Het Vlaams Blok '' Onuitstaanbaar en onstuitbaar ''

[Liberaal Appel]

Sinds haar ontstaan in 1979 maakt de extreem-rechtse Vlaamse partij het Vlaams Blok een gestage klim in de verkiezingen. Met een doorbraak op 'zwarte zondag' (24 november 1991): sindsdien groeit de partij tot 驮 van de vier grootste van Vlaanderen en houden de andere partijen ter dege rekening met de populaire stellingnames van de partij die haar electoraat haalt uit ontevreden kiezers: ontevreden over de werkloosheid, de criminaliteit, de positie van Vlaanderen, de bureaucratie... De partij neemt radicale standpunten in en geeft blijk van een sterke politieke tactiek, maar ook van xenofobe trekken (in haar poging iemand de schuld te geven van alles wat misgaat). De partij wordt uiteindelijk wel veroordeeld voor haar racisme en discriminatie. Het cordon sanitaire dat de andere partijen rond het Blok optrekken, waarbij ze van elke machtsdeelname wordt gehouden, staat echter ter discussie, omdat de partij desondanks blijft groeien.



Ontstaan

Het Vlaams Blok is aanvankelijk een kleine scheurpartij van de Volksunie. Het Egmont-pact in 1977 en de regeringsdeelname van de VU samen met het FDF was voor een aantal radicale nationalisten het teken om uit de Volksunie te stappen. Aanvankelijk in twee groeperingen: op 1 oktober 1977 richt nationalist Karel Dillen de Vlaams Nationale Partij (VNP) op en op 19 november 1977 start VU-senator Lode Claes de Vlaamse Volkspartij (VVP). Zij trekken behalve nationaal-extremisten een heleboel gefrustreerde Volkunie-oudgedienden aan.
De twee partijtjes vormen een kartel bij de verkiezingen van 17 december 1978, onder de naam Vlaams Blok. Enkel Karel Dillen wordt verkozen (in Antwerpen) en hij behoudt zijn zetel in 1981 en 1984. Waarop hij die afstaat aan Gerolf Annemans. Naast hem staat de in Antwerpen ingeweken Bruggeling Filip Dewinter op als voorman van het Blok. Met Dillens vervanger als voorzitter, Frank Vanhecke, is de nieuwe generatie verzekerd.
Inmiddels verschuift het aanvankelijk belangrijkste programmapunt - Vlaamse onafhankelijkheid - meer en meer naar de achtergrond ten voordele van extreem-rechtse thema's. De hoge werkloosheid van de jaren '80 is koren op de molen van de partij die zich profileert met een vreemdelingenproblematiek. Met de slogan 'eigen volk eerst' drukt de partij uit dat zij een Vlaams Vlaanderen wil, geen multicultureel Vlaanderen. Vreemdelingen moeten niet weg, zegt de partij, maar moeten dat uiteraard wel als zij zich niet willen aanpassen aan taal en cultuur. Hoever die aanpassing of integratie precies moet gaan, wordt niet (en kan ook niet worden) gespecifieerd.

