Aandeel lonen in BBP daalt sterk

[Praetorian]

Het voornaamste kenmerk van het gemondialiseerde kapitalisme sedert het begin van de jaren 1980 is de daling van het aandeel van de lonen. Anders gezegd van het deel van het BBP (bruto binnenlands product) dat de loontrekkenden krijgen. In marxistische termen staat deze trend gelijk met de toename van de uitbuiting. Het gaat hier om een resultaat dat stevig wordt gestaafd door onbetwistbare statistische gegevens en dat van toepassing is op de meerderheid van de landen, zowel van het Noorden als van het Zuiden.

Een onweerlegbare statistische vaststelling

Uit de gegevens die zijn verzameld door officiële organismen blijkt dit algemeen te zijn beweging in alle geavanceerde landen, in de Europese Unie en Frankrijk. Het is een vaststaand feit, zowel voor het Internationaal Muntfonds (IMF) als voor de Europese Commissie, dit in tegenspraak tot de polemiek die wordt gevoerd rond deze vaststelling.

Een recent document van de Bank voor Internationale Betalingen (Ellis Smith 2007) bevestigt dat de stijgende tendens van het aandeel van de winst (The global upward trend in the profit share) een structureel fenomeen is, dat niet kan worden herleid tot conjuncturele schommelingen. In alle gevallen is de chronologie dezelfde: het aandeel van de lonen blijft min of meer stabiel tot aan de crisis van het midden van de jaren 1970, die het plots doet toenemen. De ommekeer van de tendens heeft plaats in de eerste helft van de jaren 1980: het aandeel van de lonen begint te dalen, om zich vervolgens te stabiliseren op een historisch zeer laag niveau.

Het geval van Frankrijk vormt geen uitzondering zoals uit grafiek 1 blijkt:



Volgens de laatste cijfers van het Insee (Institut national de la statistique et des études), bedroeg in Frankrijk in 2006 het aandeel van de lonen in de toegevoegde waarde van de ondernemingen 65,8%, tegenover 74,2 in 1982, hetzij een terugval met 8,4 punten. Volgens de Europese Commissie, daalde het aandeel van de salarissen in het geheel van de economie van 66,5% in 1982 tot 57,2% in 2006, hetzij een daling met 9,3 punten. Deze terugval is gelijk aan deze die men kan waarnemen in heel de Europese Unie (8,6 punten). De daling lijkt daarentegen minder belangrijk wat betreft de G7. Het verschil komt in grote mate van de Verenigde Staten. Maar dezelfde dalende tendens zien we ook in ontwikkelingslanden zoals China, Mexico en Thailand (zie tabel 1):



Het geval van de Verenigde Staten

De voornaamste uitzonderingen op deze trend zijn de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk, waar op de lange termijn gezien het aandeel van de lonen grosso modo constant blijft. Deze vaststelling druist in tegen het beeld van deze twee landen als de kampioenen van het neoliberalisme. Zo is de stijging van de lonen in het Verenigd Koninkrijk hoger dan in Europa of in Frankrijk. Maar het voorbeeld van de Verenigde Staten schept duidelijkheid. Het behoud van het aandeel van de lonen in dit land is een ware paradox, dit in de mate dat de koopkracht van de meerderheid van de bevolking niet vooruit is gegaan, in elk geval veel minder dan de arbeidsproductiviteit. In deze omstandigheden zou het aandeel van de lonen veel sneller moeten zijn gedaald dan de achteruitgang van 3,5 punten, die werd vastgesteld tussen 1980 en 2005.

Het mysterie werd opgehelderd door twee economisten, Ian Dew-Becker en Robert Gordon, die zich afvroegen "waar de productiviteit naartoe ging". Hun antwoord is eenvoudig: de winsten van de toenemende productiviteit zijn in grote mate binnengehaald door een kleine groep van mensen met zeer hoge salarissen, die zo hoog zijn dat ze moeten worden beschouwd als een beslaglegging op de winst, ook al behouden ze formeel het karakter van een salaris. Hier wordt geen rekening gehouden met kapitaalsinkomsten zoals de fameuze aandelenopties. Dit fenomeen zou als marginaal kunnen worden beschouwd, maar het bereikt aanzienlijke proporties. Zo is het deel van het nationaal inkomen dat naar 1% van de best betaalde gesalarieerden gaat gegroeid van 4,4% en 8% tussen 1980 en 2005, hetzij een bijkomende toe-eigening van 3,6 punten van het BBP, dat zelfs oploopt tot 5,3 punten als we het berekenen op de 5% best betaalden. Als men die zeer hoge salarissen in mindering breng, dan ziet men in de Verenigde Staten een gelijkaardige evolutie als in de Europese Unie (zie grafiek 2):



