Joris van Severen, heraut van het anti-semitisme?

[PAJOT]

[size=+1]'HERAUT VAN HET VLAAMS-NATIONALISTISCH ANTISEMITISME?'[/size]

Maurits Cailliau

(N.a.v. Lieven Saerens, Vreemdelingen in een wereldstad. Een geschiedenis van Antwerpen en zijn joodse bevolking (1880-1944), Lannoo/Tielt, 2000)

Het staat er weliswaar tussen aanhalingstekens, maar de bedoeling van de auteur is onmiskenbaar: in de jaren van het interbellum ontpopte het Verdinaso zich als de gangmaker van het antisemitisme binnen het Vlaams-nationalistische wereldje. Wie tussen de regels weet te lezen moet evenwel ook vaststellen dat, naarmate de jaren dertig vorderden, de als paddestoelen opschietende fervent antisemitische groupuscules het pleit wonnen en het Verdinaso het nakijken gaven. Binnen Van Severens formatie trokken de fervente antisemieten er vanonder, om een rol te gaan spelen in de nieuwe organisaties. Dat de auteur ze in hun rol aldaar steevast als 'voormalig Dinaso', 'gewezen Dinaso' e.a. meer omschrijft is niet onjuist maar doet in feite weinig ter zake. Een eerste te onthouden vaststelling luidt dus dat het Verdinaso met het verstrijken van de jaren alsmaar minder de 'heraut' bleef.

Een tweede vaststelling die de lectuur van deze bijzonder degelijke, omvangrijke en vlot leesbare studie oplevert is: dat wie in die jaren niet op een of andere wijze een "vermeend" probleem met het jodendom had tot het ras van de "witte raven" behoorde. De gehele maatschappij-atmosfeer was er klaarblijkelijk van doordrongen. Het waren voorwaar niet alleen de Vlaamse nationalisten die problemen zagen; alle maatschappelijke geledingen waren erdoor aangevreten. De argumentatie was veelzijdig en slechts ten dele racistisch; religieuze en economische motieven speelden vaak een nog grotere rol. En binnen al deze strekkingen leefde er een soms latent maar vaker nog een expliciet verwoorde vorm van vijandigheid ten overstaan van de semieten en de "vermeende" gevaren die ze belichaamden.

Een derde vaststelling: er vallen tal van parallellen te trekken tussen wat toen het "jodenprobleem" genoemd werd en wat thans het "vreemdelingenprobleem" heet. De parallel wordt bijzonder acuut voor wat betreft de situatie die ontstond na de verdrijving van de joden uit het Derde Rijk. Eenzelfde "vermeend" gevoel van wantrouwen en onveiligheid beheerste toen de gemoederen van de brede massa. Ook toen kende iedereen wel zijn "goede" jood, zoals thans elkeen wel zijn "goed"-geïntegreerde asielzoeker kent. Maar net als thans blijkbaar niemand hen in dichtte drommen in z'n buurt wenst, wenste ook toen niemand een joodse overrompeling van zijn buurt. Ook toen zette het "wij"-gevoel zich af tegen "de anderen". Er zijn klaarblijkelijk sociologische wetmatigheden die zich moeilijk geweld laten aandoen en zich doorheen de decennia handhaven.

Vijfde vaststelling: de auteur verwijt Joris van Severen dat hij "anti-joodse bijdragen in Hier Dinaso! gedoogde"; hij die het als autoritaire leider toch alleen voor het zeggen had in het Verdinaso. Op het eerste gezicht een valabel argument, maar dan een dat volkomen voorbij gaat aan de toenmalige tijdsgeest. Zo heeft Van Severen ooit gepoogd de auteursrechten van een schotschrift van de hand van Ward Hermans af te kopen, teneinde het verticaal te kunnen klasseren; het is hem niet gelukt. Zijn "macht" reikte niet verder dan de sanctie die binnen elke vereniging geldt: uitsluiting van een lid. Hij heeft er vaak gebruik van gemaakt.

De tijdsgeest, steeds weer de tijdsgeest vormt het scharnierpunt dat teruggeplooid moet worden om het toenmalig discours met enige mate van objectiviteit te beoordelen. Aan die tijdsgeest kwam overigens geen einde met het einde van de Tweede Wereldoorlog. Nog tot een eind in de jaren vijftig bleef die nawerken en werd er door niemand erg aan getild. Toen de straatbengels die we eind de jaren veertig waren met elkaar overhoop kwamen te liggen en de verwijten over en weer vlogen had een kreet als "gij vuile Duits" geen andere draagwijdte dan "gij vuile jood". Met z'n allen verzamelden we ijverig de prentjesreeksen over "de rassen" - onder- en subrassen in oneindige variaties inbegrepen - die de chocoladerepen Jacques vergezelden. En wat met "jodenstreken" bedoeld werd - idem overigens wat "jezuïtenstreken" betreft - wist elkeen nog zonder naar een woordenboek te moeten grijpen. Dat was nota bene in de jaren vlak na de gruwelen die het joodse volk waren aangedaan, maar vóór het ontstaan van wat sindsdien de "Holocaust-industrie" genoemd wordt.