top




Gestage klim

Op 13 december 1987 wint Filip Dewinter een tweede Kamerzetel in Antwerpen voor het Vlaams Blok. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 9 oktober 1988 wordt de partij met 17,7% in Antwerpen de derde grootste in de stad. Op 18 juni 1989 wordt Karel Dillen naar het Europees parlement gezonden. De 'democratische' partijen beginnen nattigheid te voelen, maar verwachten zich niet aan de enorme sprong voorwaarts die het Vlaams Blok maakt op 24 november 1991, wanneer het zijn stemmen verdrievoudigt. De verkiezingen zijn vooral een succes voor het Vlaams Blok omdat ze een catastrofe zijn voor CVP en SP, die 3% minder stemmen halen dan in '87. Het Blok stijgt met 4,6%. De vergelijking wordt gemaakt met de verkiezingsuitslag van 1936, toen de burger, ook uitermate ontevreden over het gevoerde beleid, de Rexisten van L鯮 Degrelle in 驮 klap 21 zetels gunde.
Sindsdien is het Blok niet meer zo fel vooruit gegaan, maar kent de partij toch een voortdurende groei. Op 12 juni 1994 debuteert Frank Vanhecke in het Europees parlement. bij de gemeenteraadsverkiezingen van 9 oktober 1994 wordt de partij de grootste in de stad Antwerpen. Maar ook elders breekt het Vlaams Blok door in de gemeenteraden. Op 21 mei 1995 wordt de partij bij de eerste Vlaamse verkiezingen de vierde grootste partij van Vlaanderen. Het Vlaams Blok is geen zaak van Antwerpen alleen meer. Op 13 juni 1999 is het Vlaams Blok na de VLD (lichte winst) en de CVP (fors verlies door dioxine-crisis) zelfs de derde partij geworden, op zowat gelijke hoogte als de SP (licht verlies) met een stijging van 2,8% (goed voor 4 nieuwe zetels, tot 15).
Bij de gemeente- en provincieraadsverkiezingen van 8 oktober 2000 boekt de partij in Antwerpen - in tegenstelling tot de peilingen - een winst van 5% en behaalde ze 33% van de stemmen en 20 (op 55) zetels. Ook in Gent is het Blok nu de tweede partij. In de Brusselse gemeenten gaat het Vlaams Blok van 4 naar 19 zetels; de partij is de grootste Vlaamse partij in de hoofdstad. In nogal wat steden en gemeenten waar de partij voor het eerst opkomt - ook in Limburg - wint ze meteen zetels in de gemeenteraad.
Bij de federale verkiezingen van 18 mei 2003 stijgt het Vlaams Blok in de Kamer van 15 naar 18 zetels (+1,6%), waarbij ze echter - gepasseerd door de sp.a - terugvalt van derde naar vierde Vlaamse partij. Eenzelfde scenario in de Senaat: van 4 naar 5 verkozen zetels (+1,9%), maar van derde naar vierde grootste partij. De 'grootste overwinning' sinds 1991, zegt het Vlaams Blok, 'goed voor meer dan 741.000 stemmen' (voorzitter Vanhecke maakt er in zijn reactie bij het vonnis van april 2004 gemakkelijkheidshalve 800.000 'beledigde kiezers' van). De winst is vooral te danken aan het toename van kiezers buiten de grote steden, waar het Blok tot dan toe zwak stond. Maar ook in kiesdistrict Antwerpen neemt het aantal Blok-stemmers nog toe. Al lijkt elders het tij te keren: o.a. in Gent en in Antwerpen-stad daalt het Blok.
Bij de regionale verkiezingen van juni 2004 maakt de partij, ondanks haar veroordeling en ondanks de recente blijkgeving van het drugsdealend, met vuurwapens schietend en vrouwen in elkaar timmerend uitschot dat in haar rangen aanwezig is, opnieuw forse winst na een zeer negatief gekleurde campagne (over 'slecht' en 'chaotisch' bestuur, waarin federale thema's zonder moeite op een hoopje met de regionale gegooid worden). In het Vlaams parlement wint het Blok liefst 12 zetels (van 20 naar 32), of een procentuele winst van 8,6% (van 15,5 naar 24,1%) t.o.v. 1999 (+6,2% t.o.v. 2003, komende van 17,9%). Daar waar in 2003 de partij nog achter de drie andere grote Vlaamse partijen kwam, wordt ze nu in 驮 klap de tweede grootste. In het Hoofdstedelijk Gewest wordt de partij de grootste Vlaamse partij, al heeft ze er niet de gevreesde meerderheid (die de werking van het Brussels gewest zou kunnen blokkeren).

