Angst voor een vernederlandst huwelijk

[Spinoza]

Angst voor een vernederlandst huwelijk

door onze redacteur Roeland van Mourik

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) constateert veel familiehuwelijken bij Turken en Marokkanen in Rotterdam. Het waarschuwt voor de gevaren die hieraan kleven en pleit voor meer voorlichting. Maar deskundigen zijn daar verdeeld over. ,,Dat vinden allochtonen westerse hysterie.'' De uit Turkije afkomstige Hasan Ali Abaci bekijkt het nuchter. ,,Verbieden heeft geen zin. Ik ben ook tegen het homohuwelijk, maar een verbod daarop gaat me te ver.''

DEN HAAG - ,,Ik maak er geen geheim van'', zegt Hasan Ali Abaci, een 49-jarige Turk uit Oss. Hij stapte na een lange kennismakingstijd op 14 augustus 1982 met zijn nicht Nilufer Ayvaz (nu 47) in het huwelijksbootje. Cruciaal punt in die kennismaking was dat ze neef en nicht waren. ,,Mijn vrouw wilde eerst niet met mij trouwen omdat ik familie van haar ben. Ik heb haar toen beloofd dat we een bloedonderzoek zouden doen.''

Een kwart van de Turken en een vijfde van de Marokkanen in Rotterdam trouwt met een partner uit de eigen familie. Huwelijken vinden met name plaats tussen neef en nicht en in mindere mate tussen oom en nicht, maakte het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in maart dit jaar bekend. Kinderen uit een huwelijk tussen bloedverwanten hebben volgens het instituut een grotere kans op aangeboren afwijkingen. Die lopen uiteen van een verstandelijke handicap tot een erfelijke vorm van bloedarmoede.

Van de 653 Turkse ouders die meewerkten aan het onderzoek, blijkt 24 procent familie van elkaar te zijn. Daarnaast is 22 procent van de 474 deelnemende Marokkaanse ouders aan elkaar verwant. Kinderen uit bloedverwante relaties hebben een extra kans van 1 tot 2 procent op een aangeboren aandoening, schrijft het RIVM.

Het was voor het eerst dat er cijfers beschikbaar kwamen over de aantallen - in de volksmond zo genoemde - neef-nichthuwelijken. Onderzoekers gingen op zoek naar het verhaal achter de cijfers. Waarom trouwen Turken en Marokkanen met een partner uit hun eigen familie? En houden ze rekening met de risico's die eraan vastzitten?

Nieuw bloed

Socioloog drs. Leen Sterckx schreef in 2005 samen met antropoloog drs. Carolien Bouw het boek Liefde op maat - partnerkeuze van Turkse en Marokkaanse jongeren . Zij is niet geschrokken van de cijfers. Door haar onderzoek naar familiehuwelijken in Turkse en Marokkaanse kring weet ze dat de hoeveelheid huwelijken binnen de familie daar al jaren hoog is.

Sterckx trekt parallellen met orthodox-christelijke kringen, waar het volgens haar ook voorkomt dat neef en nicht trouwen. ,,In strenggelovige delen van de Veluwe, en in Staphorst bijvoorbeeld'', zegt de antropoloog. ,,Ook in de adel komt het voor. Daar kan het zelfs generaties lang doorgaan. De adel bestaat namelijk nog steeds. Dat komt doordat een deel wel buiten de familie trouwt. Er blijft dus toevoer van nieuw bloed, om het zo maar te zeggen. Dat is ook bij Turken en Marokkanen het geval. Als een kwart met iemand binnen de familie trouwt, dan blijft er nog 75 procent over die met iemand buiten de familie trouwt. Het lijkt me sterk dat ze ooit uitsterven.''

Volgens Sterckx heeft het weinig effect als je probeert met medische argumenten voorlichting te geven over de gevaren van neef-nichthuwelijken. ,,Allochtonen wuiven die bezwaren weg. Ze hebben zwaarwegender belangen om over te gaan tot een neef-nichthuwelijk. Voor hen is dat een manier om iemand legaal naar Nederland te laten migreren.''