De oorzaken van de ommekeer

Voor de liberalen is deze ommekeer in grote mate een mysterie. In een interview met de Financial Times (Guha 2007), merkt ook Alan Greenspan, de voormalige voorzitter van de Fed (de centrale bank van de VS), deze "zeer eigenaardige karakteristiek" van het hedendaagse kapitalisme op: "het aandeel van de lonen in het nationaal inkomen van de Verenigde Staten en in andere ontwikkelde landen bereikt een uitzonderlijk laag niveau volgens de historische normen". Op lange termijn "heeft het reële loon de neiging parallel aan de reële productiviteit te evolueren". Dat heeft men kunnen observeren "gedurende generaties, maar het is vandaag de dag niet meer zo". Het reële salaris is gaan "afwijken" om redenen die voor Greenspan niet duidelijk zijn. Voor hem "verwachtte en verwacht men nog altijd" een normalisering van de verdeling tussen lonen en winsten. Hij vreest "een verlies van politieke steun aan de vrije markt als het loon van de gemiddelde Amerikaanse arbeider op korte termijn niet sneller gaat verhogen".

Er bestaat een overvloedige literatuur om uit te leggen waarom het aandeel van de lonen een dalende trend vertoont. Er worden vele verklaringen boven gehaald: de energieprijzen, de rentevoeten, de intensifiëring van het kapitaalgebruik. Maar die verklaringen houden geen steek:

-de stijging van de energieprijzen heeft niet alle landen op dezelfde manier getroffen en toen er in 1986 een "tegenschok" plaats had, ging de curve niet weer omhoog;

-de ommekeer naar beneden van het loonaandeel viel samen met de explosie van de rentevoeten, die inderdaad op de salarissen hebben gewogen, maar deze factor kan de evolutie op lange termijn niet verklaren, want dit effect zou moeten gestopt zijn toen de rentevoeten begonnen te dalen;

-de daling van het loonaandeel kan ook niet worden verklaard door een intensiever gebruik van kapitaal in verhouding tot arbeid omdat het investeringsniveau niet is gegroeid en er een toenemend deel van de winsten naar financiële inkomsten gaan.

Gemeenschappelijk aan deze verklaringen is dat ze een strikt economische oorzaak zoeken voor een fenomeen dat bij uitstek sociaal is. De algemene curve van het loonaandeel is veel eenvoudiger te verklaren door de krachtsverhoudingen tussen de sociale klassen. Die waren relatief evenwichtig gedurende de "gouden jaren", die gaan vanaf het einde van de Tweede Wereldoorlog tot de crisis van halfweg de jaren 1970, die het evenwicht op de helling zette.

De crisis leidde in eerste instantie tot een verhoging van het loonaandeel omdat de loonsverhogingen nog doorgingen op hun élan, terwijl de arbeidsproductiviteit bruusk daalde. Omdat de klassieke relancepolitiek niet meer werkte, besloten de leidende klassen het geweer van schouder te veranderen. Ze gaven de "keynesiaanse" politiek op om resoluut een liberale richting in te slaan. Alle hefbomen werden gebruikt, onder andere de schok van de verhoging van de rentevoeten en de mondialisering, maar het essentiële werktuig was de stijging van de werkloosheid, die door de crisis werd veroorzaakt. De kapitalistische leiders steunden zich op dit fenomeen om de regels voor de loonvorming grondig en brutaal te veranderen.

Van een salarisnorm, waarbij het loon stijgt met de productiviteit, op zulke manier dat het loonaandeel min of meer constant bleef, ging men over naar een nieuw regime waaronder de lonen minder gingen toenemen dan de productiviteit, die zelf was vertraagd in vergelijking met die van de groei-jaren. In die omstandigheden werd de winst van de productiviteit omgezet in winst terwijl de koopkracht van de lonen geblokkeerd werd. Zo werd de daling van het loonaandeel in gang gezet.