top




Populair

Waar heeft het Blok dit electorale succes aan te danken? Volgens het Vlaams Blok zelf is de partij 'de enige geloofwaardige oppositie tegen de bruine coalitie (sic) van liberalen, socialisten, groenen en Volksunie die nog sterker dan voorgaande regeringen gedomineerd wordt door de Franstaligen'. Feit is dat de partij een heleboel proteststemmen ronselt bij kiezers die - aangezien ze toch verplicht zijn tot kiezen - uit onvrede met het gevoerde beleid 鮠met de reguliere oppositie (in de jaren '90 zijn de grote oppositiepartijen ofwel de liberalen ofwel de socialisten) hun stem geven aan de outsiders, aan de politici die in luide, maar weliswaar begrijpelijke bewoordingen ook hun ongenoegen met de gang van zaken uitschreeuwen. Zeker speelt ook het communautaire gekissebis van de jaren '80 en de machteloosheid van de Volksunie daarin een grote rol om flaminganten aan te trekken.
Maar het Vlaams Blok vindt pas echt het gat in de politieke markt als zij zich stort op het 'onveiligheidsgevoel'. Belgi련eeft nog maar net de CCC en de Bende van Nijvel achter zich of het Vlaams Blok klaagt de toenemende kleine criminaliteit aan. Waarbij het Blok een strenge aanpak predikt 鮠de ideale, onmondige (want zonder kiesrecht) zondebok vindt in de allochtone bevolking. Die bovendien in tijden van crisis ook nog eens de schuld krijgt voor de werkloosheid van de Vlaamse arbeider. Het vreemdelingenvraagstuk is geboren.
Uiteraard kan men niet voorbijgaan aan een grote allochtone bevolking, die hier aangroeit sinds gastarbeiders naar ons land zijn gehaald om in de groeiende zware industrie te werken. En ook niet aan het feit dat vele allochtonen in de misdaad verzeild zijn geraakt. Dat dit grotendeels het gevolg is van sociale achterstand door kansarmoede, waarvoor de maatschappij verantwoordelijk is, daar gaat de partij aan voorbij. Ook aan werkelijke alternatieven voor de problemen die zij signaleert. Andere partijen verwijten de partij vooral ongenoegen te kweken, maar niet echt een oplossing aan te dragen voor de kwestie die ze aanhaalt.
Wat niet wegneemt dat de andere partijen oog krijgen voor die kwesties, zeker wanneer blijkt dat de extremistische partij er een massale aanhang mee lokt. De sloganeske uitspraken rond onveiligheid en vreemdelingen trekken immers heel wat aandacht en vinden heel wat bijval, zo blijkt uit de verkiezingsresultaten. Vooral het onveiligheidsthema wordt ook bij andere partijen een prioriteit die leidt tot meer inspanningen voor justitie en de politiehervorming.
Maar ook conservatieve kiezers, die tegen abortus, euthanasie, homo-huwelijken en andere moderne realiteiten gekant zijn, vinden zich terug in de partij die zich profileert als familiepartij (die overigens heel wat 'familie van' op kieslijsten plaatst).
Om de weifelende kiezer over de streep te trekken en zich voor andere partijen toegankelijker op te stellen, ontdoet de partij zich gaandeweg van haar meest scherpe kantjes. Het wil af van het rebelse skinhead-imago en wil een gerespecteerd en fatsoenlijk uiterlijk aannemen. Het uitgesproken racistische 70-puntenplan bijvoorbeeld wordt in de kast opgeborgen en vervangen door een gematigder geformuleerd partijprogramma. Tekenend is bijvoorbeeld hoe de partij campagne voert: aanvankelijk nog met bokshandschoenen, later met het V-teken (wat staat voor veiligheid, vreemdelingen en Vlaanderen). Enige gewenning treedt ook op en wanneer het Blok haar positie onder de grote partijen geconsolideerd heeft, wordt zij ook door de media steeds meer als een 'gewone' partij behandeld. Vooral bij de verkiezingen van 2003 staat de salonf䨩g-heid van het Blok ter discussie: moeten de Blokkers behandeld worden als gewone politici? Moeten zij hun zegje kunnen doen? Of moeten zij doodgezwegen worden?

