Een vergeten analyse van Carl Devos

Knuppel · 10 februari 2023, 12:28

Citaat:

24 nov 2021

Analyse: 30 jaar Zwarte Zondag: de hemel (en het Vlaams Blok) viel de traditionele partijen op het hoofd

“Hebben we het land niet ordentelijk bestuurd gedurende tien jaar?” De hartenkreet van toenmalig CVP-premier Wilfried Martens, na de doorbraak van de extreemrechtse partij Vlaams Blok bij de verkiezingen van 24 november 1991, geeft perfect weer wat er die dag gebeurde. De hemel viel de traditionele partijen op het hoofd. Miet Smet was heel verontwaardigd toen ze tijdens de verkiezingsuitzending van de VRT zei: “Men zegt altijd dat de kiezer gelijk heeft; wel, in dit geval heeft men geen gelijk.”

Die leiders van het land, onder wie een premier die 10 jaar lang het land had bestuurd, geven met die reacties toe dat ze de voeling met de kiezer waren kwijtgespeeld. Geen van hen had de doorbraak van een extreemrechtse partij zien aankomen. En de kiezer heeft de regeringspartijen massaal afgestraft.

Allerlei voorstellen passeren er de revue: over de deontologie en integriteit van politici, zoals het invoeren van een cumulverbod; over de versterking van de directe democratie met voorstellen als de invoering van een referendum op alle niveaus, het afzwakken van het gewicht van de lijststem, de vervanging van opkomstplicht door kiesrecht en de rechtstreekse verkiezing van de burgemeester.

De electorale doorbraak van Vlaams Blok leidt er dan ook toe dat één jaar later de resolutie over het "cordon sanitaire" in het Vlaams Parlement wordt goedgekeurd. De term werd al eerder gelanceerd, na de gemeenteraadsverkiezingen van 1989, door de journalist Hugo Gijsels. Maar in november 1992 veroordelen alle Vlaamse partijen –op Vlaams Blok na - in de resolutie het 70-puntenplan van Vlaams Blok, een samenvatting van het migratiestandpunt van de partij, als strijdig met de Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

In de resolutie wordt ook de essentie van het "cordon sanitaire" vastgelegd. Dat houdt in dat geen enkele Vlaamse partij (op dat moment CVP, SP, PVV, VU en Agalev) bestuursakkoorden zou afsluiten met Vlaams Blok. Tot op vandaag houdt het cordon stand – al staat de N-VA niet achter het principe – en belet het nog altijd dat de opvolger van Vlaams Blok, Vlaams Belang, een beleidspartij kan worden. Terwijl dat net de uitdrukkelijke doel is van de partij, geeft Gerolf Annemans toe in "De Zondag": “Dat is onze uitdrukkelijke ambitie voor 2024. Dat is ook wat onze kiezers verlangen. Wij willen deelnemen aan de macht en coalities aangaan.”

Na de verkiezingen van 1991 zal Vlaams Blok, en later Vlaams Belang, vooral electorale successen kennen. De partij wordt elk jaar groter, met als voorlopig hoogtepunt de Vlaamse verkiezingen van 2004. De partij haalt op dat moment 24,15 procent, en bereikt zo één kwart van de Vlaamse kiezers. Een overwinning die wellicht ook wordt ‘"uitgelokt" door de veroordeling van enkele vzw’s van Vlaams Blok voor inbreuken op de antiracismewet.

Volgens het hof van Beroep in Gent verlenen de vzw's, die vooral instaan voor de financiering van de partij, hun medewerking aan een vereniging (Vlaams Blok) die systematisch aanzet tot discriminatie. Het arrest dwingt de partij tot een naamsverandering, het juridisch bedreigde Vlaams Blok wordt Vlaams Belang. Maar de electorale overwinning enkele maanden later is ook het begin van de neergang. Vanaf dan gaan de scores van Vlaams Belang achteruit, en wordt de partij verkiezing na verkiezing kleiner, om in 2014 nog nauwelijks 5,9 procent van de kiezers te bekoren.

Al heeft de nieuwe voorzitter, Tom Van Grieken, de partij intussen weer op de sporen gezet, naar een score van meer dan 18 procent, en is ze op dit moment de grootste partij in de peilingen.

Het 70-puntenprogramma

Bovendien kun je niet ontkennen dat Vlaams Belang als zweeppartij erin is geslaagd haar programma ingang te doen vinden in de politieke besluitvorming. Van het controversiële 70-puntenprogramma, de standpunten van de partij over migratie en integratie, is, ondanks de afwezigheid van de partij in het beleid, een flink deel uitgevoerd.

Zo komt er onder de regering Leterme, met Annemie Turtelboom, voor het eerst een apart regeringslid voor Asiel en Migratie, later volgen nog de staatsecretarissen De Block, Francken en Mahdi. Punt 4 van het 70-puntenplan is daarmee gerealiseerd. Onder de regering Di Rupo wordt ook de nationaliteitswetgeving verstrengd. Sinds 2013 is het moeilijker om Belg te worden, daarmee zijn de punt 28 (het invoeren van een burgerschapsproef voor het verwerven van de nationaliteit) en punt 29 (het onder voorbehoud toekennen van de nationaliteit) van het plan uitgevoerd.

Van het controversiële 70-puntenprogramma is een flink deel uitgevoerd

Er is een lijst met veilige landen (punt 37) en schijnhuwelijken worden strenger bestraft (punt 33). Er bestaan gesloten opvangcentra voor mensen die op hun repatriëring wachten (punt 39), en illegalen worden uitgewezen (punt 40). Er worden intussen ook terugkeerpremies uitgereikt (punt 51) en met de landen van herkomst probeert ons land akkoorden af te sluiten om uitgewezen asielzoekers weer op te vangen (punt 67). Ook punt 18, het verbieden van rituele slachtingen, is intussen in Vlaanderen en Wallonië uitgevoerd.

Wat in 2024?

Je zou je kunnen afvragen of de partij niet méér heeft gerealiseerd van aan de zijlijn dan ze had kunnen realiseren in een coalitieregering. In elk geval is het opvallend hoe gedurende dertig jaar tijd één partij zo aanwezig is geweest in de Vlaamse politiek. Je kan niet anders dan zo’n partij politiek erg succesvol te noemen.

Al ligt in dat succes de kiem voor de nederlaag voor morgen: welke politieke partij zal bereid zijn om in 2024 samen te besturen met Vlaams Belang? Want ondanks het afwijzen van het "cordon sanitaire", blijft ook de N-VA zweren bij de "Chinese muur" die tussen de twee partijen staat, en voorlopig wil dus geen enkele partij besturen met Vlaams Belang.

https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/11...zwarte-zondag/

Hoop doet leven. Wanhoop ook.