers werd hij wel de eerste vervanger op de bank. Dubbel zuur voor Rita Moors, die de vierde N-VA-zetel in Limburg naar Peumans zag gaan.
Vaandelvlucht
Uit de uitleg van Peumans spreekt vaandelvlucht. In plaats van de neoliberale kaalslag die hij vreest te vuur en te zwaard te bevechten in het parlement, blijft het bij een eenmalig, hoogst symbolisch, signaal. Peumans erkent dat hij in het parlement zijn snor had moeten drukken, want in de meerderheidsfractie dient het beleid verdedigd te worden. Pieters weet meteen wat van hem verwacht wordt. En zo is het diep ironisch dat Peumans in al zijn kritiek de particratie bestendigt door plaats te maken voor een opvolger.
Dat systeem van opvolgers kreeg ook ?*deze verkiezingen te weinig aandacht. Nochtans is het een cruciale schakel in de personeelspolitiek van partijen. Op zich is het ?*logisch dat er vervangers moeten klaarstaan als een parlementslid zijn mandaat niet meer kan opnemen – zo was het natuurlijk de bedoeling dat Pieters Zuhal Demir zou opvolgen zodra ze opnieuw minister wordt. Een argument dat ook altijd op tafel komt, is dat het systeem een ingang biedt voor mensen die de partij hoog heeft zitten, maar die men niet verkiesbaar acht. Denk aan de studaxen, de woordvoerders, kabinetslui, lokale sterkhouders of mensen die niet meteen de aandacht trekken op de markt.
Op die manier kwamen tijdens de vorige legislatuur Tom Ongena (Open VLD), Jo Brouns (CD&V), Freya Saeys (Open VLD), Thijs Verbeurgt (Vooruit), Brecht Warnez (CD&V) en Jeroen Tibout (N-VA) in het Vlaams Parlement. Geen sukkelaars, velen onder hen kregen een goede evaluatie in de kranten. Brouns schopte het tot minister, Ongena tot voorzitter ad interim. Niemand die hen afrekent op de manier waarop ze in het parlement zijn gelanceerd. Al zijn ze wel een soort van politieke, niet rechtstreeks verkozen, zijinstromers.
Opvolgerslijst geen noodzaak
Sinds de zesde staatshervorming uit 2011 brengt het systeem wel minder excessen mee. Daarvoor konden kopstukken bij samenvallende verkiezingen op Europese én Vlaamse lijsten tegelijk staan, waardoor al minstens één opvolger zich mocht warmlopen. Tussendoor konden volksvertegenwoordigers zonder risico kandideren voor een ander parlement zonder enige intentie om hun zitje op te nemen – vandaag vervalt automatisch je vorige zitje bij een nieuw mandaat. Zeker in de verkiezings?*rijke jaren 2000-2010 scheerde dat geïnstitutionaliseerde kiezersbedrog hoge toppen. Na de verkiezingen van 2009 waren maar liefst 33 van de 124 Vlaamse Parlementsleden opvolgers. Het leidde tot een striktere toepassing van het principe dat ?*iemand slechts één bovenlokaal parlement tegelijk ambieert. Blijft over: het “zuivere” kiezersbedrog door je zetel niet op te nemen, zoals Peumans doet. En ook Philippe Close (PS) in de Kamer, al had die eerder al aangegeven burgemeester van Brussel te blijven, op zich al een volle dagtaak.
Het systeem van opvolgers zou makkelijk hervormd kunnen worden, in lijn met de regels voor de gemeenteraadsverkiezingen en het Brussels Parlement, waar er geen aparte categorie opvolgers op de lijsten staan. Wel wordt iedereen die niet verkozen is automatisch opvolger, in volgorde van het behaalde stemmenaantal. Logisch in al zijn eenvoud. In 2009 diende Rik Daems (Open VLD) een wetsvoorstel in om die aanpak te veralgemenen. Het verdient misschien een herkansing.
Ontvang elke vrijdag de nieuwsbrief Machtwacht. Beheer je nieuwsbrieven hier.
|
