[Hertog van Gelre]

Voor wie de uitspraak van een onafhankelijke rechter belangrijk vindt zou dit kunnen tellen:

kort na het verschijnen in Europa toonde Lucien Wolf (1857-1930), een Engelse journalist en schrijver van de Londense Times, uitvoerig en overtuigend het bedrog van dit pamflet aan. Wolf haalde er zelfs getuigen bij en het boek werd als een primitieve vervalsing aan de kaak gesteld. Maar het mocht niet meer baten, het kwaad was al geschied. Algauw dook de bijbel van de antisemieten overal op in heel Europa en de Verenigde Staten en werd het even later door de nazipartij zelf uitgegeven en gepropageerd.

In 1934 en 1935 werden er zowel in Zuid-Afrika als in het Zwitserse Bern geprobeerd om via openbare processen de valsheid van de Protocollen aan te tonen. Rabbijn Abraham Levy kloeg de antisemitische Zuid-Afrikaanse Niet-joodse Nationaal Socialistische Beweging aan voor het verspreiden van de Protocollen. Na enkele weken oordeelde de rechter dat 'het bestaan van een zogenaamde wereldwijde samenzwering met het doel de christelijke kerk en godsdienst in hun geheel ten gronde te richten en de beschaafde wereld joods te maken, niet was vastgesteld'. Al bij al een magere overwinning.

In oktober 1934 begon in Bern, gesterkt door het Zuid-Afrikaanse magere vonnis, andermaal een proces voor een verschijningsverbod op de Protocollen waarbij de rechtbank uitspraak moest doen over vier vragen: 1. Zijn de Protocollen een vervalsing? 2. Is er sprake van plagiaat? 3. Zo ja, wie is de bron en wie is de schrijver? 4. Vallen de Protocollen onder minderwaardige literatuur?

Getuigen draafden op en aan en vertelden hoe ze de originele manuscripten hadden gezien van de agenten Kogan en Golovinski, toonden het boek van Maurice Joly waarop de geschriften waren gebaseerd. De rechter was duidelijk in zijn oordeel: 'Belachelijke nonsens, vervaardigd in de laatste jaren van de negentiende eeuw op grond van een ander geschrift uit de jaren tachtig en minderwaardige lectuur.'

Het vonnis werd echter drie jaar later, november 1937, gedeeltelijk teniet gedaan. Op de vierde vraag was de wet verkeerd geînterpreteerd rond wat onder minderwaardige lectuur moest begrepen worden. Maar de andere drie beschuldigingen, de valsheid, het plagiaat en de dubieuze herkomst bleven onaangetast(!)