top


Cordon sanitaire Niet of wel (laten) praten?
Doodzwijgen of niet? In Walloni련eeft die aanpak geleid tot het wegdeemsteren van het Waalse extreem-rechtse Front National, dat echter ook zonder forum weer gestaag opkomt na 13 juni 2004. Ook in Nederland is de Centrumpartij (en later de partij 'Centrumdemocraten') van Hans Janmaat op dezelfde manier zodanig monddood gemaakt dat de partij marginaal bleef en in '98 uiteindelijk weggeveegd werd. In Vlaanderen heeft men die aanpak nooit echt overwogen. Ook politici van andere partijen hebben altijd gevonden dat de discussie aangaan met het Vlaams Blok nog de beste manier is om de partij te ontmaskeren. Alleen... veel discussie is er nooit geweest. Door het electorale succes van de partij werd zij vooral nagepraat in plaats van tegengesproken...
Wat de democratische partijen w鬠doen, is niet met het Vlaams Blok praten. Eind jaren tachtig al en zeker na november '91 maken alle partijen voor zich uit dat gesprekken met het Blok uit den boze zijn: op geen enkel vlak (van nationaal tot gemeentelijk) mogen partijmandatarissen coalitieafspraken aangaan met vertegenwoordigers van het Vlaams Blok. Dit zogenaamde 'cordon sanitaire' rond het Vlaams Blok is in feite een poging om te beletten dat de partij op enigerlei wijze het ergens in een beleidsfunctie voor het zeggen krijgt. Te allen prijze moet vermeden worden dat de vermaledijde partij regeringsbevoegdheid krijgt. De ervaring met bijvoorbeeld nazi-Duitsland leert hoe ook een democratie in feite zelfmoord pleegt door extreme partijen toe te laten tot het bestuur. Op sommige plaatsen neemt het bijna-absurde vormen aan: in Antwerpen-stad bijvoorbeeld moeten ବe partijen een coalitie vormen om de grootste partij, het Vlaams Blok, uit het schepencollege te houden.
Na de regionale verkiezingen van 13 juni 2004 komt er voor het eerst enige nuance: Vlaams informateur Yves Leterme (CD&V) gaat praten met het Blok. Niet onderhandelen, maar luisteren. Uiteraard om niet verweten te worden dat hij geen 'respect' heeft (h鴠campagnewoord van de CD&V-campagne) voor de 1 miljoen Blok-kiezers. De Blokkers glunderen, maar na afloop van het gepraat zetten ze weer hun verontwaardigde gezicht op: het was een dovemansgesprek. Waarin Leterme alleen maar bevestiging kreeg van zijn premisse: het Blok komt met onmogelijke eisen en dus kan met Blok onderhandelen (nog) niet.

Nut en onnut van het cordon
Het beste bewijs dat het cordon sanitaire pijn doet is dat het Blok het verfoeit en ijvert voor de doorbreking ervan, dat het ondemocratisch noemt. Maar de partij zet niet zelden een janusgezicht en is eigenlijk best gelukkig met het cordon: de underdog-positie van de eeuwige oppositiepartij legt haar immers tijdens zowat alle verkiezingen geen windeieren. De partij bloeit onder het cordon sanitaire als nooit tevoren. De kiezer is niet onder de indruk van het cordon en het kan hem blijkbaar niets schelen dat zijn stem verloren gaat aan een partij die toch nooit bestuursverantwoordelijkheid krijgt.
Anderen menen dat juist dat gebrek aan bestuursverantwoordelijkheid het Vlaams Blok de gelegenheid geeft radicale raddraaierij en populaire praat te spuien, zonder er ooit op afgerekend te moeten worden. De partij kan dreigen of beloven wat ze wil: ze moet er zich toch nooit aan houden in een bestuursfunctie. Men is er daarom van overtuigd dat als het Vlaams Blok een dergelijke functie krijgt, de partij snel door de mand zal vallen als zijnde onrealistisch in haar programma of onbekwaam in het besturen. En inderdaad, de extreem-rechtse FP֠van de Oostenrijkse populist J?Haider tuimelt bij elke nieuwe verkiezing flink naar beneden sinds zij - sinds 2000 - regeringcoalitiepartner van de christendemocraten in Oostenrijk is. Desondanks is de partij na vervroegde (en ook weer verloren) verkiezingen w驲 in een tweede kabinet opgenomen en kraait er - in tegenstelling tot de eerste regeringsvorming - geen haan meer naar de regeringsdeelname van de FP֮ Ook in Itali렢rengen neo-fascisten haast onopvallend hun sluipend gif in de samenleving in.

