Wat is identiteit?

thePiano · 29 december 2002, 13:41

Wat is identiteit?

Individuen, groepen en culturen hebben een duidelijk afgebakende, onverwisselbare identiteit nodig én zij krijgen die niet voor niets, er moet hard aan worden gewerkt. [...] Een identiteit hebben schijnt van levensbelang te zijn, leven zonder identiteit staat bijna gelijk aan niet-leven. Velen – individuen zowel als groepen – zijn er naar op zoek, hebben ze pas hervonden of dreigen ze alweer te verliezen en hoe moeilijker het is om haar te bewaren, des te meer waarde eraan wordt gehecht. De zoektocht naar identiteit is zo algemeen en onontkoombaar dat zij deel lijkt uit te maken van de menselijke conditie (Weyns, 1999).

In deze inleiding van de 1999 Millennium Conferentie van de Koning Boudewijnstichting wordt de 'ideologie van de identiteit' geponeerd als een vanzelfsprekendheid die desondanks gepaard gaat met een moeizame zoektocht. Bovendien plaatste deze Conferentie identiteit 'tussen geborgenheid en mogelijkheid' en verwees op die manier naar haar centraal belang voor (psychologische) veiligheid en (maatschappelijk) vertrouwen en ontwikkeling.

Essentieel impliceert dit dat identiteit in een functionele relatie wordt geplaatst. Er wordt van uitgegaan dat via identiteit moeilijkheden en problemen kunnen worden opgelost of, om het positiever te stellen, dat identiteit bijdraagt tot individueel welbehagen en het welzijn van de samenleving. Vandaar wellicht de alomtegenwoordigheid van identiteit in maatschappelijke, politieke en academische discours. Maar de eensgezindheid waarmee verwezen wordt naar identiteit, blijkt bij nader toezien slechts een dekmantel te zijn voor een waaier van zeer uiteenlopende definities, functies die haar worden toegeschreven en opinies over de operationalisering daarvan. Bovendien wordt de op het eerste gezicht positieve functie die aan identiteit wordt toegekend, in de praktijk bedolven onder problematische manifestaties van haar invloed. Dit hoeft niet te verwonderen. Intussen wordt redelijk algemeen aangenomen dat identiteit het product van een constructie is, geen vaststaand gegeven waarin essentialistische kenmerken zouden vervat liggen. Identiteit is eerder een proces van interactie tussen de zelfdefinitie van het individu en zijn omgeving of zoals Malek Chebel het omschrijft:

une structure subjectieve caracterisée par une représentation de l'interaction entre l'individu, les Autres - condition préalable pour qu'il y ait effectivement identité: se reconnaître Un et être reconnu comme tel par les Autres - et le milieu (comme agent matériel de l'identification) (Chebel, 1986: 36-37).

Een individu wordt dus niet geboren met een identiteit maar verwerft ze. De socioloog Anthony Giddens wijst in dit verband op het belang van een vroege ontwikkeling van ontologische zekerheid (in relatie met ouders of andere verzorgers), opdat het individu later in staat zou zijn 'to keep a particular narrative going'. In deze interpretatie heeft identiteitsvorming dus niet zozeer te maken met biografische continuïteit, maar met de continuïteit van communicatie(mogelijkheden) (1991: 54). Bovendien heeft het individu, naast de aanzienlijke mate van socialisering door de directe omgeving (ouders, school,...), wat Anthony Appiah omschrijft als 'een gereedschapskist vol mogelijkheden dat (sic) ons ter beschikking wordt gesteld door onze cultuur en maatschappij' (1995: 178), die een bepaalde marge van vrijheid creëert om een eigen identiteitsdiscours te ontwikkelen. Dit betekent dat, op individueel vlak, identiteit gezien moet worden als een continu proces van definiëring, het eerder efemere resultaat van een serie ononderbroken 'conflictsituaties' tussen het Zelf en de Andere.

Het mag echter duidelijk zijn dat de inherente instabiliteit van identiteit vooral op collectief vlak moeilijke gevolgen heeft. Het is vooral wanneer in het – per definitie – continu proces van definiëring verschillende groepen (in plaats van verschillende individuen) tegenover elkaar staan, dat daadwerkelijke conflictsituaties kunnen ontstaan. Wat daarbij (onder meer) opvalt, is het verlies aan flexibiliteit, de poging om toch - bijna tegen beter weten in - een soort essentialistische definitie van identiteit te hanteren, in de hoop om die manier het conflict voor eens en altijd te beslechten. Men gaat (impliciet?) uit van opvattingen over collectieve identiteit die opmerkelijk ongenuanceerd zijn in de manier waarop zij de processen beschouwen, waardoor zowel de individuele als de collectieve identiteit zich ontwikkelt.