Werkloosheid en financiële logica

De daling van het loonaandeel (in het BBP) leidde tot een spectaculair herstel van de gemiddelde winstvoeten vanaf het midden van de jaren 1980. Maar tegelijkertijd bleef de accumulatievoet zweven op een lager niveau dan die van voor de crisis (grafiek 3). Anders gezegd, het afromen van de lonen heeft niet geleid tot meer investeringen. Het befaamde theorema van Schmidt ("De winsten van vandaag zijn de investeringen van morgen en de jobs van overmorgen") heeft niet gewerkt.

De niet-geïnvesteerde winst werd vooral verdeeld in de vorm van financiële winst. Het verschil tussen de winstvoet van de ondernemingen en het aandeel van deze winsten dat naar investeringen gaat is een goede aanwijzing voor de graad waarin de financiële logica van de bedrijven toeneemt [de auteur gebruikt het woord financiarisation als hij het over die verandering heeft; een Nederlandstalig equivalent voor dit woord is ons niet bekend]. We kunnen vaststellen dat de stijging van de werkloosheid en de financiële logica gelijklopend zijn (grafiek 4). En ook hier is de reden simpel: de geldwereld is erin geslaagd beslag te leggen op het grootste deel van de productiviteitswinst ten koste van de loontrekkenden, die hun aandeel hebben zien dalen.

Uitpers februari 2008

[AdrianHealey]

Marxistisch dagblad, zeker?

[Dieterius]

Oorspronkelijk geplaatst door AdrianHealey

Marxistisch dagblad, zeker?

en dan? Is daar iets mis mee, het zijn cijfers, of dat nu door een Marxistisch Dagblad is geschreven of een liberaal, of nationalistisch dagblad, maakt toch niet uit?? Nu ja, in een Marxistisch dagblad gaat men er natuurlijk sneller de nadruk op leggen

[toccata]

Uitpers.be is links maar niet echt marxistisch denk ik

[Praetorian]

Oorspronkelijk geplaatst door toccata

Uitpers.be is links maar niet echt marxistisch denk ik

Er is geen officiële ideologische lijn van het blad, persoonlijke achtergronden zijn bepalend voor de inhoud.

[AdrianHealey]

Oorspronkelijk geplaatst door Dieterius

en dan? Is daar iets mis mee, het zijn cijfers, of dat nu door een Marxistisch Dagblad is geschreven of een liberaal, of nationalistisch dagblad, maakt toch niet uit?? Nu ja, in een Marxistisch dagblad gaat men er natuurlijk sneller de nadruk op leggen

Ik stel de cijfers op zich ook niet in vraag - alhoewel...
De interpretatie is echter lachwekkend te noemen.

[Praetorian]

Owja, het is een vertaling van een tekst van M. Husson.

Zijn biografie:

Curriculum vitae
Administrateur de l'INSEE (1ère classe), chercheur �* l'IRES
Etat civil
Né le 3 Avril 1949 �* Lyon.
Etudes & diplômes
Licence Sciences Economiques. Assas, Nanterre (1966-1970).
Diplôme d’Etudes Supérieures de Sciences économiques. Panthéon (1970-1971).
ENSAE (1971-1974) Ecole Nationale de la Statistique et de l’Administration Economique.
Administrateur de l’INSEE (Institut National de la Statistique et des Etudes Economiques).
Carrière professionnelle
1975-1984
Direction de la Prévision du Ministère de l’Economie : travaux de modélisation macroéconomique
1985-1987
INEGI México (Institut National de Statistique) : responsable d’un modèle de l’économie mexicaine.
1987-1989
Ministère de l’Industrie. SESSI (Service de Statistiques Industrielles) : Chef du Bureau Analyse Statistique.
1990-ad libitum
IRES (Institut d’Etudes Economiques et Sociales, lié aux syndicats).
Choix de publications
Les casseurs de l’Etat social, La Découverte, 2003.
Le grand bluff capitaliste, La Dispute, 2001.
Six milliards sur la planète : sommes-nous trop ? Textuel, 2000.
Les ajustements de l’emploi, Page deux, 1999.

[AdrianHealey]

Oorspronkelijk geplaatst door Praetorian

Owja, het is een vertaling van een tekst van M. Husson.