Zesde vaststelling: deze, het zij herhaald, zeer degelijke studie kon verschijnen bij Uitgeverij Lannoo, die, o ironie, ooit De Protocollen van de Wijzen van Sion op de markt bracht. Daarin werden de plannen en de tactiek uiteengezet waarmee de joden hoopten de wereldheerschappij te veroveren. Dat die Protocollen een perfide vervalsing waren is eerst jaren later definitief komen vast te staan. Terloops vermeldt de auteur niettemin dat uitgever Lannoo - destijds ook al een Dinaso - toen in zijn fondslijst ook titels voerde als Jodendom en christelijke naastenliefde. Om nog maar eens iets van de tijdsgeest te schetsen.

Maar hoe zit het nu concreet met Van Severens vermeend antisemitisme? Tegen de achtergrond van de daarnet al te summier geschetste tijdsgeest - de studie waarover we het hier hebben biedt terzake veel en veel méér - valt dat beslist nog mee. En dit bevestigt de auteur trouwens ook waar hij schrijft dat: "Van Severen zich [hierdoor] een typisch vertegenwoordiger van de katholieke leefwereld van weleer [toonde]." Zijn antisemitisme (als het dan toch zo genoemd dient te worden) berustte niet op rassistische premissen; hij ontleende zijn argumentatie letterlijk aan Vers un ordre social chrétien, het werk van de Franse katholieke socioloog René de La Tour du Pin, waarvan het hoofdstuk La question juive et la revolution sociale dateert uit 1898. Tot besluit van z'n vaststellingen en overwegingen stelde La Tour du Pin een drietal attitudes voorop; Van Severen onderschreef en citeerde ze woordelijk:

1. Ne traiter les juifs comme des étrangers dangereux;
2. Reconnaître et abjurer toutes les erreurs philosophiques, politiques et économiques dont ils nous ont empoisonnés;
3. Reconstituer dans l'ordre économique comme dans l'ordre politiques les organes de la vie propre, qui nous rendaient indépendants d'eux et maîtres chez nous.

Wat punt 1. betreft dacht de Belgische Staatsveiligheid er precies eender over en liet dit merken toen ze in de prille meidagen van '40 maar liefst 8000 joden op transport stelde naar het zuiden. Het lot dat ook Joris van Severen beschoren was. Was ook de Staatsveiligheid dan antisemitisch ingesteld? Vanzelfsprekend niet; het was gewoon hun job mede gestalte te geven aan de zelfstandigheidspolitiek van de koning en de regering - politiek die door Van Severen en zijn beweging onverkort onderschreven werd - en derhalve argwaan te koesteren tenoverstaan van de massale inwijking van de Duitse en Oostenrijkse joden. Waarom Van Severens argwaan antisemitisme zou moeten heten en de argwaan van de regeringsinstanties als vanzelfsprekend geldt, hoeft vandaag de dag niet eens meer verklaard te worden. Ook hier dringt zich alweer een parallel op met het hedendaagse discours met betrekking tot asielzoekers en vreemdelingen! Met dit verschil dat wat toen als algemeen gangbare mening geventileerd werd ontsnapte aan de criminalisering waaraan gedachten en meningen vandaag de dag blootgesteld worden.

Een misschien onterechte kritische noot: al te weinig komt in deze studie de algemeen Europese context aan bod waarbinnen het antisemitisme kon gedijen. Het fenomeen had immers zowel Franse, Duits-Oostenrijkse, Poolse (!), religieuze en nog andere ideologische wortels, waarbij de klemtonen die het discours schraagden telkens anders lagen. Maar de inhoud van deze imposante studie stijgt nu al ver boven de titel uit, zodat bezwaarlijk van een tekort kan gewaagd worden. Een hiaat blijft het niettemin.


(jaarboek Joris Van Severen 2001)

[thePiano]

Interessante tekst, en een goede poging om het antisemitisme van het Verdinaso te vergoelijken.