Naast dit belang speelt volgens Sterckx ook mee dat Turkse en Marokkaanse families gesteld zijn op iemand die al vertrouwd is met de familie. Dat verklaart volgens haar dat er binnen de tweede generatie nog steeds getrouwd wordt met een neef of nicht. ,,Vaak houden jongeren rekening met de wensen van hun ouders. Die willen dat bij het ouder worden de zorg voor hen gegarandeerd is.''

Autogordels

Het is moeilijk om een met een nicht getrouwde Turk te vinden die zijn verhaal wil doen. Vooral echtparen die een gehandicapt kind hebben, willen liever niet praten. ,,Het ligt heel gevoelig'', zegt drs. Ibrahim Yerden. Hij is als onderzoeker verbonden aan het Instituut voor Migratie en Etnische Studies (IMES). Verder is hij docent antropologie aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) en doet aan die universiteit onderzoek naar neef-nichthuwelijken. Hij heeft veel contacten in de Turkse gemeenschap in Nederland. Via via regelt hij Hasan Ali Abaci, die wel wil praten over zijn huwelijk met een nicht.

De ontmoetingen met zijn nicht begonnen toen Abaci nog in Turkije woonde. Later toen hij in 1978 naar Nederland verhuisde, bleef hij haar - en haar familie - bezoeken. De uitslag van het bloedonderzoek voordat het echtpaar Abaci met elkaar trouwde was negatief. Ze konden zonder risico kinderen krijgen. Er werden er twee geboren: Onur (24) en Burak (20). De jongste werd acht maanden na de geboorte ziek en raakte - volgens Abaci door fouten van eerst de huisarts en daarna het ziekenhuis - gehandicapt. Officieel is er dus geen verband tussen de handicap van Burak en het verwantschapshuwelijk van zijn ouders. ,,We hadden voorzorgsmaatregelen getroffen. Wij kunnen er niets aan doen dat ons kind gehandicapt is. Artsen hebben fouten gemaakt. Vergelijk het met het dragen van autogordels. Als je ondanks het dragen daarvan een ongeluk krijgt, heb je in ieder geval aan de voorzorgseisen voldaan.''

Economisch belang

Onderzoeker Yerden schreef in 2001 het boek Ik bepaal mijn eigen lot: Turkse meisjes in conflictsituaties , dat gaat over de verschillen in opvattingen tussen ouders en Turkse kinderen. Volgens hem is het simpel: ,,Turkse en Marokkaanse ouders willen gewoon een goede schoondochter, die later voor hen kan zorgen.'' Dat ook de tweede generatie belang blijft hechten aan partners uit de eigen familie, verklaart Yerden doordat zij hun Turkse of Marokkaanse identiteit willen blijven waarborgen. ,,In feite zijn de neef-nichthuwelijken een voorbeeld van slechte integratie'', constateert hij.

Zo ver wil Sterckx niet gaan. Volgens haar heeft het weinig met cultuur te maken, maar is er sprake van een ,,concreet belang'' om te trouwen met familie. ,,Hier in Nederland krijgen familieleden die migreren het beter. Pas als dit economische belang verandert, zal de opvatting over het huwelijk veranderen.'', verwacht de antropoloog. Dat belang was er voor de vrouw van Abaci ook. ,,Toen ze in Turkije hoorde dat ze niet geslaagd was voor haar examen ambtenaar, besloot ze met mij te trouwen en naar Nederland te komen. Dat was het laatste duwtje in haar rug.'' Abaci prijst herhaaldelijk de goede sociale voorzieningen in Nederland. Ook voor zijn gehandicapte zoon, die in een verpleeghuis zit. ,,Dat was in Turkije wel anders geweest. Daar word je erg aangekeken op het feit dat je zoon gehandicapt is.''

De Turkse Yerden weet te vertellen dat Turkse en Marokkaanse jongeren wel experimenteren met Nederlandse meisjes, maar dat als het op trouwen aankomt, ze toch niet thuis geven. ,,Ze zijn bang dat Nederlandse meisjes makkelijk scheiden.'' Dat speelt allemaal wel mee, zegt Abaci nuchter. Maar, zegt hij: ,,Het is aan het veranderen.'' Sterker nog, er ontstaat volgens Abaci een omgekeerde beweging. ,,Turken uit Nederland trouwen liever niet meer met een meisje uit het herkomstland. Zij zijn al helemaal doordrongen van de Nederlandse cultuur en dat botst met de Turkse cultuur. Als je dan een huwelijk aangaat, denk je over te veel dingen te verschillend.''