Het probleem dat zich hier stelt, is tweevoudig. Enerzijds is er de tendens van gedefinieerde collectieve identiteiten, om een soort 'draaiboek' te bevatten: 'ideeën over hoe een goed persoon van die soort zich gedraagt, [...] normen of modellen, die een rol spelen bij het vormgeven van de levensplannen van hen die deze collectieve identiteiten centraal stellen in hun individuele identiteit.' (Appiah, 1995: 182-183). Dit betekent niet alleen dat de individuele keuzevrijheid bij de identiteitsdefinitie beperkt wordt. Het levert ook problemen op voor hen die zich niet erkennen in het draaiboek. Zoals Dieter Lesage het formuleert in zijn oppositie tegen ex-Minister-President Luc Van den Brande: 'Het concept van culturele identiteit [...] zegt: we zijn nu eenmaal zoals we zijn. Het is te nemen of te laten. [...] In de retoriek van de culturele identiteit is voortdurend een 'wij' aan het woord dat spreekt in naam van Anderen die daar niet om gevraagd hebben, laat staan dat ze erg zouden ingenomen zijn met de karakteriseringen waarmee ze door hun vrijpostige woordvoerders worden bedacht' (1998: 105). Anderzijds worden die 'draaiboeken' 'gebruikt' om zichzelf te positioneren tegenover andere groepen, wat automatisch wil zeggen dat ze ook gebruikt worden om de 'Andere', op een behoorlijk inflexibele manier, te definiëren.

Dit probleem kan ook op een andere manier geformuleerd worden. Als, zoals Amy Gutmann suggereert, 'mensen in meerderheid behoefte [hebben] aan een veilige culturele context om betekenis en richting te geven aan de keuzen in hun leven', 'maakt een veilige culturele context deel uit van de eerste levensbehoeften' (1995: 19). Als echter die context wordt gekoppeld aan een sterk inhoudelijke invulling, ontstaan conflicten, zowel binnen de eigen context als met andere 'levensprojecten'. Met andere woorden, het lijkt erop dat de positieve functie van identiteit in belangrijke mate afhangt van een conceptuele vaagheid; van de mogelijkheid tot flexibele invulling van haar inhoud, en dus ook van haar functionaliteit. Zo ontstaat de kans en mogelijkheid tot differentiatie, ook binnen de zogenaamde eigen collectiviteit en tegenover andere groepen.

Als het juist is, zoals hierboven wordt gesteld, dat identiteit een functie is van communicatie en begrip, van het creëren van betekenis in de eigen gemeenschap en het openstaan voor de Andere, moeten we dringend de voorwaarden en componenten onderzoeken die identiteit toelaten deze functie te vervullen. Dit is de 'mogelijkheid' van identiteit waarnaar de Koning Boudewijnstichting verwees. In een recente verzameling essays die terugblikken op de lessen van de twintigste voor de eenentwintigste eeuw, besluit ook de socioloog J.M.M. de Valk de sectie over groepssolidariteit met de dringende oproep 'om een nieuw evenwicht te vinden tussen de gevoelens van eigen identiteit en geborgenheid in de groep enerzijds, en de noodzakelijke openheid voor andere tradities en culturen anderzijds.' De Valk geeft toe 'dat het niet gemakkelijk zal zijn; maar men is niet van het probleem af door vlotweg uit te roepen dat wij van nu af aan allen Europeaan of wereldburger willen zijn.'(de Valk, 1999: 127; onze klemtoon).