Zijn biografie:

Curriculum vitae
Administrateur de l'INSEE (1ère classe), chercheur �* l'IRES
Etat civil
Né le 3 Avril 1949 �* Lyon.
Etudes & diplômes
Licence Sciences Economiques. Assas, Nanterre (1966-1970).
Diplôme d’Etudes Supérieures de Sciences économiques. Panthéon (1970-1971).
ENSAE (1971-1974) Ecole Nationale de la Statistique et de l’Administration Economique.
Administrateur de l’INSEE (Institut National de la Statistique et des Etudes Economiques).
Carrière professionnelle
1975-1984
Direction de la Prévision du Ministère de l’Economie : travaux de modélisation macroéconomique
1985-1987
INEGI México (Institut National de Statistique) : responsable d’un modèle de l’économie mexicaine.
1987-1989
Ministère de l’Industrie. SESSI (Service de Statistiques Industrielles) : Chef du Bureau Analyse Statistique.
1990-ad libitum
IRES (Institut d’Etudes Economiques et Sociales, lié aux syndicats).
Choix de publications
Les casseurs de l’Etat social, La Découverte, 2003.
Le grand bluff capitaliste, La Dispute, 2001.
Six milliards sur la planète : sommes-nous trop ? Textuel, 2000.
Les ajustements de l’emploi, Page deux, 1999.

Mijn cv is indrukwekkender.

[TOOL]

Oorspronkelijk geplaatst door AdrianHealey

Mijn cv is indrukwekkender.

leg mij dat eens uit

[TOOL]

Oorspronkelijk geplaatst door AdrianHealey

De interpretatie is echter lachwekkend te noemen.

Hoe moet het volgens jou dan wel geïnterpreteerd worden?

[AdrianHealey]

Oorspronkelijk geplaatst door TOOL

leg mij dat eens uit

Getuigschrift Kleuteronderwijs.
Diploma eerste, tweede en derde graad lager onderwijs.
Diploma eerste, tweede en derde graag middelbaar onderwijs.
Wijsbegeerte, 2006 tot heden.

MES; pg 1 - 478.
EFRP; Volledig.

[TOOL]

wat is je punt dan?

[GaRnaaLBeeR]

Oorspronkelijk geplaatst door TOOL

Hoe moet het volgens jou dan wel geïnterpreteerd worden?

De getallen lijken mij op het eerste zicht ook weinig relativeerbaar.
Maar men kan altijd eens propberen natuurlijk.

[AdrianHealey]

Oorspronkelijk geplaatst door TOOL

Hoe moet het volgens jou dan wel geïnterpreteerd worden?

Wel.

'Aandeel lonen' ten opzichte van de winst uit kapitaal in het BNP is net zozeer belangrijk als 'het aandeel verkochte telramen in BNP' ten opzichte van het aantal verkochte auto's.

Soit, welke kritiek kan je nog zoal hebben?

Het mysterie werd opgehelderd door twee economisten, Ian Dew-Becker en Robert Gordon, die zich afvroegen "waar de productiviteit naartoe ging". Hun antwoord is eenvoudig: de winsten van de toenemende productiviteit zijn in grote mate binnengehaald door een kleine groep van mensen met zeer hoge salarissen, die zo hoog zijn dat ze moeten worden beschouwd als een beslaglegging op de winst, ook al behouden ze formeel het karakter van een salaris.

Autoriteitsargument van jewelste, hé. Ze hebben dat opgehelderd. Hoe? Welk onderzoek? Welke bron? Waar kan ik dat nalezen? Welke kritiek is op dat onderzoek geuit?
Ten tweede is een onderzoek 'waar de productiviteit naartoe ging' al bij voorbaat een verloren zaak, omdat ze er dan vanuit gaan dat productiviteit meetbaar is op een objectieve manier. 'Gij hebt zoveel bijgedragen, gij zoveel, dus gij hoort objectief gezien zoveel loon te krijgen en gij zoveel.' Onzin, natuurlijk. Alé, voor Marxisten niet, maar voor iemand die iets van economie weet is het natuurlijk onzin om te onderzoeken naar waar de productiviteit ging.