Voorlichting

Socioloog Sterckx' inschatting is dat allochtonen de nadruk op gezondheidsrisico's van neef-nichthuwelijken ,,westerse hysterie'' noemen. Abaci is het met haar eens. Hij ziet het neef-nichthuwelijk niet als slechte integratie. ,,Over negentig procent van gevoelige onderwerpen denken Nederlanders en Turken hetzelfde. De enkele verschilpunten hoeven geen barrière te zijn bij de integratie.'' Het neef-nichthuwelijk mag van Abaci blijven bestaan. ,,Het heeft geen zin het te verbieden. Ik ben ook tegen het homohuwelijk, maar een verbod daarop gaat me te ver.'' Wel moeten jongeren de voor- en nadelen van een neef-nichthuwelijk kunnen afwegen. Goede informatie over de risico's van een verwantenhuwelijk en voorlichting over bloedonderzoek zijn daarbij belangrijk.

Yerden vindt voorlichting ook van belang. Alleen moet die informatie niet door de Nederlandse overheid worden gegeven. ,,Het Nederlandse beleid schiet vaak zijn doel voorbij'', analyseert hij. ,,Kijk naar de vroegere minister van Integratie Rita Verdonk. Zij nam maatregelen tegen het over laten komen van een verwante partner uit het land van herkomst. Daarmee bereikte ze het tegenovergestelde, omdat allochtonen zich daardoor niet geaccepteerd voelden. Allochtonen kregen het gevoel dat hun huwelijk werd tegengehouden.''

Emeritus hoogleraar interculturele pedagogiek aan de Universiteit Leiden dr. Lotty Eldering deed in de jaren zeventig al onderzoek naar hereniging van Marokkaanse gezinnen. Dat resulteerde in 1978 in haar proefschrift Marokkaanse gezinnen in Nederland . Marokkaanse gezinnen die naar Nederland kwamen, hadden weliswaar hoge verwachtingen van het onderwijs aan hun kinderen hier, maar bleven daarnaast een sterke band met hun familie in Marokko houden, constateert ze. De meerderheid van de Marokkaanse mannen was daarom nog steeds verantwoordelijk voor het levensonderhoud van familie in het land van herkomst. ,,Dit is een van de redenen waarom Marokkaanse en Turkse jongeren met een partner uit het land van herkomst zijn gehuwd'', zegt de hoogleraar.

Twee geloven

In 1999 publiceerde Eldering samen met haar medewerkers van de Universiteit Leiden het boek Verstandelijk Gehandicapte kinderen in Marokkaanse en Turkse gezinnen . Uit deze kleinschalige studie bleek dat de helft van de onderzochte echtparen met een verstandelijk gehandicapt kind verwant aan elkaar was; een derde van hen was zelfs neef en nicht. De ouders waren zich van tevoren niet bewust dat zij door met een bloedverwant te huwen een grotere kans liepen een kind met een handicap te krijgen.

Volgens Eldering wordt er naar allochtonen te veel gekeken alsof het 'vreemde mensen' zijn. ,,Ook in Nederland was het vroeger de gewoonte om met iemand uit de eigen culturele of religieuze groepering te huwen. Vroeger was het ondenkbaar dat een protestant met een katholiek trouwde. Denk aan het gezegde: 'Twee geloven op een kussen, daar zit de duivel tussen'.''