'Het probleem' kan met Ernest Gellner omschreven worden als 'de vertroebelde relatie van staat, civiele samenleving, identiteit, cultuur en legitimiteit' (Gellner, 1987: viii). Het is duidelijk dat deze op zichzelf al complexe structuren en concepten in een 'nieuw evenwicht' brengen, een moeizame zoektocht zal worden naar een allicht altijd vrij problematische constructie. Die constructie zou, in het beste geval, ook een flexibele en positieve definitie van identiteit omvatten. In deze bijdrage blijkt echter vooral dat het debat omtrent 'de Andere' nog steeds vooral wordt gevoerd in termen van een 'draaiboek'. De volgende sectie behandelt dan ook de beperktheid van het debat over inburgeringsplicht in Vlaanderen. Het is niet alleen beperkt in de zin dat de doelgroep zelden of nooit aan het woord wordt gelaten; het wordt ook zelden in een bredere maatschappelijke en/of conceptuele context geplaatst. Het is onze veronderstelling dat het schetsen van zijn ruimere context kan toelaten dit debat genuanceerder, dat is, op een meer flexibele manier te voeren.

bron: ALLOCHTONEN ALLER LANDEN… BURGER U IN! Wat het debat over inburgeringsplicht ons kan vertellen over identiteit(en)

Geert Van den Bossche & Sami Zemni

http://www.flwi.rug.ac.be/cie/CIE/vdbossche_zemni_1.htm

chr.wouters · 30 december 2002, 21:12

Pedante vent.

thePiano · 30 december 2002, 23:13

Citaat:

Oorspronkelijk geplaatst door chr.wouters

Pedante vent.

?

Wie dat dan? De schrijvers van dit artikel Geert Van den Bossche & Sami Zemni? Of het citaat in de sig van Johan Anthierens? Of thePiano?

chr.wouters · 31 december 2002, 00:32

Citaat:

Oorspronkelijk geplaatst door thePiano

Citaat:

Oorspronkelijk geplaatst door chr.wouters

Pedante vent.

?

Wie dat dan? De schrijvers van dit artikel Geert Van den Bossche & Sami Zemni? Of het citaat in de sig van Johan Anthierens? Of thePiano?

Oké dan. Pedante ventEN.

Guderian · 31 december 2002, 13:59

De identiteit wordt door twee hoofdcomopneneten bepaald:

1. De raciale en culturele context van een persoon. Een mens behoort tot een ras, een volk, een familie. Hij bezit erfelijke eigenschappen. Dit deel van de identiteit van een persoon valt vrijwel volledig buiten z'n eigen macht en mogelijkheden.

2. De persoonlijke vaardigheden, keuzes en de sociale context. Deze zijn in belangrijke mate door een individu beïnvloedbaar, muv het sociale milieu dat niet eenvoudig te veranderen is, maar wel mogelijk. Het gaat om voorkeuren, keuzes,...

Geen van de twee componenten overweegt op de andere.