De 'tijdsgeest', 'andere landen of leiders waren ook antisemitisch', 'België nam maatregelen tegen joodse inwijking van vluchtende joden uit Duitsland en elders', 'ze deden het allemaal wel', 'er waren er veel die nog erger deden', 'Joris Van Severen had geen controle over de Dinaso-periodieken waar antisemitisme werd bedreven' enz...

Inderdaad, de parallellen met de huidige moslim- en vreemdelingenhaat zijn duidelijk. We hebben niks geleerd. Verhang wat bordjes en we zijn terug waar we geweest zijn: de jaren dertig van vorige eeuw.

"Zesde vaststelling: deze, het zij herhaald, zeer degelijke studie kon verschijnen bij Uitgeverij Lannoo, die, o ironie, ooit De Protocollen van de Wijzen van Sion op de markt bracht. Daarin werden de plannen en de tactiek uiteengezet waarmee de joden hoopten de wereldheerschappij te veroveren. Dat die Protocollen een perfide vervalsing waren is eerst jaren later definitief komen vast te staan."

Ik ben al blij dat dit hier nog eens gezegd wordt, want ik heb hier (en op andere forums) al ontelbare discussies gevoerd omtrent die Protocollen. Telkenmale worden die terug aangehaald door extreemrechtse elementen (Darwin en Co) om hun antisemitisme te rechtvaardigen.

[De Garde]

Oorspronkelijk geplaatst door thePiano

Interessante tekst, en een goede poging om het antisemitisme van het Verdinaso te vergoelijken.

De 'tijdsgeest', 'andere landen of leiders waren ook antisemitisch', 'België nam maatregelen tegen joodse inwijking van vluchtende joden uit Duitsland en elders', 'ze deden het allemaal wel', 'er waren er veel die nog erger deden', 'Joris Van Severen had geen controle over de Dinaso-periodieken waar antisemitisme werd bedreven' enz...

Inderdaad, de parallellen met de huidige moslim- en vreemdelingenhaat zijn duidelijk. We hebben niks geleerd. Verhang wat bordjes en we zijn terug waar we geweest zijn: de jaren dertig van vorige eeuw.

"Zesde vaststelling: deze, het zij herhaald, zeer degelijke studie kon verschijnen bij Uitgeverij Lannoo, die, o ironie, ooit De Protocollen van de Wijzen van Sion op de markt bracht. Daarin werden de plannen en de tactiek uiteengezet waarmee de joden hoopten de wereldheerschappij te veroveren. Dat die Protocollen een perfide vervalsing waren is eerst jaren later definitief komen vast te staan."

Ik ben al blij dat dit hier nog eens gezegd wordt, want ik heb hier (en op andere forums) al ontelbare discussies gevoerd omtrent die Protocollen. Telkenmale worden die terug aangehaald door extreemrechtse elementen (Darwin en Co) om hun antisemitisme te rechtvaardigen.

Niemand hield er ook rekening mee wat nog ging komen. Kon ook moeilijk, want niemand kon dit voorzien (de Wannsee-conferentie dateert al van in de jaren '40).

[thePiano]

Oorspronkelijk geplaatst door De Garde

Niemand hield er ook rekening mee wat nog ging komen. Kon ook moeilijk, want niemand kon dit voorzien (de Wannsee-conferentie dateert al van in de jaren '40).

Flauwe kul, iederen kon het zien aankomen. De Judenverordnungen, de Kristalnacht in Antwerpen, het invoeren van ed Davidster, de afvoeringen naar Breendonk en later de Dossinkazerne, nog later de deportaties 'met onbekende bestemming'. Er waren de vele verontrustenede en later echt ontstellende berichten in de sluikpers over de toestanden in de kampen enz....

Zelfs de Duitsers die een lidkaart van de NSDAP zeggen ook nu nog 'Wir haben es nicht gewust'. Flauwe kul dus.

[De Garde]

Oorspronkelijk geplaatst door thePiano

Flauwe kul, iederen kon het zien aankomen. De Judenverordnungen, de Kristalnacht in Antwerpen, het invoeren van ed Davidster, de afvoeringen naar Breendonk en later de Dossinkazerne, nog later de deportaties 'met onbekende bestemming'. Er waren de vele verontrustenede en later echt ontstellende berichten in de sluikpers over de toestanden in de kampen enz....

Zelfs de Duitsers die een lidkaart van de NSDAP zeggen ook nu nog 'Wir haben es nicht gewust'. Flauwe kul dus.

Kan ik niet mee akkoord gaan. Dit is hineininterpretiering. Er waren in die tijd massa's berichten, waarvan de foute nu al wel vergeten zijn.

[PAJOT]

Oorspronkelijk geplaatst door thePiano

Interessante tekst, en een goede poging om het antisemitisme van het Verdinaso te vergoelijken.