Zo is het deel van het nationaal inkomen dat naar 1% van de best betaalde gesalarieerden gaat gegroeid van 4,4% en 8% tussen 1980 en 2005, hetzij een bijkomende toe-eigening van 3,6 punten van het BBP, dat zelfs oploopt tot 5,3 punten als we het berekenen op de 5% best betaalden. Als men die zeer hoge salarissen in mindering breng, dan ziet men in de Verenigde Staten een gelijkaardige evolutie als in de Europese Unie (zie grafiek 2):

Daarop voortbouwend is het natuurlijk heel tof om te zeggen 'hey, die mensen verdienen meer van het bnp dan anderen!' Ja, en? Die mensen verdienen dat loon omdat zij die investeerden dat loon wensten te betalen. Meer niet.

Voor de liberalen is deze ommekeer in grote mate een mysterie.

Zie, daarom alleen al zou je die kerel opzij kunnen schuiven als 'irrelevant'.

. In een interview met de Financial Times (Guha 2007), merkt ook Alan Greenspan, de voormalige voorzitter van de Fed (de centrale bank van de VS), deze "zeer eigenaardige karakteristiek" van het hedendaagse kapitalisme op: "het aandeel van de lonen in het nationaal inkomen van de Verenigde Staten en in andere ontwikkelde landen bereikt een uitzonderlijk laag niveau volgens de historische normen".

Ach zo, en als Greenspan het al zegt, hé!
Misschien is het wel zo dat ook meer 'kleine burgers' er in slagen om te investeren, aandelen te hebben, etc. ... Of neen, dat is onmogelijk zeker?

Alé, wie gaat er beweren dat er nu - in relatieve aantallen, want in absolute is het een voldrongen feit - minder mensen dan vroeger een aandelenportefeuille heben dan vroeger? Ik niet. Jij?

Verder. Wil je mij eens uitleggen wat dat precies inhoudt: 'Het aandeel van de lonen inzake het BNP zijn gedaald'?

Op lange termijn "heeft het reële loon de neiging parallel aan de reële productiviteit te evolueren". Dat heeft men kunnen observeren "gedurende generaties, maar het is vandaag de dag niet meer zo".

Heeft Greenspan echt 'reële loon' en 'reële productiviteit' zitten gebruiken? 't is nog drastischer dan ik dacht. Soit; vermits er geen maatstaf bestaat voor die reële productiviteit, is dat ook niet echt meetbaar. Ik vraag me af hoe je dat dan doet.

De algemene curve van het loonaandeel is veel eenvoudiger te verklaren door de krachtsverhoudingen tussen de sociale klassen.

Marx stuurt zijn zonen uit.

De crisis leidde in eerste instantie tot een verhoging van het loonaandeel omdat de loonsverhogingen nog doorgingen op hun élan, terwijl de arbeidsproductiviteit bruusk daalde.

De productiviteit is gedaald in de jaren '70?
Alé, tof. 't is eerste dat ik er van hoor. Maar als en prof het zegt, zal het wel waar zijn, hé.

Ze gaven de "keynesiaanse" politiek op om resoluut een liberale richting in te slaan. Alle hefbomen werden gebruikt, onder andere de schok van de verhoging van de rentevoeten en de mondialisering, maar het essentiële werktuig was de stijging van de werkloosheid, die door de crisis werd veroorzaakt. De kapitalistische leiders steunden zich op dit fenomeen om de regels voor de loonvorming grondig en brutaal te veranderen.

Ik vrees dat hij niet door had dat het juist Keynesiaans beleid was dat in de jaren '70 geleid heeft tot én inflatie én werkloosheid. Verder is het een beetje idioot te zeggen dat 'liberaal beleid' geleidt heeft tot 'werkloosheid'. Minimumlonen, sociale zekerheidsbijlagen, belastingen, etc. zijn niet bepaald de werktuigen van de liberaal. Net zomin als de stijging van de rentevoet iets van de liberaal zijn, maar dat is een andere discussie.

Van een salarisnorm, waarbij het loon stijgt met de productiviteit, op zulke manier dat het loonaandeel min of meer constant bleef, ging men over naar een nieuw regime waaronder de lonen minder gingen toenemen dan de productiviteit, die zelf was vertraagd in vergelijking met die van de groei-jaren.

Er zijn geen loonindexeringen meer geweest de laatste X aantal jaar? Ach, zo.
Hoe doe je dat feitelijk? 'De lonen laten toenemen met de productiviteit', volgens een objectieve norm?
Lonen moeten helemaal niet toenemen volgens de productiviteit... Integendeel, in een economie zonder geldcreatie, dienen de lonen zelfs te dalen. (Voor de duidelijkheid: de prijzen van producten dalen nóg sneller.) Dat lonen mét geldcreatie 'dienen' te stijgen (om gelijke koopkracht te bewaren) is evident. Daar is dan ook sprake van.