29 december 2002, 13:41	#1
thePiano Perm. Vertegenwoordiger VN Geregistreerd: 20 augustus 2002 Locatie: Antwerpen, 't Stad van Alleman Berichten: 18.275	Wat is identiteit? Individuen, groepen en culturen hebben een duidelijk afgebakende, onverwisselbare identiteit nodig én zij krijgen die niet voor niets, er moet hard aan worden gewerkt. [...] Een identiteit hebben schijnt van levensbelang te zijn, leven zonder identiteit staat bijna gelijk aan niet-leven. Velen – individuen zowel als groepen – zijn er naar op zoek, hebben ze pas hervonden of dreigen ze alweer te verliezen en hoe moeilijker het is om haar te bewaren, des te meer waarde eraan wordt gehecht. De zoektocht naar identiteit is zo algemeen en onontkoombaar dat zij deel lijkt uit te maken van de menselijke conditie (Weyns, 1999). In deze inleiding van de 1999 Millennium Conferentie van de Koning Boudewijnstichting wordt de 'ideologie van de identiteit' geponeerd als een vanzelfsprekendheid die desondanks gepaard gaat met een moeizame zoektocht. Bovendien plaatste deze Conferentie identiteit 'tussen geborgenheid en mogelijkheid' en verwees op die manier naar haar centraal belang voor (psychologische) veiligheid en (maatschappelijk) vertrouwen en ontwikkeling. Essentieel impliceert dit dat identiteit in een functionele relatie wordt geplaatst. Er wordt van uitgegaan dat via identiteit moeilijkheden en problemen kunnen worden opgelost of, om het positiever te stellen, dat identiteit bijdraagt tot individueel welbehagen en het welzijn van de samenleving. Vandaar wellicht de alomtegenwoordigheid van identiteit in maatschappelijke, politieke en academische discours. Maar de eensgezindheid waarmee verwezen wordt naar identiteit, blijkt bij nader toezien slechts een dekmantel te zijn voor een waaier van zeer uiteenlopende definities, functies die haar worden toegeschreven en opinies over de operationalisering daarvan. Bovendien wordt de op het eerste gezicht positieve functie die aan identiteit wordt toegekend, in de praktijk bedolven onder problematische manifestaties van haar invloed. Dit hoeft niet te verwonderen. Intussen wordt redelijk algemeen aangenomen dat identiteit het product van een constructie is, geen vaststaand gegeven waarin essentialistische kenmerken zouden vervat liggen. Identiteit is eerder een proces van interactie tussen de zelfdefinitie van het individu en zijn omgeving of zoals Malek Chebel het omschrijft: une structure subjectieve caracterisée par une représentation de l'interaction entre l'individu, les Autres - condition préalable pour qu'il y ait effectivement identité: se reconnaître Un et être reconnu comme tel par les Autres - et le milieu (comme agent matériel de l'identification) (Chebel, 1986: 36-37). Een individu wordt dus niet geboren met een identiteit maar verwerft ze. De socioloog Anthony Giddens wijst in dit verband op het belang van een vroege ontwikkeling van ontologische zekerheid (in relatie met ouders of andere verzorgers), opdat het individu later in staat zou zijn 'to keep a particular narrative going'. In deze interpretatie heeft identiteitsvorming dus niet zozeer te maken met biografische continuïteit, maar met de continuïteit van communicatie(mogelijkheden) (1991: 54). Bovendien heeft het individu, naast de aanzienlijke mate van socialisering door de directe omgeving (ouders, school,...), wat Anthony Appiah omschrijft als 'een gereedschapskist vol mogelijkheden dat (sic) ons ter beschikking wordt gesteld door onze cultuur en maatschappij' (1995: 178), die een bepaalde marge van vrijheid creëert om een eigen identiteitsdiscours te ontwikkelen. Dit betekent dat, op individueel vlak, identiteit gezien moet worden als een continu proces van definiëring, het eerder efemere resultaat van een serie ononderbroken 'conflictsituaties' tussen het Zelf en de Andere. Het mag echter duidelijk zijn dat de inherente instabiliteit van identiteit vooral op collectief vlak moeilijke gevolgen heeft. Het is vooral wanneer in het – per definitie – continu proces van definiëring verschillende groepen (in plaats van verschillende individuen) tegenover elkaar staan, dat daadwerkelijke conflictsituaties kunnen ontstaan. Wat daarbij (onder meer) opvalt, is het verlies aan flexibiliteit, de poging om toch - bijna tegen beter weten in - een soort essentialistische definitie van identiteit te hanteren, in de hoop om die manier het conflict voor eens en altijd te beslechten. Men gaat (impliciet?) uit van opvattingen over collectieve identiteit die opmerkelijk ongenuanceerd zijn in de manier waarop zij de processen beschouwen, waardoor zowel de individuele als de collectieve identiteit zich ontwikkelt. Het probleem dat zich hier stelt, is tweevoudig. Enerzijds is er de tendens van gedefinieerde collectieve identiteiten, om een soort 'draaiboek' te bevatten: 'ideeën over hoe een goed persoon van die soort zich gedraagt, [...] normen of modellen, die een rol spelen bij het vormgeven van de levensplannen van hen die deze collectieve identiteiten centraal stellen in hun individuele