De 'tijdsgeest', 'andere landen of leiders waren ook antisemitisch', 'België nam maatregelen tegen joodse inwijking van vluchtende joden uit Duitsland en elders', 'ze deden het allemaal wel', 'er waren er veel die nog erger deden', 'Joris Van Severen had geen controle over de Dinaso-periodieken waar antisemitisme werd bedreven' enz...

Men kan dan even goed beweren dat ook de socialisten antisemieten waren.

[PAJOT]

JORIS VAN SEVEREN AAN HET WOORD. GRONDSLAG DER DINASO-MILITANTEN-ORDE ; FUNDAMENTELE VERSCHILLEN MET DE NATIONAAL-SOCIALISTISCHE EN FASCISTISCHE MILITIES.


Joris Van Severen : "Wij zijn vijanden van het geweld omdat, op enkele uiterst zeldzame uitzonderingen na, het geweld altijd méér verwoest dan het opbouwt en ten slotte zijne eigen verwoestingen opnieuw moet opbouwen door zichzelf te verloochenen en zijne eigen tragische vergissingen brutaal of beschaamd weg te vagen. De Franse revolutie en de marxistisch-Russische revolutie zijn daarvan een akelig-welsprekend bewijs.

Wij zijn vijanden van alle zogenaamd massavertoon, omdat de cultus van de massa, van dewelke de massa-vertoning een der verschijnselen is, de verloochening betekent van de menselijke persoonlijkheid wier ontwikkeling en volmaking in de organische gebondenheid der gemeenschap het hoogste doel is van de Staatkunde.

Wij zijn vijanden van alle "bluf", omdat vroeg of laat alle "bluf" aan eigene voosheid te niet moet gaan, achter zich niets anders nalatend dan de wrange bitterheid van een bedrogene hoop die fataal moet uitlopen op een diepe wanhoop en een afkeer van alle aktie.

En wij zijn vijanden van het geweld, van massa-vertoon en van "bluf" omdat die drie middelen van aktie vreemd zijn aan het Dietse wezen dat gekenmerkt wordt door zakelijk-beredeneerde zelfbeheersing in rusteloos-opbouwende arbeid ; door fiere halsstarrigheid in het handhaven der menselijke persoonlijkheid, zich ontwikkelende in de hiërarchische orde der gemeenschap ; en door ernstige, sobere en trouwe houding tegenover het leven.

Daarom zijn wij geen opruiers, geen uitdagers, geen schreeuwers en geen nutteloze benden; geen herrieschoppers en geen bespotters van het gezag; maar juist het tegenovergestelde in de volle zin van het woord."

(toespraak te Gent voor de verzamelde DMO, op 26 juni 1937)

[PAJOT]

Overigens, D.M. stond niet voor "Dietsche Militie" maar Dinaso Militie.

[PAJOT]

Ward Hermans publiceerde verscheidene antisemitische boeken in die periode zoals Jodendom, marxisme en wereldheerschappij (1933), Boek der stoute waarheden (1935) en Jodendom en communisme zonder masker (1936). "Eruit of met de karwats," schrijft Hermans in verband met de joden en hij stipt aan "dat Duitsland sedert jaren langzamerhand wegrotte, zedelijk ondermijnd en financieel uitgezogen en overwoekerd werd door het schuim van het Galicische, Poolse en Oekraïense ghetto. (..) Het echte symbool van de jood is de lelijke vogel die het zich onbeschaamd gemakkelijk maakt in het nest dat anderen hebben gebouwd. (..) Ik geloof dat nazi-Duitsland de laatste kans is voor het Avondland"

Ward Hermans was geen lid meer van het Verdinaso toen hij dit schreef.

[De Garde]

Oorspronkelijk geplaatst door radicaal

Ward Hermans was geen lid meer van het Verdinaso toen hij dit schreef.

Hermans is dan ook, samen met Van Severen, één van de meer speciale mensen uit het interbellum. Voor een bocht - lees inconsequentie voor iedereen anders - was hij niet verlegen.

Nu, rariteiten zijn er altijd geweest. Neem nu de beruchte studentenslag 'De Slag van Matadi' in 1928. Daar vochten de communisten mee met het KVHV, waar toen mensen als Elias en Romsée de leiding in hadden, tegen de Franstaligen en het Legion nationale. Tien jaar later ging het er wel eens anders aan toe.

[thePiano]

Oorspronkelijk geplaatst door radicaal

Overigens, D.M. stond niet voor "Dietsche Militie" maar Dinaso Militie.