In die omstandigheden werd de winst van de productiviteit omgezet in winst terwijl de koopkracht van de lonen geblokkeerd werd. Zo werd de daling van het loonaandeel in gang gezet.

En 'winst' is geen 'loon'? Enfin, volgens Marxisten niet, nee.

Anders gezegd, het afromen van de lonen heeft niet geleid tot meer investeringen.

Het 'afromen' van de lonen? Een overheid 'roomt' lonen af, hé. Een werkgever en werknemer bepalen onderling lonen.

De niet-geïnvesteerde winst werd vooral verdeeld in de vorm van financiële winst.

Geld dat mensen kunnen uitgeven, hé...

En ook hier is de reden simpel: de geldwereld is erin geslaagd beslag te leggen op het grootste deel van de productiviteitswinst ten koste van de loontrekkenden, die hun aandeel hebben zien dalen.

Eerste keer ooit dat ik het woord 'productiviteitswinst' in een economisch verslag heb zien staan. Zal ook wel iets betekenen, zeker?

't is een schattige poging, maar wat hij zegt slaat op niet zo denderend veel. Alé, de jaren '70 gingen gepaard met dalende productiviteit en een stopzetting van Keynesiaans beleid. Ik hoop dat 'ie een grapje maakte.

Feitelijk vind ik het wel grappig.
De waarheid van de Austrian School in verband met geldcreatie en het feit dat lonen daardoor dalen, wordt eigenlijk goed bevestigd hierdoor. Op dat vlak, toppie artikel!

[AdrianHealey]

Oorspronkelijk geplaatst door GaRnaaLBeeR

De getallen lijken mij op het eerste zicht ook weinig relativeerbaar.
Maar men kan altijd eens propberen natuurlijk.

Zijn theorie trekt op de zak. Om het simpel samen te vatten.

[ericferemans]

Oorspronkelijk geplaatst door AdrianHealey

Zijn theorie trekt op de zak. Om het simpel samen te vatten.

Uit alles wat je hier schreef als "kritiek" bleek één ding overduidelijk: "it takes one to know one".
Is er iemand die nog zin heeft om deze nonsens, deze nieuwe versie van "misère de la philosophie" op zijn klein nummertje te zetten?
Zoveel dwaasheid valt niet in één maand te doorboren.
Of volstaat zuchten?

[vavli]

Oorspronkelijk geplaatst door ericferemans

Uit alles wat je hier schreef als "kritiek" bleek één ding overduidelijk: "it takes one to know one".
Is er iemand die nog zin heeft om deze nonsens, deze nieuwe versie van "misère de la philosophie" op zijn klein nummertje te zetten?
Zoveel dwaasheid valt niet in één maand te doorboren.
Of volstaat zuchten?

Helemaal mee eens: er zijn ook gasten die beweren dat de aarde plat is, dat god alles in 7 dagen geschapen heeft,... Het is tijdverlies om te proberen dat soort onzin te weerleggen. Er zijn intussen toch al genoeg publicaties die stellen dat er een gigantische transfert is van inkomen uit arbeid naar inkomen uit vermogen. Wie dat ontkent, is gewoon blind voor de realiteit.

[AdrianHealey]

Oorspronkelijk geplaatst door vavli

Helemaal mee eens: er zijn ook gasten die beweren dat de aarde plat is, dat god alles in 7 dagen geschapen heeft,... Het is tijdverlies om te proberen dat soort onzin te weerleggen. Er zijn intussen toch al genoeg publicaties die stellen dat er een gigantische transfert is van inkomen uit arbeid naar inkomen uit vermogen. Wie dat ontkent, is gewoon blind voor de realiteit.

>

[AdrianHealey]

Haha, de ironie.

[AdrianHealey]

Lang verhaal kort; Vavli, eerst economie leren, dan uitspraken erover doen, wil je?
Alé, 't is niks persoonlijks, hé. Maar de eerste van cap/pvda die de 'burgerlijke' economie begrijpt, moet ik nog tegenkomen. En dat is vrij essentieel om er kritiek op te uiten.