identiteit.' (Appiah, 1995: 182-183). Dit betekent niet alleen dat de individuele keuzevrijheid bij de identiteitsdefinitie beperkt wordt. Het levert ook problemen op voor hen die zich niet erkennen in het draaiboek. Zoals Dieter Lesage het formuleert in zijn oppositie tegen ex-Minister-President Luc Van den Brande: 'Het concept van culturele identiteit [...] zegt: we zijn nu eenmaal zoals we zijn. Het is te nemen of te laten. [...] In de retoriek van de culturele identiteit is voortdurend een 'wij' aan het woord dat spreekt in naam van Anderen die daar niet om gevraagd hebben, laat staan dat ze erg zouden ingenomen zijn met de karakteriseringen waarmee ze door hun vrijpostige woordvoerders worden bedacht' (1998: 105). Anderzijds worden die 'draaiboeken' 'gebruikt' om zichzelf te positioneren tegenover andere groepen, wat automatisch wil zeggen dat ze ook gebruikt worden om de 'Andere', op een behoorlijk inflexibele manier, te definiëren. Dit probleem kan ook op een andere manier geformuleerd worden. Als, zoals Amy Gutmann suggereert, 'mensen in meerderheid behoefte [hebben] aan een veilige culturele context om betekenis en richting te geven aan de keuzen in hun leven', 'maakt een veilige culturele context deel uit van de eerste levensbehoeften' (1995: 19). Als echter die context wordt gekoppeld aan een sterk inhoudelijke invulling, ontstaan conflicten, zowel binnen de eigen context als met andere 'levensprojecten'. Met andere woorden, het lijkt erop dat de positieve functie van identiteit in belangrijke mate afhangt van een conceptuele vaagheid; van de mogelijkheid tot flexibele invulling van haar inhoud, en dus ook van haar functionaliteit. Zo ontstaat de kans en mogelijkheid tot differentiatie, ook binnen de zogenaamde eigen collectiviteit en tegenover andere groepen. Als het juist is, zoals hierboven wordt gesteld, dat identiteit een functie is van communicatie en begrip, van het creëren van betekenis in de eigen gemeenschap en het openstaan voor de Andere, moeten we dringend de voorwaarden en componenten onderzoeken die identiteit toelaten deze functie te vervullen. Dit is de 'mogelijkheid' van identiteit waarnaar de Koning Boudewijnstichting verwees. In een recente verzameling essays die terugblikken op de lessen van de twintigste voor de eenentwintigste eeuw, besluit ook de socioloog J.M.M. de Valk de sectie over groepssolidariteit met de dringende oproep 'om een nieuw evenwicht te vinden tussen de gevoelens van eigen identiteit en geborgenheid in de groep enerzijds, en de noodzakelijke openheid voor andere tradities en culturen anderzijds.' De Valk geeft toe 'dat het niet gemakkelijk zal zijn; maar men is niet van het probleem af door vlotweg uit te roepen dat wij van nu af aan allen Europeaan of wereldburger willen zijn.'(de Valk, 1999: 127; onze klemtoon). 'Het probleem' kan met Ernest Gellner omschreven worden als 'de vertroebelde relatie van staat, civiele samenleving, identiteit, cultuur en legitimiteit' (Gellner, 1987: viii). Het is duidelijk dat deze op zichzelf al complexe structuren en concepten in een 'nieuw evenwicht' brengen, een moeizame zoektocht zal worden naar een allicht altijd vrij problematische constructie. Die constructie zou, in het beste geval, ook een flexibele en positieve definitie van identiteit omvatten. In deze bijdrage blijkt echter vooral dat het debat omtrent 'de Andere' nog steeds vooral wordt gevoerd in termen van een 'draaiboek'. De volgende sectie behandelt dan ook de beperktheid van het debat over inburgeringsplicht in Vlaanderen. Het is niet alleen beperkt in de zin dat de doelgroep zelden of nooit aan het woord wordt gelaten; het wordt ook zelden in een bredere maatschappelijke en/of conceptuele context geplaatst. Het is onze veronderstelling dat het schetsen van zijn ruimere context kan toelaten dit debat genuanceerder, dat is, op een meer flexibele manier te voeren. bron: ALLOCHTONEN ALLER LANDEN… BURGER U IN! Wat het debat over inburgeringsplicht ons kan vertellen over identiteit(en) Geert Van den Bossche & Sami Zemni http://www.flwi.rug.ac.be/cie/CIE/vdbossche_zemni_1.htm __________________ "Ik bewandel het rechte pad dat, zoals u weet, niet bestaat en ook niet recht is." (Fred Vargas in 'Un lieu incertain' - 2008)

30 december 2002, 21:12	#2
chr.wouters Provinciaal Statenlid Geregistreerd: 16 november 2002 Berichten: 784	Pedante vent.

31 december 2002, 13:59	#5
Guderian Banneling Geregistreerd: 23 juni 2002 Berichten: 8.266	De identiteit wordt door twee hoofdcomopneneten bepaald: 1. De raciale en culturele context van een persoon. Een mens behoort tot een ras, een volk, een familie. Hij bezit erfelijke eigenschappen. Dit deel van de identiteit van een persoon valt vrijwel volledig buiten z'n eigen macht en mogelijkheden. 2. De persoonlijke vaardigheden, keuzes en de sociale context. Deze zijn in belangrijke mate door een individu beïnvloedbaar, muv het sociale milieu dat niet eenvoudig te veranderen is, maar wel mogelijk. Het gaat om voorkeuren, keuzes,... Geen van de twee componenten overweegt op de andere.