Het aantal Marokkanen en Turken dat buiten de eigen etnische en religieuze groepering trouwt is zeer gering, zegt de emeritus hoogleraar. ,,Het Marokkaanse familierecht erkent een huwelijk tussen een Marokkaanse moslimvrouw en een man die geen moslim is, niet. Omgekeerd is het wel toegestaan.'' Volgens het Turkse recht mogen zowel mannen als vrouwen huwen met een partner van een andere religie, maar de meeste Turken in Nederland zoeken een partner die moslim is. Marokkaanse en Turkse families in Nederland staan onder sterke druk van familie in het land van herkomst, constateert Eldering. ,,Ze willen hun zoon of dochter graag naar Nederland laten gaan, omdat het daar economisch beter is.'' Aan de andere kant wordt in Nederland diezelfde druk op de huwbare kinderen gelegd. ,,Er is angst voor een te vernederlandst meisje of jongen. Je kunt daarom maar het beste iemand uit het herkomstland trouwen, is de gedachte.'' Die angst heeft Abaci ook. Het maakt voor hem wel degelijk verschil of zijn zoon met iemand van een andere afkomst thuiskomt of met een Turks meisje. Hij respecteert echter de mening van zijn zoon. ,,Hij is per slot van rekening degene die gaat trouwen.'' Maar, voegt hij er lachend aan toe: ,,Voorlopig wil hij nog niet trouwen.''

Lyceumopleiding

Het zal lang duren voordat de cultuur van trouwende neven en nichten is verdwenen, verwacht Eldering. ,,De kans op het krijgen van een gehandicapt kind is er wel, maar is niet extreem groot. Wanneer je Marokkaanse of Turkse ouders wijst op het risico van het krijgen van een verstandelijk gehandicapt kind, zegt men vaak dat zij ook huwelijken kennen tussen bloedverwanten waarin nauwelijks kinderen met een handicap geboren worden. Daar kunnen ze gelijk in hebben, want het risico hierop is minder dan tien procent.''

Abaci zat dicht bij het vuur: binnen de familie van zijn vrouw waren al veel neef-nichthuwelijken waaruit gehandicapte kinderen werden geboren. ,,Daardoor wist mijn vrouw van de risico's en wilde ze graag een bloedonderzoek.'' Ook speelt volgens de Turkse inwoner uit Oss hun opleiding een rol. ,,We hebben allebei een lyceumopleiding in Turkije afgerond.'' Als het bloedonderzoek positief was geweest en het raadzamer was niet met zijn nicht te trouwen, had Abaci die raad opgevolgd. ,,Dan had ik afscheid van haar genomen of besloten te trouwen zonder kinderen te krijgen. In beide gevallen was het een moeilijke beslissing geweest.''

Abaci verwacht dat de Turkse jongens en meisjes die in Nederland opgroeien, minder behoefte hebben aan trouwen met familie. ,,Ze zijn beter voorgelicht.'' Bovendien, zegt Abaci: ,,Ze zitten in Nederland in een gemengde klas. Hun keuze voor een partner is veel groter.'' Dat was bij hemzelf niet zo. ,,Als ik vanuit Nederland naar Turkije ging, was de enige plek waar ik terecht kon mijn familie.''

De kans op een gehandicapt kind voor Turken en Marokkanen blijft volgens Eldering aanwezig. ,,In bepaalde Marokkaanse en Turkse families, vooral op het platteland, wordt al generaties lang binnen de familie getrouwd. Elke generatie wordt de kans op een gehandicapt kind groter.'' De emeritus hoogleraar pleit daarom in tegenstelling tot Sterckx voor meer en betere voorlichting. ,,Bewustwording en de mogelijkheid bieden van screening op erfelijke ziektes zijn belangrijk.'' Wat in ieder geval niet helpt, is allochtonen te stigmatiseren. ,,Door tegenkrachten in de Nederlandse cultuur en politiek gaan Turken en Marokkanen hun eigen identiteit alleen maar meer benadrukken. Je maakt het ze dan niet gemakkelijker om ook in het opzicht van partnerkeuze meer te integreren.''

Bron: Nederlands Dagblad

[maddox]

De enige reden waarom een Moslim een gehandicapt kind krijgt, is de wil van Allah. Al de rest van het geneuzel telt niet.

Maar hoe de modernere Turken ook in die quasi incest situatie blijven hangen, snap ik niet.
Wat ik denk, is dat Attaturk zich in zijn graf ronddraait.( nu nog wat religieuze macht naar het Turkse leger, en we hebben alternatieve energie uit Attaturks graf)