Het is verschillende keren van benaming veranderd. Aanvankelijk D.M.O. en dat stond voor Dietsche Militanten Orde. Later werd het definitief Dietsche Militie.

[PAJOT]

Die foto werd genomen op de Reimond Tollenaere-mars in Brussel.

[thePiano]

Oorspronkelijk geplaatst door radicaal

Die foto werd genomen op de Reimond Tollenaere-mars in Brussel.

Ja ja radicaal, blijf jij maar verder emmeren over JVS en het Dinaso, ik ga wat anders doen. Ik heb er even geen zin meer in.

[thePiano]

Oorspronkelijk geplaatst door radicaal

Zesde vaststelling: deze, het zij herhaald, zeer degelijke studie kon verschijnen bij Uitgeverij Lannoo, die, o ironie, ooit De Protocollen van de Wijzen van Sion op de markt bracht. Daarin werden de plannen en de tactiek uiteengezet waarmee de joden hoopten de wereldheerschappij te veroveren. Dat die Protocollen een perfide vervalsing waren is eerst jaren later definitief komen vast te staan. Terloops vermeldt de auteur niettemin dat uitgever Lannoo - destijds ook al een Dinaso -

Klopt niet. Joris Lannoo drukte de Protocollen pas in 1940. Zowel in 1921 (The Times) als in 1935 (Bern-ZW) werden de protocollen al als een vervalsing afgedaan.

[ossaert]

Oorspronkelijk geplaatst door thePiano

Flauwe kul, iederen kon het zien aankomen. De Judenverordnungen, de Kristalnacht in Antwerpen, het invoeren van ed Davidster, de afvoeringen naar Breendonk en later de Dossinkazerne, nog later de deportaties 'met onbekende bestemming'. Er waren de vele verontrustenede en later echt ontstellende berichten in de sluikpers over de toestanden in de kampen enz....

Zelfs de Duitsers die een lidkaart van de NSDAP zeggen ook nu nog 'Wir haben es nicht gewust'. Flauwe kul dus.

Als je de inhoud van deze discussie buiten beschouwing laat, is het niet helemaal kosjer om de Duitsers, of gelijk wie, te verwijten met 'Ze hadden het moeten zien aankomen'... Je kan mensen in die historische omstandigheden niet verwijten dat ze de toekomst niet hebben zien aankomen. Toegegeven, 'Mein Kampf' en de hele nationaal-socialistische propaganda en ideologie dreven op de idee van de 'oplossing' van het joodse vraagstuk, maar dat het zou worden zoals het was kon niemand, zelfs Hitler niet (dit is niet apologetisch bedoeld) voorzien. De idee was er, maar de uitvoering (nog) niet: historisch onderzoek heeft ondertussen al aangetoond dat er een flink deel improvisatie bij de 'Endlösung' kwam kijken, die ze in 1933, 1938 of 1940 nog niet hadden kunnen voorzien. Je mag de Duitsers en de fellow-travellers dus niet verwijten dat ze 'het hadden moeten zien aankomen'; je kan hen wel in zekere zin medeverantwoordelijk stellen, in die zin dat ze mee het klimaat hebben gecreëerd waarin de jodenvervolging plaats kon vinden, maar dat is een heel ander paar mouwen. Het 'Wir haben...' werd en wordt vaak als een al te gemakkelijk excuus aangevoerd, zeker, maar het volledig omdraaien ervan, hen de volle verantwoordelijkheid toeschuiven, is zeker een brug te ver...

[ossaert]

Oorspronkelijk geplaatst door thePiano

Klopt niet. Joris Lannoo drukte de Protocollen pas in 1940. Zowel in 1921 (The Times) als in 1935 (Bern-ZW) werden de protocollen al als een vervalsing afgedaan.

Eén, twee stemmen tussen de vele die heel andere dingen, in alle schakeringen, over de protocollen beweerden... Dat vele mensen de protocollen toen als 'waar' beschouden binnen die kakofonie kan je hen (in die tijd!) niet kwalijk nemen... Het is makkelijk wanneer je terugkijkt, niet?

[Alvader]

Oorspronkelijk geplaatst door thePiano

Inderdaad, de parallellen met de huidige moslim- en vreemdelingenhaat zijn duidelijk. We hebben niks geleerd. Verhang wat bordjes en we zijn terug waar we geweest zijn: de jaren dertig van vorige eeuw.

Inderdaad, we blijven maar vreemdelingen importeren en uiteindelijk inspraak geven, vreemde culturen en hun dragers tolereren en er "nieuwe Belgen" van maken, terwijl de geschiedenis on s leert dat dit op een fiasco uitloopt.