Van de eerste barsten tot dijkbreuk
Bij elke verkiezingsoverwinning van het Vlaams Blok komt het cordon sanitaire, dat blijkbaar niet verhindert dat de partij blijft groeien, onder vuur te liggen. Wat onterecht is eigenlijk, want het cordon is nooit opgezet om het Vlaams Blok stemmen te doen verliezen, maar om de partij effectief van de macht te houden.
Desalniettemin komt het al dan niet samenwerken met het Vlaams Blok meer en meer ter sprake. En na 13 juni 2004, wanneer de partij de tweede van Vlaanderen is geworden en zo stilaan onontkoombaar, zeker. Kan men nogmaals voorbijgaan aan hun massale kiezerscorps of moet men ervan blijven uitgaan dat 3 op 4 Vlamingen ni鴠op het Vlaams Blok hebben gestemd? Het dilemma is tergend: zonder cordon sanitaire komen de rechts-extremisten ongetwijfeld aan de macht bij volgende verkiezingen (en dat zijn in 2006 de gemeenteraadsverkiezingen: lokale coalities met Vlaams Blok zijn nu al niet meer uit te sluiten), maar met het cordon sanitaire stevent de partij ongetwijfeld af op een nog grotere groei (tot grootste Vlaamse partij of zelfs tot een absolute meerderheid?), waardoor het het cordon op z'n eentje kan omzeilen. Met of zonder cordon: het is een win-win-situatie voor het Blok. Los van de vraag of machtsdeelname een groter kwaad is voor het land of voor de partij zelf: men gaat ervan uit dat als de partij wil regeren, zij water in de wijn moet doen, of dat ze zal ervaren dat ook zij de problemen niet naar behoren kan oplossen. En zo massaal kiezers zal verliezen. Anderzijds zitten wij allen er wel een tijd mee opgescheept: is dat de terugval van de partij waard?
Eerder al zijn er de eerste barsten: zo komen Vlaams Blokkers toch terecht in bestuursraden of Antwerpse districtsraden. Bij decreten of wetsontwerpen die ingediend of gesteund worden door het Vlaams Blok is er telkens heisa, alsof elk wetsvoorstel dat ook door het Blok onderschreven wordt meteen besmet en verfoeilijk is geworden. Ernstiger is het als er meerderheden gevormd worden dankzij het Vlaams Blok in bepaalde, vooral communautaire of ethische kwesties, of leden van andere partijen zich kunnen vinden in initiatieven van het Blok (zoals tegen het migrantenstemrecht). Rechtse partijen als CD&V of N-VA komen dan ook af en toe in het vaarwater van het Vlaams Blok. Wat steeds minder te vermijden is als het Vlaams Blok zich gematigder gaat opstellen om andere partijen te lijmen. Toch zijn de andere partijen ook na de tot dan toe grootste winst van het Blok bij de regionale verkiezingen van 2004 niet geneigd contact te zoeken met het Blok, ook al dat die nogmaals een oproep om dat wel te doen.
Het valt echter te verwachten dat, eens het Vlaams Blok definitief veroordeeld zal zijn voor racisme en discriminatie, van naam zal veranderen, nieuwe kopstukken naar voor schuift (wat het in 2004 al deed met allerlei nobody's) en nog meer een volkser, softer en gematigder uiterlijk aanneemt (dat al dan niet haar innerlijk weerspiegelt), waardoor de andere partijen - met de CD&V op kop - haar weerstand voor het Blok aan de basis zal zien smelten en coalities niet meer te vermijden zijn. http://www.gva.be/dossiers/-v/vlaamsblok/dossier.asp